Udhezime
|
Friday, April 15, 2016
Monday, March 7, 2016
Mbi rregulloren e re te zgjedhjeve te rektoratit
Rregullorja që çrregullon
Monday, October 19, 2015
Mbi publikimin e të dhënave personale për korrupsion
Portalit të arsimit të lartë i kanë ardhur disa kërkesa, nga disa pedagogë të akuzuar ose dënuar për korrupsion (Universiteti Politeknik, Universiteti Bujqësor i Tiranës), për heqjen e emrave nga lajmet e publikuara për korrupsionin në arsimin e lartë në Shqipëri.
Këto kërkesa i referohen ligjit të Mbrotjes së të dhënave personale, nr. 9887/2008 i ndryshuar.
Portali i kundërshton këto kërkesa dhe i konsideron të pabazta për këto arsye:
Së pari,portali eshte në jurispondencën e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, e regjistruar në kompani amerikane.
Së dyti, ligji ka një tjetër fushë zbatimi. Është kryesisht për instancat e autorizuara shtetërore ose private që mbledhin të dhëna personale. Ky portal nuk mbledh të dhëna personale, i publikon ato sipas rastit kur janë shpallur në mediat kombëtare që janë të licencuara e veprojnë sipas ligjeve në fuqi.
Gjithashtu, ky portal është një faqe personale, personi fizik, sipas përcaktimit të ligjit. Kësisoj bie në atë kornizë të lejuar ligjore të parashikuar sipas nenit 4/4. Më tej, portali publikon informacion që ka të bëjë me funksionin e pedagogëve si persona publikë zyrtarë.
Ligji nr. 9887, Neni 4, Pika 4.Së treti, në të gjithë botën publikohen këto informacione kur personi është figurë publike, sikur është një pedagog, i cili ka publikuar emrin e tij në studime shkencore dhe si intelektual ka detyre ti shërbejë komunitetit, jo vetëm akademik. Atëherë emri i pedagogut do të publikohet nëse është akuzuar qofë për shkelje të etikës (plagjiaturë, ngacmime seksuale etj.), apo për korrupsion (mitmarrje, shpërdorim detyre etj.).
Ky ligj nuk zbatohet për përpunimin e të dhënave:
a) për persona fizikë, për qëllime thjesht familjare ose personale;
b) vetëm për rastet kur jepet informacion për persona publikë zyrtarë ose punonjës të administratës publike (shtetërore), nëpërmjet të cilit pasqyrohet aktiviteti publik, administratativ ose çështje lidhur me detyrën e tyre.
Sidoqoftë, nisur nga problematikat që ka sistemi i drejtësisë dhe mungesa e profesionalizmit në mediat shqiptare, ne do të frenohemi nga publikimi i emrave të plotë në fazën e hetimeve dhe procesit gjyqësor, përveç kur ekzistojnë prova të forta (si filmime, apo regjistrime) për përfshirjen e pedagogëve ne veprimtari të pahijshme dhe korruptive.
Së katërti, nisur nga akuzat se publikimi i informacioneve kryhet për përfitime financiare, bëjmë me dijeni se ky portal personal nuk gjeneron asnjë të ardhur, siç edhe vërehet nga mungesa e reklamave në faqe.
Tuesday, October 13, 2015
Qendrimet e UT mbi projekt-ligjin e Arsimit te larte
Qëndrimet e strukturave të Universitetit të Tiranës mbi Projektligjin e Arsimit të Lartë
Publikuar ne faqen zyrtare te Universitetit te Tiranes, http://www.unitir.edu.al/index.php/te-rejat/605-qendrimet-e-strukturave-te-universitetit-tiranes-mbi-projektligjin-e-arsimit-te-larte-3
Më poshtë paraqiten dokumentat rreth qëndrimit :
1- Vendimi i Gjykatës Kushtetuese Nr. 09
2- Draft-Raporti SHELAP (Shqip)
3- Draft-Raporti SHELAP (English)
4- Vendimi i Senatit Nr. 53 datë 29.06.2014
5- Vendimi i Senatit Nr. 07 datë 31.01.2015
6- Vendimi i Senatit Nr. 15 datë 15.04.2015
7- Qëndrimet e Fakulteteve të Universitetit të Tiranës – versioni zyrtar
__________________________
8 – Qendrimet e fakulteteve, versioni jo-zyrtar
9 – Diskutimi ne komisionet parlamentare me rektorin Prof. Dr. Dhori Kule
Saturday, August 15, 2015
Presidenti kthen ligjin e arsimit ne parlament – përgjigjet MAS
Dekreti i presidentit: shkarko ketu
http://president.al/?p=28478 14 Gusht 2015
Presidenti i Republikës ka kthyer ligjin e arsimit të lartë me argumente të ngjashme si të kritikëve në rradhët e disa pedagogëve dhe opozitës.
Kritikat janë përqëndruar në autonominë, p.sh. nga gjashtë pika, 4 janë për autonominë. Disa prej kritikave janë jo substanciale dhe ligji është vërejtur në parim. Më poshtë argumentet kryesore të grupuara sipas çështjeve të prekura:
Autonomia
1. Fryma mbi bazën e të cilit është konceptuar dhe ndërtuar ligji, duket se nuk garanton autonominë e arsimit të lartë, gjë e cila është dhe baza për të garantuar vijimësinë e procesit të Bolonjës dhe përmbushjen e detyrimeve që vijnë nga dokumentet ndërkombëtarë të cilat janë të detyrueshme për Shqipërinë.
2. Ky Ligj nuk garanton Autonominë e Institucioneve të Arsimit të Lartë dhe Lirinë Akademike të parashikuar nga Kushtetuta në nenin 57/t të Saj.
3. Autonomia e IAL në kuptim të Jurisprudencës së Gjykatës Kushtetuese vendim nr. 9/2008 cenohet për sa kohë krijohen apo ristrukturohen Agjenci të ashtuquajtura Autonome, të cilat janë në varësi të plotë të Ministrisë Përgjegjëse për Arsimin dhe pretendohet të realizojnë synimet e kësaj Reforme në drejtim të cilësisë, konkurrueshmërisë dhe garantimit të mundësive të barabarta mbi bazën e meritës dhe transparencës për të gjithë individët që dëshirojnë të ndjekin studimet e larta.
4. Autonomia e Universiteteve duket e cenuar edhe nga ndikimi i ekzekutivit në përbërjen e Bordit të Administrimit.
5. Ligji në Kreun V të tij përmban dispozita në lidhje me mbarimin e mandatit të strukturave drejtuese të IAL-ve, ndërsa në nenin 131 përcakton rregulla për kufizimin e mandateve të drejtimit, duke cenuar sërish autonominë organizative të IAL-ve.
6. Në ligj nuk janë vendosur guidelines apo kritere të mirëpërcaktuara, mbi bazën e të cilave do të hartohen aktet nënligjore, duke rrezikuar që këto akte të tjera ligjore dhe nën ligjore të kufizojnë autonominë dhe të çojnë në kontroll të tepruar, abuzim, vonesa dhe stanjacion, dhe për më tepër të ekzistojë mundësia edhe e cenimit të parimit të sigurisë juridike.
Financimi i arsimit të lartë
7. Përmes këtij ligji rrezikon të kushtëzohet e drejta për arsimin e lartë nga kriteri i pagesës së tarifave të ndryshme të përcaktuara në ligj, por që mund të arrijnë në shifra të larta të papërballueshme për nivelin mesatar të jetesës në Shqipëri.
Ministria e Arsimit përgjigjet ndaj këtij veprimi të presidentit.
14 Gusht 2015
E zhgënjyer me qëndrimin aspak mbi palët të Presidentit të Republikës dhe me shurdhërinë e tij partiake ndaj argumentimit të hollësishëm të Komisionit të Reformës së Arsimit të Lartë dhe Kërkimit Shkencor, ku rikujtoj se bëjnë pjesë ekspertët më të spikatur shqiptarë të fushës pa dallime prirjesh e bindjesh politike. E zhgënjyer me faktin që Zoti President shpërfilli produktin profesional të një procesi gjithëpërfshirës dëgjesash e konsultimesh që si rrallë herë u shtri në më shumë se një vit, duke i dhënë mundësi e hapësirë të gjerë demokratike çdo zëri të veçantë, çdo institucioni të arsimit të lartë, çdo grupi e komuniteti pedagogësh e studentësh të interesuar për të thënë fjalën e tyre.
Por e zhgënjyer gjithashtu me faktin se Presidenti bëhet palë me pakicën politike dhe me pakicën shumë të vogël të pedagogëve që e kundërshtuan Ligjin e Arsimit të Lartë verbërisht, ndërkohë që për Presidentin mbështetja dhe përgëzimi publik që ky ligj mori nga Drejtoria e Përgjithshme e Arsimit të Komisionit Evropian, si edhe nga një numër i vyer ekspertësh të shquar evropianë, nuk paska asnjë vlerë.
Megjithatë, ky qëndrim antireformist i radhës nga ana e Presidentit të Republikës, nuk e lëkund aspak, përkundrazi e përforcon bindjen dhe vullnetin e shumicës sonë për ta rivotuar Ligjin e Arsimit të Lartë sapo të çelet sesioni i ri parlamentar. Arsimi i Lartë nuk do të jetë më as bajrak i partive politike, as tokë e djegur nga disa bajraktarë që duan ta mbajnë peng atë. Koha kur konkurenca dhe merita abuzoheshin papushim në emër të një autonomie të kufizuar vetëm në kuadrin e papërgjegjshmërisë ndaj prindërve e studentëve, ka marrë fund.
Wednesday, July 22, 2015
Studentet protestojne per projekt-ligjin e arsimit te larte
Gjergj Erebara,
BIRN, 22 Korrik 2015, “Parlamenti voton ligjin për Arsimin e Lartë mes protestave”
http://www.reporter.al/parlamenti-voton-ligjin-per-arsimin-e-larte-mes-protestave/
… grupimi i majtë i quajtur Lëvizja për Universitetin, protestoi kundër ligjit duke kërkuar arsim të lartë falas për të gjithë. Duke iu përgjigjur protestës së tyre, Ministrja e Arsimit Lindita Nikolla tha: “Nuk mund të na ndalë një grup i vogël që përpiqen të shantazhojnë Kuvendin se nëse kalon ky projektligj sot, atëherë është fundi i arsimit të lartë. Të nderuar profesorë dhe pedagogë, më keq se ç’ka qenë dhe ç’e keni bërë nuk do të bëhet më”.
Kryeministri Edi Rama i hodhi poshtë kritikat duke i quajtur protestuesit një sajesë e opozitës dhe i quajti profesorët që e kritikojnë atë: “Një kastë që ka marrë peng universitetin shtetëror.”
“Çfarë janë këta super profesorë që tani na kanë bërë një superpeticion dhe kanë bërë një superalarm për të denoncuar një superskandal, dhe kush është skandali?” pyeti veten Rama. “Skandali është ai që në fakt ne e kemi kërkuar me qiri; Të shkatërrojmë këtë kastë që ka marrë peng universitetin shtetëror dhe e ka kthyer në një banalitet prej 20 e kusur vitesh!” tha ai.
“Për mua të ndash universitetin shtetëror, sepse nuk është as publik, si të nënës dhe privatin si të njerkës dhe të bësh këtë zgjedhje politike, është t’i përkasësh një bote që nuk ekziston,” tha Rama, duke argumentuar se profesorët që e kritikojnë ligjin japin leksione në shumë universitete njëherësh dhe kanë tituj shkencorë qesharakë.
Artan Fuga, një nga profesorët kryesorë që kritikon ligjin, iu përgjigj Ramës në faqen e tij në Facebook: “Unë nuk i përkas asnjë partie politike dhe asnjë kaste universitare,” tha Fuga. “Si t’ja bëj që edhe unë mendoj dhe kam bindjen e plotë se projektligji për arsimin e lartë është antikushtetues dhe do e falimentojë atë?”
Partia Demokratike në opozitë, e cila është përgjegjëse për licencimin apo lejimin e punës pa licencë të dhjetëra universiteteve private përgjatë dekadës së fundit, e kritikoi ligjin duke argumentuar se ai i mbyll dyert e universiteteve për fëmijët e të varfërve. Opozita theksoi faktin se shumë profesorë universiteti e kanë kritikuar ligjin pavarësisht se kanë lidhje me qeverinë. Njëri nga deputetët e opozitës, Edi Paloka, tregoi një bisedë të regjistruar ku Dekani i Fakultetit të Shkencave të Natyrës Ligor Nikolla dëgjohet duke shprehur dyshime të thella mbi ligjin.
Duke theksuar faktin që dekani Nikolla është bashkëshorti i ministres së Arsimit, Pakola tha: “Qytetarë të dashur, kur këta njuk kanë arritur t’i mbushin mendjen atyre që kanë në shtëpi, imagjinoni se çfarë u servirin shqiptarëve.”
Ligji u miratua me 78 vota pro.
Lëvizja Për Universitetin njoftoi se do t’i përshkallëzojë protestat e saj në shtator.
Gjergj Erebara është gazetar për BIRN në Tiranë. Ai ka mbaruar studimet për gazetari në Universitetin e Tiranës dhe ka master shkencor (MSC) për Histori Ekonomike nga Universiteti i Lundit. I specializuar për gazetari ekonomike. Erebara ka punuar që nga viti 1998 në disa media të shkruara dhe vizive Shqiptare, si gazetar, redaktor dhe kryeredaktor.http://www.reporter.al/parlamenti-voton-ligjin-per-arsimin-e-larte-mes-protestave/
Miratohet ligji i arsimit te larte
1. Drafti final i ligjit qe eshte miratuar ne parlament: ketu
2. Relacioni per parlamentin: ketu
3. Krahasimi me projekt-ligjin e shperndare ne janar 2015: ketu
Gazeta Panorama, 22 Korrik 2015, “Seanca maratonë, ligji për Arsimin e Lartë miratohet me 78 vota. Opozita braktisi votimin”
Deputetët e opozitës dhe të maxhorancës kanë diskutuar deri në orët e vona të mëngjesit për nismën Ministrisë së Arsimit. [Ata] e kanë quajtur projektligjin e arsimit të lartë si antikombëtar dhe që do të cenonte rëndë arsimin e lartë në vend. Në seancën e djeshme kanë folur rreth 40 deputetë të të dy kampeve politike, ndërkohë që Kryeministri Rama dhe ishkreu i qeverisë Berisha kanë replikuar me njëri-tjetrin për rreth dy orë rresht.
Rama dhe Berisha janë thumbuar gjatë seancës për godinën e Kryeministrisë, artikullin e “Financial Times” dhe rritjen ekonomike.Deputetja Topalli e ka kundershtuar ligjin duke thene: “Refuzojeni këtë ligj. Sepse një milion të papunët nuk kanë 3 apo 4 mijë euro për të paguar universitetin. Në këtë tarifë nuk përfshihen librat, transporti. Refuzojeni këtë ligj, sepse ky është ligji që u thotë të rinjve, ikni. Ky kryeministër ka zgjedh të bëjë tregti diplomash”,-deklaroi Topalli.
Ndërkohës, sipas ministres së Arsimit, Lindita Nikolla, reforma në arsimin e lartë krijon një vizion të ri për Universitetet në Shqipëri.
http://www.panorama.com.al/seanca-maratone-ligji-per-arsimin-e-larte-miratohet-me-78-vota-pro/
Panorama 23 Korrik, 2015 “Deputetët që s’votuan ligjin e arsimit të lartë. PDIU, Blushi, Angjeli, Braçe e Gaçi nga PS”
Ndërsa opozita është larguar nga salla disa minuta para nisjes së votimit, duke e kundërshtuar procesin, por duke lënë vetëm kartat e votimit në fole për të quajtur prezencën në sallë.
Por, veç të djathtëve që ikën, sipas sistemit të votimit të Parlamentit janë dhe 12 deputetë të maxhorancës së majtë, të cilët edhe pse rezultojnë sipas elektronikës prezentë në sallë, nuk kanë votuar.
Pra janë 4 deputetë të Partisë Socialiste, që nuk kanë marrë pjesë në votim dhe një deputete e Lëvizjes Socialiste për Integrim. Konkretisht, sipas dokumentit zyrtar të votimit, deputeti i PS-së, Ben Blushi, nuk ka marrë pjesë në votim, po ashtu edhe deputetët e majtë Anastas Angjeli, Erion Braçe dhe Artan Gaçi.
Kurse nga LSI-ja nuk ka marrë pjesë në votim deputetja Monika Kryemadhi. Projektligji i arsimit të lartë nuk është votuar as nga aleatët e rinj, pesë deputetët e Grupit Parlamentar të Partisë Drejtësi, Integrim dhe Unitet.
Në dokumentin zyrtar të votimit, deputeti Shpëtim Idrizi quhet si prezent në sallë, por nuk ka votuar. E njëjta gjë edhe për deputetët e tjerë, Omer Mamo, Tahir Muhedini, Aqif Rakipi dhe Dashamir Tahiri.
Ndërsa nga deputetët pa grup parlamentar, nuk ka votuar Tom Doshi, Vangjel Dule dhe Nard Ndoka. I vetmi që rezulton si mungues në sallë është deputeti Mark Frroku, i cili është në gjendje arresti.
Gazeta Shqip, 22 Korrik 2015 “Arsimi i lartë, Rama: Reformë historike. Berisha: Ligji i mbyll dyert të varfërve”
Rama e ka cilësuar Pr/ligjin e ri si një reformë historike dhe ka akuzuar opozitën dhe qeverinë e drejtuar nga Berisha në 8 vjet se bën propagandë të vajtueshme kur flet për “mbyllje të dyerve të të varfërve në arsimin e lartë”.
“Ky është një proces shembullor, gjithëpërfshirës për këtë reformë historike të arsimit të lartë. Situata para vitit 2013 kur aleanca jonë erdhi në pushtet, ishte e rënduar, që nga spektakli i “part-time”-it të famshëm, deri te vegjetimi i botës së arsyes, – u shpreh kryeministri. – Në kohën e PD-së, Shqipëria diplomonte studentë të shtunave e të dielave me sistemin e famshëm “part-time” një numër të barabartë me atë të studentëve që diplomoheshin në arsimin e lartë”.
Sipas Ramës, “në sistemin “part-time” kishte 28.117 studentë. Ky është sistemi që ngritën këta, dhe kjo ishte një zgjedhje politike, jo arsimore, për të mos u përballur me plagën e papunësisë rinore, duke u thënë të rinjve, ja ku i keni universitetet dhe pastaj çohuni, – shtoi Rama. – Dhe e gjithë propaganda në emër të bujarisë për të varfrit, është një propagandë e vajtueshme. Ajo ka qenë një zgjedhje politike për të blerë kohën në pushtet. Kjo nuk ka sjellë më shumë njerëz të arsimuar, por më shumë njerëz të diplomuar. Diplomoheshin studentë edhe në fundjavë. Ata të varfrit, siç i quani ju, diplomuan fëmijët, por dolën të humbur”.
…
Në seancën e jashtëzakonshme të Kuvendit për Pr/ligjin për arsimin e lartë, ish-kryeministri Sali Berisha ka thënë se sistemi më i mirë është ai i Britanisë së Madhe.
Sipas tij, kjo reformë mbyll dyert e universiteteve publike dhe u mbyll dyert studentëve të varfër. “Shqipëria ka një përqindje të ulët të arsimit të lartë. Më përpara kishin frikë të arsimonin të rinjtë, por unë nuk ua mbylla dyert shtresës së varfër. Në botë numri i studentëve u katërfishua, ndërsa në Shqipëri përmes kësaj reforme është në reduktim. Kjo reformë është anti-kombëtare, jemi vendi më i pashkolluar në Europë. Unë them se ka mekanizma për të rritur cilësinë, por ky që doni të votoni ju nuk është modeli britanik, por një model që i mbyll dyert të rinjve të varfër”, – tha Berisha.
Sipas Berishës, “pr/ligji plotëson dëshirën tuaj për t’u shkolluar sa më pak. Ky pr’ligj është e kundërta e atyre të këshilluar nga Bashkimi Europian. Duhet të respektohet autonomia e pedagogëve. Pa liri akademike nuk ka rezultate”.
Monday, July 20, 2015
Prof. Jan De Groof mbi projekt-ligjin e AL
Prezantuar në takimet e kryera në 8 dhe 9 maj 2015 në Kuvendin e Shqipërisë me Z. Ilir.Meta, Z.Genc Pollo; Z. Petrit Vasili, dhe me profesorë të Universitetit të Tiranës.
Profesor Jan de Groof, punon në Kolegjin e Evropës, Belgjikë dhe eshte President i Shoqatës Evropiane për Legjislacionin dhe Politikat në Arsim.
Shtatë pikat e dobëta të Projektligjit për arsimin e lartë
Projektligji është një përpjekje për të reflektuar problemet e arsimit të lartë, por ai ka nevojë që të rishikohet dhe të përmirësohet. Shtatë pikat e dobëta paraqiten si më poshtë.
I. Dimensioni evropian është trajtuar shumë dobët në disa kapituj
Projektligji nuk është mjaftueshëm evropian. Projektligji nuk pasqyron një sërë dokumentesh bazë dhe të rëndësishme të Bashkimit Evropian për arsimin e lartë.
Për shembull:
a. Nuk pasqyrohen fare direktivat evropiane për kërkimin shkencor.
b. Në nenin 2 të projektligjit thuhet se “qëllimi i këtij ligji është të krijojë një sistem të unifikuar dhe të standardizuar të mësimdhënies, kërkimit shkencor, inovacionit, bashkëkohor dhe konkurrues në hapësirën evropiane të arsimit të lartë”. Kjo është e kundërta e prirjeve evropiane në arsimin e lartë. Sistemi arsimor duhet të jetë i diversifikuar dhe jo i standardizuar, pasi kjo sjell shumë dëme në botën universitare. Një sistemi i unifikuar dhe i standardizuar do të mbysë risitë dhe performancën dhe nuk do ta përgatisë arsimin e lartë shqiptar për të ardhmen.
Një mënyrë për të pasqyruar dimensionin evropian është krahasimi i projektligjit me ligjet e vendeve të BE.
Projektligji duhet të pasqyrojë direktivat e Deklaratës së Jerevanit, të majit 2015.
II. Konceptet bazë të autonomisë universitare dhe lirisë akademike nuk pasqyrohen drejt
Ky projektligj është një përkthim i keq i lirisë akademike dhe vë në pikëpyetje autonominë e universiteteve.
Universiteti nuk është thjesht bashkim entitetesh, por sistem i mirëfilltë vlerash. Duhet të ketë autonomi në procedura administrative, menaxhim pagash, apo pagesa të veçanta. Edhe brenda vetë universitetit duhet të ketë autonomi midis strukturave përbërëse të tij. Nevojitet balancë midis kompetencave. Fakulteti në fund të fundit duhet të jetë i lidhur me universitetin. Duhet të ketë ndërveprim mes studentëve, personelit administrativ, akademik dhe lidershipit.
Lindin disa pyetje: Cili është roli i shtetit? Cfarë ëshët autonomia? Cilat janë funksionet e shtetit? Është dramatike se si ky ligj interferon me kompetencat e Ministrisë së Arsimit, është shokuese. Duhet të respektohet autonomia universitare, por si mund të respektohet kur thuhet që gjen rregullime në të tjera ligje? Por mundet që referenca në ligje të tjera ta kufizojë autonominë dhe të çojë në kontroll të tepruar, abuzim, vonesa dhe stanjacion.
III. Projektligji është i bazuar në qasjen etatiste, pra është shteti në qendër, jo universiteti
Në këto 25 vjet, post-komunizëm, qeveria shqiptare për fat të keq ka qënë ndërhyrëse. Nga eksperiencat që kam patur në mësimdhënie në Evropë e jo vetëm, madje edhe në Afrikë, kam kuptuar që arsimi duhet të jetë aspekt bashkëpunimi i gjithë grupeve sociale. Përgjegjësia e shtetit në përcaktimin e ardhshëm të sistemit të karrierës duhet të balancohet me përgjegjësinë e trupës akademike. Shteti nuk është faktori kyç apo aktori kryesor për arsimin e lartë, por trupa akademike, departamenti, fakulteti, pedagogët, studentët, vetë universiteti janë aktorët kyç. Ministrat, për nga ekspertiza e çështjes vijnë pas tyre. Ekspertët më të mirë janë aty, në Universitet.
Në kapitullin 2, neni 7, flitet për Ministrinë. Nuk është kjo përqasja e duhur. Është i gjithi si mentalitet i ndërtuar keq, nuk është Ministria lojtari kryesor. Unë jam edhe pedagog edhe burokrat. Ministrat nuk janë ekspertë, por burokratë. Ekspertët janë dhe duhet të jenë Akademia.
Dokumenti nuk pasqyron drejt dhe qartë parimin e subsidiaritetit.
IV. Projektligji nuk përputhet me parimet e qeverisjes së mirë
Dokumenti nuk përputhet me parimet e qeverisjes së mirë. Nuk zbatohet parimi i kontrollit dhe balancës. Dokumenti krijon problem në qeverisjen e universiteteve. 15 nene shkojnë në të kundërt me qeverisjen e arsimit të lartë. 15 nene duhet të ndryshohen sepse e dëmtojnë rëndë arsimin e lartë. Rektori nuk duhet të emërohet nga Presidenti i Republikës. Standardet e kontrollit të cilësisë nuk duhet të përcaktohen nga ministria, ato duhet të jenë traditë e universiteteve. Detyrat e Bordit të administrimit dhe Senatit janë përzier. Anëtarët e Bordit nuk duhet të përfaqësojnë ministrinë sepse ministria nuk mund të kontrollojë vetëveten.
V. Përsa i përket teknikës legjislative, dokumenti është shumë i detajuar në disa aspekte dhe në të kundërt, aspekte vitale mungojnë
a. Në këtë ligj ka shumë detaje për gjëra të parëndësishme dhe nuk ka sqarime të qarta për gjëra të rëndësishme.
b. Të drejtat e studentëve në këtë draft-ligj cënohen, duhet patjetër të përmirësohen.
c. Të drejtat për personelin akademik nuk janë paraqitur duke u lenë për legjislacionin dytësor, ndërkohë që ato duhet të jenë të pasqyruara në ligj, jo në akte nënligjore.
d. Nuk trajtohen çështje të integritetit, të transparencës, të llogaridhënies.
e. Shumica e termave në nenin 6 janë të gabuara.
VI. Auditi dhe llogaridhënia
Referuar kontekstit specifik të Shqipërisë, mungon një kapitull për integritetin dhe sjelljen antikorruptive. Kështu nuk trajtohen auditi, llogaridhënia, auditi i auditeve. Mungojnë parametrat dhe objektivat për transparencën e buxhetit.
VII. Kapitulli XII për tipologjinë e institucioneve publike të pavruara është i papranueshëm, është një devijim nga norma
Kurrë se kam parë më parë këtë lloj modeli. Ky është një përcaktim i pazakontë, tamam një marrëzi. Çdo universitet publik ose privat duhet të jetë autonom, sepse janë në funksion të një interesi publik. Universiteti ka nevojë të jetë autonom. Universiteti publik duhet të gëzojë autonomi nga shteti, nga ministria. Në sektorin jopublik, dy janë kategoritë e entiteteve, ato fitimprurëse dhe jofitimprurëse. Janë joshtetërore ato që janë jofitimprurëse, por kanë natyrë të veçantë private. Udhëhiqen nga një bord mbikqyrës, në përputhje me parimet e qeverisjes së mirë, duke respektuar procedurat e akreditimit, por kanë një mision specifik (të ashtuquajtura free mission universities). Për shembull, në Belgjikë janë universitetet katolike. Po ashtu në Gjermani, Hollandë ka modele të tilla universitetesh jofitimprurëse protestante.
Ky kapitull nuk sqaron termat e universiteteve fitimprurese dhe jofitimprurese.
Universitetet jopublike me qëllim fitimi, janë ato modele që përbëjnë “big businesses” si për shembull në Kinë apo Amerikë. Por ama, asnjë cent publik nuk shkon dhe nuk duhet të shkojë për këto lloj universitetesh. Vetëm në rast se kërkimi shkencor është në nivele të tilla ekselence që përbën një rëndësi të madhe kombëtare, si psh program i MBA në SHBA, qeveria mund të financoj këto programe. Paratë publike shkojnë e duhet të shkojnë për interes publik, për universitete publike. Këto lloj universitetesh duhet t’u përgjigjen të gjitha kërkesave me përpikmëri për cilësi, akreditim, etj. Akreditimi nuk është evropian, procedurat e tij janë ndërkombëtare. Ka qenë edhe këshilla ime që të ketë një agjenci ballkanike për akreditimin. Konteksti e substanca e Universitetit është ndërkombëtare, nuk është thjeshtë kombëtare apo lokale.
Marrëdhëniet me Bashkmimin Evropian janë të lidhura edhe me këtë ligj për arsimin e lartë. Rasti i negociatave në Rumani për ligjin e arsimit të lartë ishte një rast i dështuar dhe që ndikoi për keq në marrëdhëniet e mëtjeshme të vendit për anëtarësimin në BE.
Friday, July 10, 2015
Komisioner i BE-se mbi projekt-ligjin e arsimit të lartë
Xavier P. Monne
Panorama, 09. Korrik, 2015, Vizion jo konsensus per arsimin e larte.
http://www.panorama.com.al/vizion-jo-konsensus-per-arsimin-e-larte/
Që Shqipëria është një vend i ri, kjo është e dukshme. Ju keni një moshë mesatare prej 31 vjeç, ndërsa në vendin tim (Spanjë) mosha mesatare shkon në 41 vjeç. Që Shqipëria është një vend që beson në të ardhmen e tij, është gjithashtu mjaft e dukshme, kur shohim se sa prej fëmijëve tuaj, familjeve tuaja dhe qytetarëve shqiptarë besojnë tek arsimi. Është mjaft evidente që shqiptarët besojnë në arsim, pasi ju keni 20.000 studentë që regjistrohen në universitete çdo vit dhe 4500 studentë, të cilët shkojnë jashtë shtetit për të kryer studimet e tyre. Kjo mund të mos jetë një shifër e shkëlqyer në terma afatgjatë, por megjithatë përbën pa dyshim një shembull se si njerëzit në këtë vend janë të gatshëm të paguajnë çmimin për arsimim. Ky është një rast, që zhvillohet brenda një kontinenti, i cili aktualisht nuk po shquhet se beson shumë në të ardhmen e tij. Në këtë kontekst dhe e thënë me modesti, sa më sipër, përbën ndoshta një ndër asetet më të mëdha të vendit tuaj.
Është mjaft e dukshme edhe për një vëzhgues nga larg që në fushën e arsimit të lartë Shqipëria ka bërë progres të konsiderueshëm. Gjatë këtyre dhjetë viteve të fundit, numri i studentëve u rrit nga 50.000 në 170.000. Kjo mendoj se është një arritje reale.
Për sa i përket mbrojtjes së nivelit të autonomisë në arsimin e lartë, Shqipëria në ndryshim jo vetëm me vendet e Europës Juglindore, por edhe me ato të Europës Jugore, si vendi im ku arsimi është kryesisht një sistem kontrolli dhe autoriteti të fortë, shënon gjithashtu një progres të madh.
Gjithashtu, parë nga një këndvështrim i jashtëm, është e lehtë të konstatohet se vendi juaj ka mjaft sfida për t’u përballur. Ndoshta edhe më shumë nëse do ta krahasonim me Spanjën. Më lejoni t’ju theksoj disa ndryshime të dukshme ndërmjet Shqipërisë dhe Spanjës, sa u përket këtyre sfidave. Ju jeni një vend me një popullsi diçka më pak se tre milionë banorë. Deri në muajin tetor, ju keni pasur 57 universitete dhe keni harxhuar rreth 40 milionë euro në vit për arsimin e lartë ose, e thënë ndryshe, rreth 500 euro për person. Spanja ka 45 milionë banorë, pesëmbëdhjetë herë më shumë se Shqipëria, dhe shpenzon 50 mijë euro për student në vit ose dhjetë herë më shumë sesa Shqipëria. Pra, ky është një tregues natyrisht mjaft i thjeshtëzuar se financimet në arsim, struktura e arsimit të lartë dhe qëllimi strategjik i arsimit të lartë përbëjnë një sfidë për vendin tuaj, sikundër edhe për vende të tjera.
Pra, duke pasur parasysh se kam pak njohuri, nuk do të shpreh gjykimin tim për një projektligj, i cili duhet vlerësuar dhe gjykuar nga universitetet tuaja, nga aktorët kryesorë dhe grupet e interesit dhe nga qytetarët shqiptarë. Nuk është detyra ime të jap një gjykim të tillë. Jo sepse më mungon njohuria, por sepse nuk mund t’i tregoj Shqipërisë se si ajo duhet të organizojë sistemin e saj të arsimit të lartë.
Ne kemi shpenzuar dy ditë në Vlorë (një vend i cili ka domethënie historike për ju dhe vendin tuaj), së bashku me përfaqësues të Komisionit Europian, me ministrat e Arsimit të vendeve të rajonit, duke u përpjekur të analizojmë sistemin e arsimit, arsimin e lartë, cilat janë të përbashkëtat dhe çfarë mund të mësojmë prej njëri-tjetrit.
Ajo që do të më pëlqente të provoja tani, është ajo që po përpiqesha të bëja edhe gjatë rrugës së kthimit nga Vlora. Do të doja t’u propozoja kolegëve të mi (e di që ata ndoshta do të më urrejnë për këtë) që të më përshkruanin projektligjin për arsimin e lartë në dy fjali dhe të më shpjegonin në dhjetë minuta se çfarë parashikon ky projektligj. Unë sigurisht që e lexova projektligjin, lexova dhe raportin e Komisionit [për reformën në arsimin e lartë dhe Kërkimin Shkencor] dhe më pas pyeta kolegët që të tregonin me një fjali ndryshimet që propozohen nga këto dokumente.
Mendoj se ky ligj [projektligji për arsimin e lartë] është një përgjigje sistemike shqiptare për problemet me natyrë universale në arsimin e lartë. Kjo është ajo çka përfaqëson ky ligj. Ju keni veçanti në vendin tuaj që janë vetëm tuajat, por unë besoj se edhe Komisioni Europian di me siguri diçka. Që problemet në arsimin e lartë kanë kryesisht natyrë përgjithësuese.
Po ju sjell në vëmendje tri arsye përse mendoj se ligji është një përgjigje sistemike shqiptare për problemet universale dhe pse, sipas mendimit tim, ky është një projektligj me natyrë thellësisht strategjike.
Arsyeja e parë është mjaft e thjeshtë. Ligji fillon me vizion. Fjalët e para të projektligjit janë: “Arsimi i lartë është një e mirë dhe përgjegjësi publike”. Ky është një pohim shumë premtues. Çfarë nënkuptohet me të? Do të thotë se arsimi synon të promovojë njohuritë, të transferojë njohuritë, të promovojë dijet, t’i shkëmbejë ato, të ruajë njohuritë dhe të udhëheqë mësimdhënien dhe kërkimin shkencor. Sigurisht që kjo qëndron. Gjithashtu arsimi duhet ofruar nëpërmjet shanseve të barabarta. Megjithatë, ka diçka edhe më të rëndësishme.
Arsimi është atje për të kontribuar për të ardhmen e vendit. Unë nuk mund të sjell ndërmend asnjë vend të botës, as edhe Korenë e Veriut, që nuk po mendon gjerësisht mbi mënyrën se si të reformojë sistemin e tij të arsimit të lartë. Përse ndodh kjo? Jo sepse arsimi i lartë ka nevojë të përmirësohet, por sepse neve na duhet të ndryshojmë mënyrën se si mësojmë studentët aktualisht.
Kryeministri u tregua mjaft i sinqertë dhe i drejtpërdrejtë dhe unë po marr guximin ta citoj e të them se “Nuk ka asnjë lloj mundësie që ndonjëri prej nesh të mbijetojë brenda shoqërisë aktuale, nëse kemi parasysh efektet e globalizimit, teknologjisë dhe ndryshimeve demografike ndaj zhvillimit tradicional.” Nuk ka asnjë shans për të mbijetuar nëse nuk vërehet dhe analizohet më me vëmendje se çfarë mund të bëjë arsimi për ne. Ajo që unë kuptoj nga vizioni i këtij ligji, është se shpenzimet në arsim janë kosto, por edhe investim. Prandaj, nëse mendoni se arsimi kushton shtrenjtë, ju ftoj ta rimendoni këtë pohim.
Natyrisht që ka edhe diçka tjetër. Ekziston një e ardhme premtuese jo vetëm sa i përket arsimit të lartë si e mirë publike. Unë mendoj se arsimi i lartë është një premtim, institucionet e arsimit të lartë përbëjnë një potencial të fortë për zhvillimin e vlerave publike dhe sociale. Kjo është ajo që ne shpresojmë të arrijmë në fushën e arsimit të lartë jo vetëm brenda Europës, por edhe më gjerë. Pra, vizioni që unë shikoj, është mjaft i thjeshtë. Institucionet arsimore do të duhet të bëjnë përpjekjen e jashtëzakonshme për të ndryshuar mendësinë aktuale dhe për të kaluar nga një fokusim ekskluzivisht tek ekselenca në një orientim drejt impaktit. Impaktit te shoqëria, impaktit te njerëzit, impaktit te qytetarët. Kjo është arsyeja përse çdo reformë tjetër sistemike nuk është për institucionet e arsimit të lartë e as për rektorët, por është për qytetarët dhe studentët.
Arsyeja e dytë është gjithashtu e lehtë për t’u kuptuar. Sërish ka mjaft evidencë që vendi juaj ndodhet në një fazë specifike të një problemi universal. Ajo që bën ligji, ajo që bën reforma aktualisht, është të propozojë një marrëveshje të re. Një format që propozon shumë më tepër përgjegjësi dhe shumë më tepër liri. Më tepër liri në shkëmbim të përgjegjësisë. Kjo është një tendencë për një të tretën e vendeve tona [europiane] dhe jo rastësisht. Këto vende kanë njohuri dhe të kuptuar mjaft të qartë se fondet publike do të shkurtohen, se ka mjaft pretendime legjitime për fondet publike, arsimin, shëndetësinë e kështu me radhë.
Prandaj, nuk duhet menduar se arsimi është i shtrenjtë, por se mund të harxhohen më shumë para në arsim duke pasur rezultate të ndryshme. Në fund të ditës, marrëveshja është mjaft e thjeshtë. Në fillim e gjithë reforma është një punë e vështirë, por më vonë ajo shfaq potencialin për të përfituar shumë më tepër nga arsimi. Ky mendoj se është propozimi i dytë interesant. Ky propozim nxjerr në pah pa dyshim edhe një ndryshim në mentalitet. Për shumë institucione arsimore, sidomos në vende si juaji dhe si imi, ku nuk ka aq shumë liri dhe aq shumë autoritet, po shumë stabilitet, kjo është një sfidë mjaft e vështirë.
Arsyeja e tretë nuk lidhet me përmbajtjen e projektligjit, por me procesin. Procesi filloi me krijimin e Komisionit [Komisioni për Arsimin e Lartë dhe Kërkimin Shkencor] në nëntor të vitit 2013. Më duhet të them se, kur po njihesha me procesin, nuk mund të mos mendoja për kohën kur unë si zyrtar mjaft i ri i Komisionit Europian isha tërësisht i magjepsur nga premisa e integrimit europian. Edhe unë vij nga sektori i arsimit, kam pasur fatin të punoj me një President të shkëlqyer [Zhak Delor], të cilit iu desh të përballej me një problem specifik. Ai kishte një vizion, por ai ishte mjaft i sigurt se nuk mund ta konkretizonte atë vizion pa pasur konsensusin e atyre të cilët do të ishin marrësit, përfituesit e këtij vizioni. Vizioni i tij ishte Tregu Unik [Single Market]. Projekti donte të vendoste lirinë e lëvizjes për mallrat, njerëzit, shërbimet dhe kapitalet. Për këtë, Komisionit i duhej që të hartonte rreth 300 akte legjislative. Si u arrit kjo? Fillimisht hartohet një “Green Paper”, mblidhen pikëpamjet dhe vizioni i aktorëve kyçë dhe më pas hartohet një “White Paper” me propozime konkretë.
Sa më sipër, nuk më bën të shpresoj se procesi i reformës në arsimin e lartë ka krijuar një konsensus. Jam i sigurt se nuk do të ketë konsensus të gjithanshëm për ligjin. Megjithatë, nëse do të kishte një konsensus të tillë për ligjin në një fushë si arsimi, kjo do të nënkuptonte se ligji nuk propozonte ndryshime të mëdha. Mendoj se qëllimi i këtij procesi nuk është pasja e konsensusit, por pasja e një të kuptuari të qartë të vizionit pa pasur ende parasysh mjetet se si do të arrihet ky vizion.
Pra, këto tri pika janë në këndvështrimin tim tri arsyet kryesore që qëndrojnë për dikë, i cili di shumë pak për Shqipërinë, por që di mjaftueshëm për sfidat universale në arsimin e lartë.
Si shumë gjëra në jetë, duke përfshirë dhe ditëlindjet, një vit që përfundon është një fillim i ri. Ky ligj, sido që të kalohet, do të jetë vetëm fillim, pasi sfidat fillojnë vetëm më pas. Sfidat fillojnë kur duhet të shkojmë nga vizioni te strategjia dhe te zbatimi. Për këtë nevojiten tri gjëra.
Së pari, nevojitet udhëheqja, fokusi dhe rendi politik. Për sa i përket kësaj, unë nuk do të bëj asnjë koment. Neve na nevojitet gjithashtu ndryshim në para të investuara, sepse mendoj se është e dukshme për secilin, i cili lexon me sy të ndryshëm këtë ligj. Nuk është e vështirë të kuptosh atë që duhet të arrijë arsimi. Së fundi nevojitet gjithëpërfshirje dhe pjesëmarrje. Mund të kesh shumë ligje të ndryshme, shumë strategji të ndryshme, por në fund të ditës janë rektorët, të cilët janë hartuesit e autonomisë akademike dhe janë ata të cilët do të avancojnë përpara arsimin dhe do të udhëheqin universitetet. Prandaj, nëse rektorët nuk janë me ju, reforma nuk do të funksionojë.
Thursday, April 9, 2015
Mazniku, zv/Minister i përgjigjet Prof. Fugës
ARBJAN MAZNIKU
Panorama, 9 Prill 2015 (http://www.panorama.com.al/replike-me-profesor-fugen/)
Shkrimi i Prof. Artan Fuges tek Panorama – kliko ketu
Lexova me vëmendje dhe respekt një shkrim të profesor Artan Fugës, postuar në “Facebook”-un e tij, e botuar më pas nga gazeta “RD” dhe të tjera syresh. U pezmatova nga gjuha dhe logjika, ndaj u shtyva të shkruaj këta rreshta.
Profesorit ose i ka marrë koka erë, ose kemi të bëjmë me një rast të rëndë të pandershmërisë akademike. E them këtë të dytën, pasi shkruan në tekst (siç do të argumentoj pikë për pikë më poshtë) që disa gjëra në ligj nuk janë. Ndërkohë që janë të shkruara e zeza mbi të bardhë, të qarta, eksplicite, pa keqkuptime. Mund të jetë që profesori nuk e ka lexuar hiç ligjin dhe flet mbi opinione, fjalë të dëgjuara aty-këtu. Në këtë rast do të ishte shumë e dhimbshme për mua të pranoja që një profesor i nderuar ia lejon vetes që të shprehet e të dezinformojë njerëz që i besojnë atij dhe titullit që ka, pa e pasur bërë siç duhet detyrën e akademikut. Të jetë informuar në detaj, të ketë peshuar vlerën e secilit argument e më pas të shprehë mendimin e tij mbi çështjen. Nuk do të shqetësohesha e as nuk do shkruaja nëse thjesht gjykimet e profesor Fugës do të binin ndesh me tonat. Jetojmë në një vend të lirë dhe të menduarit ndryshe është një vlerë për shoqërinë.
Por të thuash të pavërteta të provueshme është keqpërdorimi më i madh që mund t’u bëhet vlerave akademike. Për këtë dhe për respektin që kam për profesor Fugën, shpresoj shumë të jetë rasti i parë, ai i marrjes koka erë. Shpresoj që nën shtytjen e emocioneve, inateve apo keqinformimit të jetë nxituar e të ketë shkruar gjëra pa i peshuar siç duhet. Kësaj i gjendet dermani. Koha provon të kundërtat e qartëson dhe qetëson gjërat. E kundërta do të qe vërtet e dhimbshme e do të ngrinte pikëpyetje më të mëdha.
Po merrem më poshtë me pikat që ngre profesori për të argumentuar sa më lart.
Në pikën 1 thotë “Ekzistenca e disa agjencive shtetërore, që do të kenë në dorë të gjitha vendimmarrjet përfundimtare”.
Është një argument i pavërtetë. Agjencitë janë tashmë, funksionojnë dhe bëjnë funksione të ngjashme. Më poshtë secila e shpjeguar; APAAL – Agjencia e Akreditimit është aty, dhe në modelin e agjencive simotra merr përtej funksionit të akreditimit një funksion më të gjerë; atë të sigurimit të cilësisë në arsimin e lartë. Nga një strukturë sugjeruese siç është tani, ku vendimet e bordit ishin sugjerime për ministrin, ajo kthehet në një agjenci vërtet të pavarur, me vendimmarrje sovrane. Pra, vendimet e bordit të akreditimit tani janë përfundimtare, jo sugjerime për ministrin, siç është në ligjin ekzistues. Zgjerim autonomie, pavarësi nga Ministria, liri për sistemin. Neni 14, pika 2 thotë: Bordi merr vendimin përfundimtar mbi akreditimin e institucioneve të arsimit të lartë dhe programeve që ato ofrojnë.
QSHA, Qendra e Shërbimeve Arsimore, është evoluimi i Agjencisë Kombëtare të Provimeve. Lehtëson procesin e aplikimit për studentët, mban regjistrin kombëtar të studentëve, i informon në mënyrë të sintetizuar për programet që ofrohen, organizon maturën – siç bën dhe tani, organizon provimet e shtetit, siç bën edhe tani. Një qendër shërbimi që ka për synim t’u lehtësojë jetën nxënësve dhe studentëve, duke i mbledhur shërbimet qeveritare në një pikë të vetme, të thjeshtë dhe transparente. Si Qendër shërbimesh nuk ka asnjë funksion vendimmarrës, ndaj dhe nuk ka si të jetë në fokusin e shqetësimit të përqendrimit të pushtetit.
Agjencia Kombëtare e Kërkimit Shkencor dhe Inovacionit (AKKSHI) është evoluim i Agjencisë së Kërkimit, Teknologjisë dhe Inovacionit (AKTI), e cila, siç dhe shprehet qartë në pikën 1 të nenit 11 “ka për detyrë kryesore shpërndarjen e fondeve për programet e kërkimit shkencor mbi bazën e projekteve të paraqitura prej institucioneve të arsimit të lartë dhe institucioneve të kërkimit shkencor në fushat e shkencave natyrore, inxhinierike dhe teknologjike, mjekësore, bujqësore, sociale dhe humane”. Një funksion i ri, që deri më tani nuk kryhej nga askush, pasi nuk kishte fonde të dedikuara për kërkimin shkencor në universitete. Këtu nuk ka përqendrim; ka krijim mundësish të reja për kërkimin shkencor.
Agjencia Kombëtare e Financimit të Arsimit të Lartë (AKFAL), siç parashikohet në nenin 10 të ligjit “ka për detyrë kryesore shpërndarjen e fondeve publike për mbështetjen e veprimtarisë së institucioneve publike të arsimit të lartë; mbështetjen me bursa studimi për studentët e shkëlqyer me notë mesatare maksimale nga sistemi i arsimit të mesëm të lartë, studentët në programet e studimit në fusha prioritare dhe studentët nga shtresa sociale në nevojë; si dhe garantimin e skemës së kredive studentore”.
Ndërkohë që në pikën e tij 12, profesori shkruan “Nuk specifikohet se cila është instanca që shpërndan grantin për fusha të ndryshme të shkencës, mësimdhënies, kërkim-zhvillimit”. Me sa duket, profesorit i kanë shkarë pa lexuar nenet 10 e 11 të ligjit.
Në pikën 2, profesori thotë – Njohja nga ligji e disa tipologjive të institucioneve të arsimit publik si universitetet, akademitë, kolegjet universitare dhe kolegjet profesionale, krejt të paspecifikuara për legjitimitetin dhe dobinë e tyre; – Neni 17- deri në nenin 20 shpjegojnë me detaje se si dhe pse janë të organizuara institucionet në këto forma. Kjo sjell jo vetëm fleksibilitet, por edhe një mundësi që institucionet sipas formës të kenë profile të ndryshme, por edhe standarde përkatëse. Që të mos kthehemi aty ku e gjetëm situatën, ku diplomat shkëmbeheshin me tallash, por edhe për të siguruar fleksibilitet, 4 format e organizimit janë produkt i eksperiencës më të mirë ndërkombëtare, por edhe i historikut institucional në vend.
Në pikën 3, profesori flet për organizimin e brendshëm të IAL-eve. Këtu ligji sjell disa ndryshime të mëdha, duke e çuar fuqinë vendimmarrëse drejt departamentit, siç dhe është kërkuar prej shumë vitesh nga shumica e stafeve akademike. Për më shumë i është lënë një liri e madhe vetë IAL-eve, që nëpërmjet statuteve të tyre të vetërregullojnë funksionimin e brendshëm. Vetëm korniza organizative vendoset në ligj dhe për këtë janë përdorur modelet më avangardë të organizimit të brendshëm të IAL-eve. Fuqi në departament, më pranë studentit, më pranë lektorit të thjeshtë. Kjo mund të mos u pëlqejë shumë shefave, por siç thotë me të drejtë profesori “që nga 4 korriku i 1789-s, pushteti i tyre buron nga poshtë, jo nga statusi i privilegjuar”.
Në pikën 4 flet për pabarazi diskriminuese midis IAL-eve private dhe atyre publike. E kundërta është e vërtetë. Ligji sjell një standardizim funksional midis institucioneve. Shumë nga kritikët janë shprehur që nuk shohin shumë rregullime për IAL-e jopublike. Kjo pasi, për ta, përveç pak rasteve kur është parashikuar ndryshe, vlejnë të njëjtat rregulla si për ato publike. Kjo është ndërtuar nën frymën se shteti duhet t’i garantojë qytetarët për cilësinë e shërbimit të ofruar, pavarësisht se kush është ofruesi. Veçanërisht në ofrimin e një të mire publike, siç është arsimi i lartë.
Në pikën 5 atakon “dyzimin” mes trupës akademike dhe asaj administrative në IAL. Ndërkohë që reforma synon të fokusojë akademikët në punën e tyre akademike dhe t’i mbështesë me administratorë të specializuar për të kryer detyrat menaxheriale. Nuk gjej dot asnjë arsye të mirë pse një akademik nuk do donte të fokusohej në punën akademike dhe t’ia linte punët administrative dikujt të profilizuar në atë fushë. Ky për shumë është një njeri që vetëm zbaton një projektbuxhet, që është ndërtuar nga vetë departamentet dhe që propozohet nga senati akademik, siç thotë dhe neni 48, pika 1, paragrafi c).
Me tej, neni 37 i ligjit, ndryshe nga sa thotë profesori, ka plot 15 pika që janë përgjegjësi e senatit, të plota të qarta. Në ligj është trupëzuar bindja që senati akademik është shpirti dhe mendja e universitetit, madje pika gj) e këtij neni i njeh të drejtën senatit për të përzgjedhur përfaqësuesit e tij në Bordin e Administrimit. Madje, përfaqësuesit e senatit mundet në plot raste të përbëjnë shumicën e anëtarëve të Bordit të Administrimit. Ky nuk është një model që kemi shpikur ne. Është skema e shumicës së modeleve qeverisëse të universiteteve në vendet e zhvilluara. Madje, në më shumë se 24 modele me drejtim dual që kemi parë, përfaqësuesit e senatit nuk janë asnjë rast kaq shumë të përfaqësuar në bordet e administrimit.
Në pikën 6 thotë që “fut ndërhyrjen vendosëse të ministrit të Arsimit në rregulloret e brendshme”. E pavërtetë. E kundërta është e vërtetë. Ligji i jep fund morisë së udhëzimeve që dilnin nga Ministria e Arsimit dhe i jep liri vetë IAL-eve për t’u rregulluar. Pikat c) dhe d) të nenit 37 thonë se senati akademik “c) Miraton statutin e institucionit të arsimit të lartë me dy të tretat e votave të anëtarëve të tij, pasi të jetë marrë miratimi paraprak i Bordit të Administrimit; d) Miraton rregulloret e institucionit dhe aktet e tjera sipas përcaktimeve të bëra në statut;
Do t’i kenë shkarë edhe këto pika profesorit.
Në pikën 7 profesori thotë “Po ashtu nuk tregohet se kush vendos për numrin e studentëve të pranuar, mbi kuotat e vendeve të punës të hapura për pedagogë, mbi çfarë kriteresh bëhen pranimet pas përfundimit të studimeve në shkollën e mesme, kush përcakton çmimet e regjistrimit, dhe a i përdor dot apo jo universiteti fondet nga pagesat për regjistrim etj.”
Përgjigjja për këtë është në nenin 24, të quajtur Departamenti, i cili thotë “Departamenti propozon programet e studimit, si dhe numrin e studentëve për çdo program, në përputhje me kapacitetet akademike dhe infrastrukturore të tij, sipas standardeve të cilësisë.
Departamenti propozon kriteret e pranimit të studentëve për secilin program studimi, në përputhje me përcaktimet e këtij ligji dhe të akteve nënligjore. Departamenti përzgjedh studentët fitues, të cilët miratohen nga drejtuesi i njësisë kryesore, sipas procedurave të përcaktuara në statutin dhe rregulloret e institucionit të arsimit të lartë.”
Ndërsa për stafin akademik, së pari neni 3, pika 4, paragrafi ç) thotë “Autonomia organizative dhe e përzgjedhjes së personelit garantohet nëpërmjet së drejtës për të caktuar në mënyrë të pavarur numrin e personelit, kriteret dhe procedurat e përzgjedhjes së tij, si dhe për të përcaktuar pagat e personelit, në përputhje me formën e institucionit”. Ndërsa neni 63 shprehet: “Kriteret e punësimit të personelit akademik me kohë të plotë përcaktohen nga njësia bazë, bazuar në nevojat e kësaj të fundit, dhe miratohen nga rektori”.
Pra, ndryshe nga sa thotë profesori, në ligj “tregohet”, madje qartë, pa keqkuptime. E për më shumë, ndryshe nga siç ndodh tani, ku të dyja këto vendimmarrje janë të përqendruara në MAS, ligji i ri ua delegon këtë tagër vetë IAL-së. Vetëm përqendrim nuk ka këtu.
Në pikën 8 flitet për kufizim të mekanizmave ekonomikë. Këtu ka një keqkuptim të përgjithshëm, ku kërkohet që ligji të lejojë gjëra. Ndërkohë që, si parim, çdo gjë që nuk ndalohet nga ligji, lejohet. Por, përveç këtij parimi të përgjithshëm, ka disa çështje që pasi i ndalohen nga ligje a dispozita të tjera të përgjithshme, ky ligj i lejon për IAL-et posaçërisht.
Për shembull, profesori thotë në këtë pikë “Ka të drejtë universiteti publik të marrë hua në banka brenda dhe jashtë vendit? Asgjë nuk thuhet”; Ndërkohë që neni 113 i ligjit thotë “Institucionet publike të arsimit të lartë kanë të drejtën e marrjes së kredive për zhvillimin e tyre institucional dhe infrastrukturor.” Pra, thuhet qartë. Por ndoshta profesori nuk ka mbërritur ende te neni 113.
Pika 9 thotë se ligji pengon rinovimin e programeve mësimore. E kundërta është e vërtetë. Për rinovimin e programeve mësimore në ligjin ekzistues duhet marrë gjithmonë miratimi i MAS dhe APAAL, ndërkohë që në ligjin e ri ky rinovim deri në masën 20% mund të bëhet nga vetë IAL dhe vetëm të informohet MAS. Një risi në lirinë për universitetet.
Pika 10 dhe 11 flasin për dhënien e titujve. Një tjetër risi e madhe e ligjit, pasi ishim i vetmi vend në Europë që e kishim ende të përqendruar në Ministri dhënien e titujve. E delegojmë këtë te vetë universitetet. Sulmi ndaj kësaj pike më ngjan me nostalgjinë për prangat.
Në pikën 15 flet, për shembull, që nuk jep kriteret për laicitetin e arsimit të lartë apo autonominë e territorit, ndërkohë që neni 5, pika 1, paragrafi dh) dhe e) thonë shteti “garanton paprekshmërinë e institucioneve të arsimit të lartë dhe të territorit të tyre. Ndërhyrja e organeve të rendit publik në mjediset akademike bëhet me kërkesën ose lejen e titullarit të institucionit të arsimit të lartë” apo shteti “Garanton laicitetin e institucioneve të arsimit të lartë publik dhe mospërdorimin e simboleve fetare prej tyre.” Pra, i thotë qartë.
Sa më lart, vlen për secilën nga pikat e nuk po zgjatem më tej për të mos e lodhur lexuesin me secilën prej tyre. Vërtetimet e mësipërme janë më se të mjaftueshme për të bindur çdo lexues të arsyeshëm që kemi të bëjmë në rastin më të mirë me një keqinformim. Keqinformimi në vetvete është i padëmshëm, por i amplifikuar nga zëri i një profesori, më shumë sesa t’i bëjnë zhurmë reformës, është tregues i nevojës së madhe që arsimi i lartë ka për këtë reformë.
*Zv.ministër i Arsimit dhe Sporteve
Thursday, March 26, 2015
Denoncoj natyrën okulte të projektligjit të Arsimit te Lartë
Besnik Gjongecaj
Gazeta Shqip, 25.03.2013
Nuk është e panjohur, përkundrazi, është një praktikë e ndeshur shpesh kur ekzaktësisht në emër të një interesi më të përgjithshëm, madje të mbuluar krejtësisht nga stofi dimëror dhe i ngrohtë i interesit më të lartë, gati gati sublim, paraqiten projekte që synojnë zezërisht rrënimin e tij përmes plotësimit të interesave të jashtëligjëshme të individëve të caktuar. Më shumë se një praktikë, e gjithë kjo është një betejë, sepse përfitimi vetjak nuk synohet në harmonizim me të tërën, përkundrazi, në një luftë për jetë a vdekje me të. Duke bërë ç’është e mundur margjinalizimin e interesit publik në rastin më të mirë, ose duke e bërë atë copë e çikë, pa pikën e mëshirës njerëzore, në rastin më të keq. Kjo betejë merr përmasa gjithmonë e më dramatike sa më lart të jetë vendosur fusha e saj në hierarkinë social-politike të vendit, sa më shumë pushtet të jetë investuar në të, dhe së fundi, sa më okulte të jetë ajo, përplasja. Beteja okulte janë zhvilluar në Parlamentin e këtij vendi kur ligjeve të caktuara iu është dhënë fshehtësisht fytyra e interesit e grupimeve të vogla, madje edhe të individëve të veçantë në mbrojtje të interesit vetjak dhe familjar. Jo rrallë, për shkak të devijimit dramatik nga interesi i votuesve, qytetarët kanë mundur të ravijëzojnë mafien parlamentare, grupin që ndërton një set prioritetesh dhe privilegjesh për vete, në emër të popullit, por jo për popullin. Gjithsesi, betejat më të errëta janë ato që janë zhvilluar brenda mureve të mbledhjeve qeveritare. Atje ku jo rrallë, dhe vetëm atëhere kur nuk ia kishin arritur të kalonin një ligj të personalizuar në Parlament, qeveritarët e këtij vendi ia thyenin qafën ligjeve ekzistuese për të ndërtuar, nga copat e thyera, VKM-ë të adresuara personalisht, në interes plotësisht privat, dhe në një konflikt të dretpërdrejtë me vetë ligjin që sapo kishte kaluar në Parlament. Aq shpesh ka ndodhur kjo, veçanërisht në vitet e gjata të qeverisjes së shkuar, saqë nuk ka se si të mos besosh që në thelbin e tyre qëndrojnë ”forca të errëta”, ”paranormale”, ”të pakontrollueshme” nga pushteti i qytetarëve. Okulte, prandaj, në thelbin e tyre. Por, në këtë pikpamje, një ngjarje e këtyre kohëve po ia kalon të gjitha ngjarjeve me natyrën okulte të saj, me fuqinë e saj manipulative, të fshehtë, gati pothuajse paranormale. Një projektligj për arsimin e lartë me përmbajtje okulte po bëhet gati të kalojë Parlamentin e vendit. Në ndihmë janë thirrur të gjithë ata që dinë të lexojnë anët e fshehta të një ligji, sekretin në përgjithësi. Të gjithë magjistarët e këtij vendi, horrat, manipulatorët, madje edhe dononciatorët e dikurshëm. Të gjithë ata që shohin në errësirë, ata që dinë të lexojnë kuptimin a brazdave në pëllëmbët e duarve, madje edhe fletët e dala boje të dosjeve të dikurshme. Me misionin për të thënë pikërisht të kundërtën: që projekti i ligjit të universiteteve është i pastër, drejtpërdrejt në mbështetje të interesit publik. Për të fshehur të fshehtën e tij. Anën e tij okulte. Shëmtinë e tij të paanë.
* * *
Projektligji për arsimin e lartë u shit dhe vazhdon të shitet në opinionin publik si një formë ligjore që do ta ndryshojë rrënjësisht sistemin. Një dekor i përgatitur me kujdes i shërbeu kësaj shitjeje. U thirr nga Anglia një shqiptar që të ishte ”aq i kualifikuar dhe zhytur në stilin anglez të të menduarit” sa t’i dukej si një letër tualeti projektimi i zhvillimit të arsimit të lartë në Shqipëri i prodhuar pak kohë më parë nga një ekip që kryesohej prej vetë ish këshilltarit të znj. Thatcher dhe financuar nga Banka Botërore. ”Londinezi” i thirrur nën armë, madje, pa u kujdesur as të përmendëte punën e kryer në Shqipëri dhe aq më shumë, me një moskokëçarje shembëllore që vetëm vandalët dhe pushtuesit e kanë, pra, pa ia bëri syri tërt që po zhytej në baltën e plagjiaturës, pasi i futi një të fshirë gjithçkaje që ishte bërë më parë, me një krenari katundareske, e cila bëhej gjithmonë e më shumë e tillë sa më shumë lëvdohej nga ata që e sollën dhe sa më shumë vinte në pah rrudhat e sajdisura në lule të ballit, arriti të paraqesë si Dokumentin për Arsimin e Lartë ashtu edhe Draftin e Ligjit. Që të bëhej sa më i besueshëm, dmth sa më pak i frymëzuar politikisht dhe, më kryesorja, sa më i mjegullt në pjesën okulte të tij, krijoi një komision universitarësh, të cilët, jo për fajin e tyre, u quajtën ekspertë, megjithëse kishin një mungesë të theksuar të njohurive në fushën e ndërtimit të institucioneve, dmth, ishin plotësisht të papërgatitur për detyrën e dhënë; si dhe, për t’i dhënë edhe dorën e fundit, përhapi lajmin se ekspertët e Komisionit që do të shkruanin Reformën, pra që do të ndryshonin rrënjësisht faqen e arsimit të lartë të këtij vendi, nuk ishin ashtu thjesht ekspertë, por shumë më tepër se kaq: ata ishin ekspertë me ngarkesë, jo neutralë. Pra, në kundërshtim me të gjithë definicionet e botës, ata ishin projektuar si ekspertë të politizuar, që përfaqësonin dy krahët e politikës dhe si të tillë, prandaj, do të prodhonin dokumente që automatikisht do t’i pranonte si pozita ashtu edhe opozita, veçanërisht opozita. ...Do të bëhej një reformë për kokën e reformës dhe mbi të gjitha, një reformë e qëndrueshme, e pacënuar prej askush, e balancuar në fund të fundit!. Atë kryesoren megjithatë, atë pjesën e errët, pjesën okulte të saj, pra, atë për të cilën në fund të fundit po e bëjmë edhe gjithë këtë reformë - dukej sikur thoshte pa zë ”londinezi” në fjalimet e tij pa fillim dhe pa fund - nuk do ta marrë vesh askush, sot dhe në kohën tjetër, në të gjitha kohërat...
* * *
Drafti i Arsimit të Lartë po shitet edhe në përmbajtje. Thelbi i marketingut të tij është ky: Drafti i Arsimit të Lartë siguron autonominë më të lartë për universitetet; universitarët kanë përgjegjësinë për detajimin e buxhetit (grantit), për përcaktimin e strukturave universitare, për zgjedhjen e autoriteteve dhe organeve drejtuese, për përcaktimin e numrit të pedagogëve dhe personelin tjetër universitar, për realizimin e një kualifikimi që fillon dhe mbaron brenda universitetit. Në fakt, kështu do të ndodhte vetëm nëse të gjitha përgjegjësitë e sapopërmendura do të nxirreshin jasht kontekstit të Draftit, nuk do të ishin pjesë e së tërës. Por ato janë pjesë e së tërës dhe nuk ka se si të ndodhë ndryshe. Prandaj, gjithçka që sërviret si përgjegjësi e universitetit, para se të jetë e tij, është e strukturave ndërmjetëse dhe strukturat ndërmjetëse, ashtu si janë projektuar në këtë Draft, jo vetëm që nuk i përkasin universiteteve, por përkundrazi, janë instrumente pastërtisht në duart e qeverisë. Kështu, para se të detajojë shumën e parave që merr (grantin apo çdo shumë tjetër), madhësia e tij përcaktohet nga AKF (Agjensia Kombëtare e Financimit), e cila është pjesë e qeverisë në të gjitha kuptimet dhe në kundërshtim të plotë me statusin natyror të saj si ndërmjetëse. Aq më shumë që përcaktimin e grantit, AKF ose që është e njëjta gjë, kjo strukturë qeveritare, e bën pa asnjë formulë të dhënë në Draft. Para se të përcaktojë strukturat e saj, apo para se të përcaktojë numrin e pedagogëve dhe personelit, universiteti duhet të marrë lejen e ASCAL (Agjensia e Sigurimit të Cilësisë në Arsimin e Lartë) e cila, si për nga përbërja ashtu edhe për nga statusi është thjesht një zgjatim i qeverisë. Asnjë universitet, prandaj, nuk mund të bëjë asnjë zgjidhje strukturore dhe administrative, në thelbin e vet, pa u komanduar nga qeveria. Kështu do të ndodhë edhe me kërkimin shkencor, i cili do të financohet pa pikë hezitimi sipas preferencave politike të qeverisë, sepse, struktura ndërmjetëse e projektuar për këtë qëllim, pra AKKSh (Agjensia Kombëtare për Kërkim Shkencor), nuk do të jetë gjë tjetër vecse një zgjatim i dorës qeverisëse të partisë apo partive në pushtet. Ky ligj jo vetëm që nuk e zgjeron autonominë universitare, por e nulifikon atë në mënyrëm më dramatike të ndodhur ndonjëherë. Dhe e gjitha kjo bëhet me po atë stil dredharak që katundari i shkretë është i detyruar të aplikojë për të mbijetuar kur zbret në qytetin e zhurrmshëm. Brenda të njëjtit Draft, universitarëve iu jepet (granted) një pushtet që i është dhënë më parë qeverisë nëpërmjet strukturave (jo ndërmjetëse) të sistemit. Si në një shtëpi që blerësi e kupton pas pilafit se pronari mashtrues e ka shitur njëherë dhe atij po ia shet për herë të dytë!
* * *
Gjithsesi, akoma nuk kemi arritur te pjesa vërtet okulte e Draftit, megjithëse jo pak herë i jemi afruar asaj. Fuqia e errët e këtij Drafti është vendosur te kapitulli XII, atje ku parashikohet krijimi i IALPP ose “institucionet publike të pavarura të arsimit të lartë”. Më i zellshshmi në krijimin e këtij kapitulli, i vetëdeklaruar, njeriu i UET ose z. Civici, të cilin kam patur rast ta njohë në Universitetin Bujqësor të Tiranës, atje ku ai ka marrë diplomën e ekonomistit bujqësor megjithëse, me sa kuptoj, i vjen turp ta përmendë dhe prandaj e zëvendëson me diploma të tjera të marra kushedi se ku në hapësirat e kontinentit, deklaron se pa këtë kapitull Drafti do të ishte pa kokën e tij. Sipas tij, sepse të tjerët nuk i kam dëgjuar të prononcohen, të gjitha institucionet e arsimit të lartë në vend, përfshi edhe ato publike, edhe UET, do të transformohen, brenda tri kater viteve në institucione edhe publike, edhe të pavarura. Për të kuptuar statusin e IALPP-ve të ardhshme është mirë t’i shohim ato në raport me qeverinë dhe interesin publik. Ajo që i lidh me qeverinë është akreditimi dhe paraja. Të dyja i jep qeveria dhe një universitet si UET e ka të sigurtë që do t’i marrë të dyja: edhe akreditimin edhe paranë. Jo vetëm me këtë qeveri, por edhe me atë që pritet të vijë. Duke realizuar kështu ëndrrën e madhe të përfitimit të parasë publike! Pasi ta marrë këtë para, duhet ta heqë qafe qeverinë, edhe publikun, sigurisht. Që ta shijojë qetësisht prenë e saj, pra paranë publike, neni 127 i Draftit e ndan IALPP e ardhshme (pra edhe UET) nga shteti sepse për buxhetin e marrë nga universiteti nuk do të mund të aplikohen minimalisht as “standardet e programimit buxhetor dhe të menaxhimit financiar publik, madje as ato të prokurimit publik”. Gjithçka perfekte: UET bëhet IALPP dhe merr buxhet nga taksapaguesit e varfër të këtij vendi dhe pasi e merr atë, buxhetin, planifikon ta përdorë pa pyetur për rregullat publike të manaxhimit të tij. Pas kësaj bota le të përmbyset!
* * *
Pyetjet e mëdha kanë mbetur për në fund. A mund të jetë IALPP, ashtu si është përcaktuar në këtë Draft, një formë strategjike e një universiteti shqiptar? A mund ta zëvendësojë ajo modelin universialisht të pranuar që “një universitet ekziston nëpërmjet një autonomie institucionale-tradita Humboldtiane (liria akademike e kombinuar me autonominë administrative, strukturore dhe financiare); ku mësohet nëpërmjet kërkimit shkencor-tradita Humboldtiane, (unifikimi i mësimit me kerkimin shkencor); me një kulturë dhe praktikë hibride - orientimi drejt shoqërisë dhe tregut ose tradita amerikane (universiteti është përgjegjës për perspektivën e sektorit publik dhe merr pjesë në zgjidhjen e problemve të tij, sepse paguhet nga qeveria, por nga ana tjetër, ai është gjithashtu subjekt i forcave të tregut); dhe i aftë të zhvillojë personalitetin e studentit duke e përgatitur atë për demokraci – tradita Newman, apo tradita angleze? Sigurisht që jo. Këtu ngatërrohen prioritetet; ngatërrohen vizionet me mjetet. Forma “IALPP” është një nga qindra mjete me anë të të cilave mund të shkohet te modeli i mësipërm. Ndërsa ai, modeli, është një dhe i vetëm. Universal si i tillë.
A mundet, në fund të fundit, që edhe një universitet si UET, akoma i paformuar realisht si i tillë, të kërkojë të investohet njësoj si Universiteti i Tiranës apo Universiteti Bujqësor i Tiranës? A është kjo gjë, në fund të fundit, e drejtë? Pastaj, ç’mëndje njerëzore do të mund ta pranonte që kapitali i një universiteti publik shqiptar të barazohet me kapitalin e një universiteti privat në tregun publik të këtij vendi? Të dalë para shqiptarëve me aksione të njëjta, kur një universiteti publik i është dashur më shumë se një gjysëm shekulli të formojë kapitalin njerëzor dhe material që ka?
* * *
Ç’qe, pra, ai hall i madh që thërriti në skenën shqiptare këtë Draft? Që e zbriti “londinezin” në fshatin stërmadh Shqipëri? Që ka vite që lë pa gjumë UET apo të tjerë universitete private, që megjithëse pa u formuar si të tillë, me një të shkuar qesharake, të arrnuar, kërkojnë të masin hijen e trupit të tyre me universitetet publike më shumë se gjysëm shekullore të këtij vendi? Madje që riaktivizoi edhe një hibrid të çuditshëm, të padëgjuar më parë; një “edhe president universiteti edhe sigurims i para 90-tës”, të dilte në ekrane televizive, të analizonte dhe mbështeste Draftin? Në prani edhe të ministres! Sigurimsi i dikurshëm?!
Përsëri duhet të analizojmë në mënyrë krahasuese. Asgjë të re nuk sjell ky Draft nga puna e dikurshme e bërë në projektin “Master Plan i Arsimit të Lartë” të punuar nga ish këshilltari i Thatcher dhe ekipi i tij pak vite më parë me mbështetjen e Bankës Botërore. Asgjë, absolutisht. Madje ky Draft është shumë më i prapambetur dhe shumë më keq i konceptuar. Por duhet pranuar: Drafti ka një shtesë dhe ky është kapitulli XII. Ja pse u shkruajt ky Draft. Për të përfshirë në ligj kapitullin XII. Kapitullin që e çon paranë publike te universitetet private. Patjetër. Padrejtësisht. Atje fshihet edhe fuqia e zezë, sekrete, pjesa okulte e Draftit. Te kapitulli XII.
Sunday, February 8, 2015
Mbi pranimet - diskutim mbi projekt-ligjin
Arjan Shahini
8 Janar, 2014
Një pjesë e kritikës ndaj projekt-ligjit të arsimit të lartë merret kryesisht me pranimet në universitete. Disa eksponentë të shquar të Universitetit të Tiranës si Shezai Rrokaj, Fakulteti i Historisë dhe Filologjisë, mendojnë se pranimet duhet të jetë kompetencë e universitetit, pasi studentët vijnë me mangësi të theksuara nëpërmjet sistemit të përqendruar të shpërndarjes [shih diskutimin].
Problemi me këtë qëndrim është mungesa e logjikës dhe e argumentit empirik, sepse:
1. mekanizmi i shpërndarjes së studentëve nuk ndryshon cilësinë e tyre;
2. Universitetet kanë dëshmuar se nuk i administrojnë më mirë;
3. Pranimet janë pjesë e politikave të qeverisë (nëpërmjet kuotave e tarifave).
Studentët shqiptarë janë ata që janë, me ato rezultate në maturë apo në shkollën e mesme. Prof. Dr. Rrokaj nuk mund të ndryshojë popullatën. Ndryshimet nga një provim mature në tjetrin nuk janë të mëdha sa i përket shpërndarjes se rezultateve të maturës. P.sh. shihni shpërndarjen e mesatares në vitin 2010-2014, mbi 50% janë poshtë notës 6. Ky është niveli i studentëve tanë.
Ndërsa Universiteti i Mjekësisë dhe Universiteti i Tiranës kanë gjithsesi përqendrimin më të madh të studentëve me pikët më të larta (shih grafikun më poshtë). Studentët më të mire janë përqendruar në tre universitete (Mjekësi, UT dhe UPT) dhe në programet që premtojnë në tregun e punës (Mjekësi, Inxhinieri Informatike, Inxhinieri Elektronike etj. kanë mbi 6000 pikë, nota mbi 9).
Nga 2013 në 2014 mesatarja e pikëve për tu pranuar në universitetet publike nuk ka ndryshuar shumë. Ka një rritje të pikëve mesatare nga viti 2014, por në disa universitete kjo është gjithashtu poshtë notës 6.
Për programet e letërsisë, në fushën e Prof. Dr. Rrokaj, pikët maksimale dhe minimale (ndër pikët e studentëve të fundit) për tu pranuar në programet janë poshtë notës 6. Pra vetëm nëse numri i studentëve për fakultetet e letërsisë do të reduktohej ndjeshëm, atëherë fakulteti do të mund të tërhiqte studentë të mire. Pikët maksimale në 2014 për letërsinë ishin 5371 dhe minimale 2785, midis notes 8 dhe 5 (mesatarja 4335 dhe median 4217, ndërmjet notës 6.5-7). Pra fakulteti i letërsisë në UT nuk konkurron për studentë me fakultetin e shkencave të natyrës apo ndonjë profesion teknik, por me të ngjashmit në universitet rajonale të Durrësit, Elbasanit, Shkodrës dhe Gjirokastër, ku nota mesatare është edhe më e ulët.
Ndërsa në vend që universitet publike të zotohen të përmirësojnë studentët me programe të posaçme, ato kërkojnë kontrollin e numrit të studentëve. Deri në vitin 2006, përpara prezantimit të maturës shtetërore, universitetet kishin dështuar në dy aspekte: në administrimin e provimeve të pranimit, ku dihen rastet e korrupsionit me shitjen e tezave; dhe në zgjerimin e arsimit të lartë. Edhe sot, kur universitetet administrojnë pranimet në ciklin e tretë përfliten për vonesa dhe korrupsion, si në Universitetin e Mjekësisë dhe Fakultetin e Juridikut në UT për specializimet e doktoratat.
Edhe para provimit të maturës cilësia e studentëve nuk ka qenë për tu lavdëruar. Mjafton të shikohen përqindjet e studentëve të diplomuar. Në Shqipëri diplomimi në varësi të institucionit është mesatarisht 35%. Në vitin 2004 ka qenë 14%, e madje është rritur që prej 2007. Pra vetëm 35% e studentëve të regjistruar diplomohen brenda një periudhë 6 vjeçare nga koha e regjistrimit. Mesatarja për vendet e OECD-së është 40% (OECD, 2010, shih tabelën më poshtë për krahasim me vendet e rajonit).
Burimi: Banka Botërore, 2014, Shqipëria nga unë.
Nga ana tjetër qeveria duhet të jetë e ndërgjegjshme se, nëse do të pranoheshim studentë me mesatare mbi 6.5, atëherë numri i studentëve për kohortë do të zvogëlohej me mbi 60% (nëse do të bazoheshim mbi shpërndarjen e mesatares së maturës, nga 40 000 aplikantë do të pranoheshin rreth 25 000). Sistemi do të përgjysmohej dhe do të sillte pasoja për universitetet publike dhe për studentët. Sidomos tani kur qeveria kërkon të tërhiqet nga financimi dhe ti hapë rrugë kreditimit të studentëve ky numër do të zvogëlohet edhe më tej.
Qeveria duhet ndërkohë të rrisë numrin e të diplomuarve për arsye të rritjes së kapitalit njerëzor e zhvillimit ekonomik që premton arsimi i lartë, por edhe për hir të aspiratave individuale. Historikisht arsimi i lartë ka qenë për një numër të vogël, dhe tanimë është e qartë se vetëm pasi qeveria e Partisë Demokratike morri në dorë pranimet, u rrit numri i studentëve.
Autonomia e institucioneve duhet respektuar, por nga ana tjetër arsimi i lartë është e mire publike dhe nuk mund të kthehet në privilegj në duart e akademikëve. Për këtë vlen të sqarohet misioni i universiteteve dhe i prioriteteve. (P.sh. a do të përparohet në kërkim apo në dhënien e shanseve të barabarta? Në zhvillimin rajonal, ku kërkohet që studentë cilësorë të qëndrojnë në vendbanimet e tyre e të mos dynden në Tiranë, apo në shtresëzimin e institucioneve, disa elitare e disa teper problematike?).
Siç është propozuar në projekt-ligj, institucionet pritet të kontribuojnë në zhvillimin ekonomik të vendit. Se sa mund të ndikojë forma e organizimit dhe menaxhimit në kryerjen e këtij misioni është tjetër diskutim. Për sa kohë qeveria është zgjedhur nga populli, dhe ka votat në parlament, ka të drejtë ta imponojë këtë mision.
Politikat e qeverisë për arsimin e lartë nuk prekin vetëm institucionet, por ekonominë e vendit dhe të ardhmen. Gjithashtu qeveria është përgjegjëse ndaj popullit, elektoratit, jo vetëm ndaj interesave të disa akademikëve që i trajtojnë institucionet publike si kuvli të tyre. Lirinë akademike pedagogët ta kërkojnë në interesat e tyre, e të mos ngatërrohen në përgjegjësitë e qeverisë. E qeveria është e këshilluar ta mbajë këtë mekanizëm sidomos për ciklin e parë të studimeve.
Tuesday, February 3, 2015
Interviste e Arian Gjoncaj – mbi projekt-ligjin e Al
http://www.reporter.al/arjan-gjonca-zbatimi-i-ligjit-kyc-per-reformen-e-arsimit-te-larte/
INTERVISTE3 Shk 2015
Arjan Gjonça: Zbatimi i ligjit kyç për reformën e arsimit të lartë
Në një intervistë për BIRN, kryetari komisionit për reformën e arsimit të lartë, shprehet se zbatimi ligjit më përpikmëri dhe ndryshimi i mendësisë së individëve të përfshirë, janë thelbi i suksesit për reformën në arsimin e lartë.
Autor: Ben Andoni | BIRN | Tiranë
Arjan Gjonçaj, duke folur gjatë prezantimi të raportit përfundimtar të reformës së arsimit të lartë dhe kërkimit shkencor në Shqipëri, mbajtur në hotel Sheraton. | Foto nga : Franc Zhurda/LSA
I nderuari profesor, cilat janë prioritetet e modelit anglo-sakson, që u zgjodh për draftin e Reformës së Arsimit të Lartë në Shqipëri?
Me vjen keq të konstatoj që ka një keqpërdorim të termit “Model”, dhe më tej edhe atij “anglo-sakson”, si në debatet gjatë hartimit të Raportit për Reformën, ashtu edhe në konsultimet e bëra në çdo IAL. Në arsimin e lartë ne flasim për sisteme të ndryshme të edukimit, jo modele. Një sistem i arsimimit të lartë ka tre elemente kryesore: Hallka e parë e një sistemi janë institucionet e arsimit te lartë, publike apo private, universitetet apo akademitë, fakultetet dhe departamentet e tyre, pedagogë e studentë. Hallka e dyte janë organizmat që financojnë dhe menaxhojnë arsimin e lartë, që mund të jetë shteti, privati, industria, bashkia, donatorë e të tjera institucione. Hallka e fundit janë rregullat që e rregullojnë veprimtarinë dhe sjelljen në institucionet e arsimit te larte dhe individëve në arsimin e lartë, qofshin pedagogë apo studentë, investitorë apo financues. Kombinimi i këtyre tre aspekteve përben sistemin. Ne këtë prizëm çdo sistem është unik, si ai anglez, amerikan, francez apo italian. Madje ka edhe sisteme të ndryshme brenda një vendi. Në reformën që ne rekomanduam ne Shqipëri u mbështetëm kryesisht në sistemin britanik, duke pasur parasysh disa faktorë favorizues. Se pari është padyshim sistemi me i suksesshëm në botë për sa i përket “output per money”, pra është sistemi që prodhon më shumë punë kërkimore shkencore për investim publik në të dhe nga diplomat më të njohura dhe më të suksesshme në botë. Së dyti është një sistem që i ka mbijetuar kohës dhe krizave të ndryshme ekonomike për arsye të autonomisë së tij si në aspektin organizativ edhe financiar. Së treti, është një sistem që e ka shumë të lidhur punën kërkimore shkencore dhe mësimdhënien në çdo institucion, çdo departament dhe në çdo individ. Së katërti është një sistem që ka mbetur publik, pra nuk ka fitim për individë apo grupe individësh nga sistemi. Për më tepër sistemi është aq i suksesshen sa vetë shumë vende europiane po përpiqen të implimentojnë aspekte të tij. Vetë Bolonja ishte një lëvizje drejt këtij sistemi nga ana e vendeve europiane. Te mos harrojmë që sistemet nuk kopjohen por implementohen ne përshtatje me kushtet specifike. Në këtë prizëm tradita universitare në Shqipëri u respektua dhe u mishërua në reformë. Disa nga prioritetet e këtij sistemi që janë implementuar në këtë reformë janë gërshetimi i punës kërkimore shkencore me atë te mësimdhënies; futja e konkurrencës në çdo hallkë të sistemit; implementimi i parimit te mundësive të barabarta; diversifikimi i financimit në institucionet e arsimit të lartë; rritja e autonomisë te IAL-ve në të gjitha nivelet e saj;krijimi i mekanizmave shtytës si dhe atyre të kontrollit dhe balancave, e shumë aspekte të tjera organizative, të cilat pasqyrohen në detaje në Raportin Përfundimtar.
Pse kanë dështuar deri tani, sipas jush, reformat në arsim?
Çdo reformë ka për qëllim përmirësimin e arsimit të lartë, edhe ligjet e mëparshme e kanë pasur këtë si qëllim. Në raport unë e theksoj që në fillim që ka disa aspekte të suksesit të një reforme. E para zbatimi i ligjit. Çdo qeveri që implementon një reforme duhet të sigurojë zbatimin me përpikmëri të ligjit. Më vjen keq ta them që siç treguan dhe masat e fundit të Ministrisë së Arsimit ky zbatim ka munguar deri më sot. Eshtë shumë e rëndësishme që zbatimi i reformes sonë në arsimin e lartë duhet të monitorohet në mënyrë të pavarur dhe të vazhdueshme. Se dyti është ndërhyrja në vizionin e reformes/ligjit. Fatkeqësisht në ligjet e mëparshme të arsimit të lartë është ndërhyrë me shumë nene, akte ligjore, apo vendime qeverie sa është vështirë të kuptosh vizionin e vetë reformës siç ishte parashikuar. Shembull për këtë është ligji i 2007 për arsimin e lartë që, megjithëse jo në përputhje me vizionin e kësaj reforme, ishte një ligj i mirë. Implementimi i tij u masakrua në vitet në vazhdim nga vete qeveria që e hartoi. Së treti, që për mua është më e rëndësishmja, është ndryshimi i mendësisë së individëve të përfshirë në arsimin e lartë. Kjo është shumë e vështirë dhe mund te arrihet më ngadalë, por duhet të krijohen mekanizmat që të ndryshojë kjo mendësi. Kjo reformë i ka kushtuar shumë rëndësi mekanizmave qe garantojnë këtë ndryshim. Një tjetër element qe përkon me këtë ndryshim është edhe fakti se si hartohet dhe implementohet një reforme, sa gjithëpërfshirëse është ajo, sa e gjejnë veten në të aktorët kryesore. Kjo reformë për here të parë perfshiu të gjithë aktorët e interesuar të arsimit të lartë që nga pedagoget e deri tek studentët, dhe mendoj që të gjithë kanë një pjesë në ketë reformë. Kjo gjithëpërfshirje do të krijojë një frymë të re në implementim dhe duhet të vazhdojë në të njëjtën formë masë dhe ritëm.
A mendoni se Reforma vendos në kushte të njëjta mundësitë si për Publikun dhe Privatin?
E them me bindje qe po. I vendos në kushte të njëjta në të gjitha aspektet e arsimit të lartë. Mbi të gjitha në aplikimin e të njëjtave standarde si ne mësimdhënie edhe në kërkim shkencor, si ne standardin e pedagogeve dhe në atë të infrastrukturës së arsimit të lartë. Mbi të gjitha kjo reformë vendos parimin e konkurrencës në të gjitha nivelet e arsimit e lartë, që nga zgjedhja qe bën studenti e deri tek konkurrimi për kërkim shkencor i pedagogut. Sidoqoftë e reja e kësaj reforme është që propozon një tip të ri universiteti publik me autonomi të theksuar dhe të drejta të garantuara. Kjo reformë parashikon që ky universitet të jete mbizoteruesi në të ardhmen dhe të krijohet mundësia qe si universitet shtetërore të sotme dhe ato private tu krijohet mundësia të konvertohen në këtë “universitet te ri publik jo fitimprurës”.
Profesor, ka pasur shumë ankesa sa i përket hallkave që kishin të bënin me karakterin e autonomisë. Në draftin përfundimtar falë rezistencës që erdhi nga Këshillat e Fakulteteve, Forumi për Liritë Akademike si dhe nga angazhimi i studentëve dhe pedagogëve ky raport u normalizua. A do ta respektojë ligji, frymën e draftit përfundimtar të paraqitur?
Më vjen keq që përsëri konstatoj një keqinterpretim të asaj që ka ndodhur. Flisni për rezistencë, dhe që te ketë një të tillë nënkuptoni që kishte një “luftë”, që kishte kampe të kundërta që kërkonin dhe mendonin diametralisht kundër. Jo kjo është gabim. Ky ishte një proces i cili për herë të parë në Shqipëri respektoi të gjitha rregullat e politikë-bërjes, dhe për këtë jemi krenar. Në këtë proces raporti i parë që kishte parimet kryesore shërbeu për te hapur debatin dhe për të përfshirë të gjithë aktoret, dhe ia arriti qëllimit. Më lejoni të theksoj debati ndihmoi shume ne qartësimin dhe në përmirësimin e reformës, por vizioni nuk ka ndryshuar nga raporti i parë. Ne drejtim te autonomisë ne kemi qenë të vendosur që ajo vetëm duhet te rritet. Ne raportin përfundimtar u vendos që kjo të ishte më e qarte dhe më e reflektuar. A do ta respektojë ligji këtë reformë, shpresoj që po. Nëqoftëse jo unë do jem i pari ta kritikoj.
Ka një paradoks kjo reformë për sa i përket aspektit menaxherial dhe ky qëndron në faktin se qeveria nga njëra anë do të pakësojë kontributin e vet buxhetor për arsimin e lartë, e nga ana tjetër do të shtojë kontrollin mbi menaxhimin e të ardhurave? A është i vërtetë ky konstatim?
Jo aspak, është konstatim i gabuar në dy drejtime. Se pari reforma parashikon rritjen e financimin shtetëror. Ne raport thuhet qartë dhe hapur që investimi aktual në arsimin e lartë është shumë i ulët në krahasim me vendet e zhvilluara por edhe fqinjët e rajonit. Nëqoftesë kjo qeveri do ta ulë financimin në arsimin e larte atëherë nuk do te ketë sukses në implementimin e kësaj reforme. Reforma parashikon diversifikim e financimit ëe tu japë mundësi institucioneve të arsimit të lartë të rrisim autonominë financiare dhe ti bëjë ato më te qëndrueshëm për zhvillimin e tyre në të ardhmen dhe të garantojë rritje cilësie. Se dyti konstatimi është i gabuar se organizimi strukturor i IAL-ve garanton autonomi akademike, misioni por edhe financiare të këtyre IAL-ve. Kjo duket qartë në përbërjen dhe përzgjedhjen e bordit administrativ; në ndarjen e qartë të roleve midis anës akademike dhe asaj menaxheriale.
A duket se ende edhe në këtë draft ka pak mundësi për kërkimin shkencor?
Më vjen keq por edhe ky është konstatim i gabuar dhe për do të ndalem më gjatë se e kam shumë për zemër, dhe është pikë e rëndësishme e rritjes së cilësisë së arsimit të lartë. Vetëm kur të kemi pedagogë të bashkmatshëm nga ana e punës kërkimore shkencore me botën mund të themi që kemi arritur implementimin e plotë te reformës. E para për herë të pare puna e IAL-ve, fakulteteve, dhe pedagogëve do të matet me tregues të qartë për kërkimin shkencor. Kjo e fundit është shumë e mishëruar në rekomandimet për punën/kontratën e çdo pedagogu, dhe mbi të gjitha në promovimin e tij. Për herë të parë janë krijuar mekanizma shtytës që pedagogu të jetë i interesuar të bejë punë shkencore se e para e ndihmon atë në promovimin më të shpejtë dhe e dyta e ndihmon edhe në rritjen e të ardhurave të tij/të saj. Për herë të parë po krijojmë një agjensi te mirëfilltë për financimin e punës kërkimore shkencore që të ketë të njejtën rëndësi si gjithë agjensitë e tjera në këtë sistem. Kjo agjenci do të shpërndaje fondet e kërkimit shkencor mbi baze aplikimi dhe merite, pra e hapur për çdo pedagog, departament, apo grup pedagogesh dhe departamentesh. I është rekomanduar qeverisë që të rrisë kuotën e financimit të këtij investimi dhe të kanalizojë gjithë punën kërkimore shkencore kryesisht nëpërmjet institucioneve te arsimit të lartë. Në kërkimin shkencor i jemi larguar monopolit te disa institucioneve që përqendrojnë gjithë të ardhurat e punën kërkimore, ku nuk ka kritere matëse dhe vlerësuese dhe qe i ktheu këto institucione në mjedise të vegjetizmit pseudo shkencor. Ai sistem ka mbaruar me këtë reformë sepse ka treguar që nuk është efektiv, jo vetëm në kushtet e Shqipërisë, apo të vendeve të ish bllokut komunist, por edhe në vende më të zhvilluara.