Arsimi shqiptar, viktimë e papërgjegjshmërisë së kabinetit Rama

Panorama, Valentina Duka, 1 Tetor 2017 

http://www.panorama.com.al/arsimi-shqiptar-viktime-e-papergjegjshmerise-se-kabinetit-rama/

Miratimi vetëm me votat e shumicës i Aktit Normativ për ndryshimet buxhetore, tregoi hapur qëndrimin shpërfillës dhe aspak serioz që Qeveria e Edi Ramës mban ndaj arsimit shqiptar në përgjithësi dhe atij të lartë në veçanti. Në Aktin e lartpërmendur, “viktima” të gërshërës qeveritare janë bërë edhe fondet e dedikuara për financimin e investimeve në sferën e arsimit të të gjitha niveleve.

Për ilustrim, mjafton të përmendim se, krahasuar me buxhetin fillestar të këtij viti, investimet në arsimin bazë shkurtohen me 2.9%, ose minus 40 mln lekë (400 mijë dollarë). Investimet në arsimin e mesëm të përgjithshëm ulen me 5.6%, që do të thotë 55 mln lekë (550 mijë dollarë) më pak. Janë pakësuar gjithashtu me 4.1% ose 50 mln lekë (500 mijë dollarë) investimet në arsimin e mesëm profesional.

Akoma më dëshpëruese bëhet kjo tablo, kur sheh se fondi i investimeve që shkojnë për arsimin e lartë (në fakt, deri tani fare minimal për të përballuar nevojat e universiteteve), është paraparë të shkurtohet në masën 31.8% ose 105 mln lekë (1 mln dollarë)! Mendoni se ç’mund të bëjnë universitetet publike, që zënë 90% e tregut të arsimit të lartë në Shqipëri) në situatën e re financiare, kur edhe me fondin financiar të pashkurtuar që u akordonte qeveria, nuk mbulonin dot as nevojat e tyre elementare për infrastrukturë dhe logjistikë. Po të flasim më tej për financimet e destinuara për kërkimin shkencor në universitete, ato kanë qenë pothuajse inekzistente.

Gjendja, në të cilën ndodhet sot arsimi shqiptar duhet ta shtynte qeverinë që, në vend të shkurtimit të fondeve, t’i shtojë ato ndjeshëm dhe të bëjë funksionale sipas detyrimeve të përcaktuara me ligj, Agjencinë Kombëtare të Kërkimit Shkencor dhe Inovacionit si dhe Agjencinë Kombëtare të Financimit të Arsimit të Lartë (të krijuar vetëm disa muaj më parë), në mënyrë që të mbështeten projektet kërkimore dhe infrastrukturore të universiteteve shqiptare. Ne duhet të kemi një filozofi zhvillimi, modernizimi e fuqizimi të institucioneve të arsimit të lartë shqiptar dhe jo një filozofi tkurrjeje e rrënimi. E para i shërben interesit tonë kombëtar për një arsim të lartë cilësor e demokratik dhe na afron me Europën dhe botën e qytetëruar, ndërsa e dyta, përkundrazi, na mban larg prej tyre.

Kohët e fundit po bëhet një zhurmë e madhe me sponsorizim të qartë qeveritar rreth “rezultateve” të akreditimit të universiteteve shqiptare, të shpallura zyrtarisht së fundmi edhe nga ASCAL. Shqiptarët po shohin një spektakël të shëmtuar mediatik, ku spikasin sulmet poshtëruese e fyese ndaj Universitetit të Tiranës, gjigandit të arsimit të lartë në Shqipëri, institucionit prestigjioz të themeluar gjashtëdhjetë vjet më parë, me kontributin e elitës intelektuale shqiptare. Ky universitet jo vetëm që mundi të mbijetojë me dinjitet në kohët e errëta të komunizmit, por mori përsipër një mision fisnik duke u bërë bartës i njërës prej kthesave më të rëndësishme në historinë moderne të Shqipërisë: shembjes së diktaturës më të egër e më brutale të Europës dhe instalimit të pluralizmit dhe demokracisë në Shqipëri. Studentët dhe pedagogët e këtij universiteti sfiduan diktaturën, flakën tej me guxim simbolet e diktatorit Enver Hoxha, nxorën nga gjiri i tyre forcën më të madhe antikomuniste, Partinë Demokratike dhe e bashkuan Shqipërinë me Europën dhe botën e përparuar demokratike.

Gjatë tërë periudhës postkomuniste e deri sot, në 60-vjetorin e tij, Universiteti i Tiranës, duke zotëruar potencialet akademike e studentore më të mira e më të fuqishme në vend, ka qenë dhe mbetet promotori kryesor i zhvillimit dhe modernizimit të Shqipërisë, prodhuesi më i madh i ekspertëve, specialistëve, menaxherëve dhe studiuesve të sektorëve jetikë të ekonomisë, kulturës e politikës në vend.

Universiteti i Tiranës, sot është institucioni që ka spektrin më të gjerë të lidhjeve me universitete të njohura në mbarë botën, që ka shkëmbime akademike e studentore intensive si me institucionet analoge të hapësirës shqiptare, ashtu edhe me ato të huaja, një institucion që e zhvillon procesin mësimor dhe veprimtarinë kërkimore të orientuar drejt standardeve bashkëkohore të Perëndimit, një institucion që ka zhvilluar e zhvillon projekte të rëndësishme kombëtare e ndërkombëtare, të cilat kanë efekte të drejtpërdrejta në përmirësimin dhe konsolidimin e parametrave të cilësisë së mësimdhënies dhe kërkimit.

Gjithçka u përmend më lart, e bën Universitetin e Tiranës më të preferuarin dhe më të kërkuarin në radhën e universiteteve shqiptare, gjë që tregohet qartë edhe në statistikat zyrtare që disponon Ministria e Arsimit për raundin e parë të regjistrimeve në universitete.

Në këto kushte, habitet i madh e i vogël në Shqipëri kur dëgjon ose sheh në media të shpallen nga Bordi i Agjencisë Shqiptare të Akreditimit rezultatet e akreditimit të universiteteve shqiptare, ku Universiteti i Tiranës gjendet i rreshtuar në fund, si më i dobëti në vend! Duket e pabesueshme, por ky rreshtim absurd paraqitet nën etiketën e Agjencisë Britanike të Sigurimit të Cilësisë (QAA), një nga agjencitë më prestigjioze në këtë fushë! Unë mendoj se skema të tilla rreshtimi nuk duken britanike, por farsa të përgatitura në zyra të caktuara, me qëllime të caktuara, për të goditur e diskredituar ikonat e trashëgimisë sonë kombëtare, ndër të cilat Universiteti i Tiranës zë një vend nderi.

Natyrisht, duke thënë këto fjalë për Universitetin e Tiranës, unë njoh mirë edhe mangësitë dhe problemet e këtij institucioni. Megjithatë, unë ashtu si gjithë shqiptarët, kam bindjen e plotë se ai vijon të jetë më i miri, më cilësori dhe më tërheqësi në Shqipëri. Nga ana tjetër, kjo nuk më bën që të mos vlerësoj lart rolin dhe kontributin e madh që kanë edhe universitetet e tjera publike e private për shkollimin e rinisë shqiptare. Për këtë arsye, ato duhen mbështetur pa rezerva nga qeveria.

Vetëm se dua të nënvizoj, që politika qeveritare ndaj operatorëve të arsimit të lartë duhet të jetë serioze, e drejtë, transparente dhe jodiskriminuese, në mënyrë që edhe prestigji i lartë i një kompanie të njohur, siç është Kompania Britanike e Sigurimit të Cilësisë së arsimit të lartë, të mos komprometohet e të njolloset në mjedisin shqiptar.

http://www.panorama.com.al/arsimi-shqiptar-viktime-e-papergjegjshmerise-se-kabinetit-rama/

Read More

Buxheti i arsimit per vitin 2016

Ministria e Financave ka publikuar (projekt-)buxhetin per vitin 2016. 

Dokumente: Link (pdf), tabele (excel) - ne mije (000) leke

Tabela 1: Projekt-buxheti per vitin 2016 

Institucioni	Total i shpenzimeve korrente	Shpenzime kapitale			Total shpenzime buxhetore
		Financim i brendshem	Financim i huaj	Total
Ministria e Arsimit dhe Sportit	32,968,310	306,000	410,000	3,470,000	36,438,310
Planifikimi, Menaxhimi dhe Administrimi	732,000	102,000	-	102,000	834,000
Arsimi Baze (perfshire parashkollorin)	19,768,400	1,358,000	-	1,358,000	21,126,400
Arsimi i Mesem (i pergjithshem)	5,802,609	900,000	200,000	1,100,000	6,902,609
Arsimi Universitar	6,088,000	500,000	210,000	710,000	6,798,000
Fonde per Shkencen	300,800	-	-	-	300,800
Zhvillimi i Sportit	276,501	200,000	-	200,000	476,501
Ministria e Punes	1,526,238	527,096	-	527,096	2,005,334
Arsimi i mesem profesional
Total	34,494,548	833,096	410,000	3,997,096	38,443,644

Perqindja qe ze arsimi ne buxhetin total eshte rreth 14%. Ndersa arsimi i larte dhe shkenca (fonde per shkencen dhe Akademine e Shkencave) eshte rreth 3% te totalit te buxhetit.

Ne krahasim me vitin 2014 buxheti eshte rritur duke marre parasysh ate te realizuar (shih ketu). 

Ne krahasim me vitin 2015, pa marre parasysh realizimin e tij, ne projekt-buxhet jane rritur shpenzimet e parashikuara per arsimin universitar (me 17%) dhe fondin e shkences (me 70%).

Tabela 2: Projekt-buxheti per arsimin- 2015

Institucioni	Total i shpenzimeve korrente	Shpenzime kapitale			Total i shpenzimeve korrente
Ministria e Arsimit dhe Sportit	36,160,480	2,669,500	300,000	2,969,500	39,129,980
Planifikimi, Menaxhimi dhe Administrimi	698,230	107,500	0	107,500	805,730
Arsimi Baze (perfshire parashkollorin)	23,592,920	1,354,708	0	1,354,708	24,947,628
Arsimi i Mesem (i pergjithshem)	6,161,971	537,292	200,000	737,292	6,899,263
Arsimi Universitar	5,355,590	342,000	100,000	442,000	5,797,590
Fonde per Shkencen	177,000	0	0	0	177,000
Zhvillimi i Sportit	174,769	328,000	0	328,000	502,769
Ministria e Punes - Arsimi i  Mesem (profesional)	1,323,570	227,692	400,000	627,692	1,951,262
Total	37,484,050	2,897,192	700,000	3,597,192	41,081,242

Read More

Kostoja e uljes së kuotave dhe ngritjes së tarifave 2014-15

 

Qeveria Rama ka shpallur së fundmi kuotat dhe tarifat dhe për ciklin e dytë të studimeve (programet master) për vitin akademik 2014-15. Si edhe për ciklin e parë të studimeve, të cilat u shpallën në gusht, qeveria ka ulur ndjeshëm numrin e programeve, kuotat e studimeve dhe ka rritur tarifat. Por cilat janë disa prej efekteve që do të kenë këto ndryshime që distancohen dukshëm nga politikat e rritjes se kuotave së qeverisë Berisha?

Këto politika përveç se prekin direkt aspiratat e studentëve, kanë edhe ndikim në të ardhurat e universiteteve, pasi rritja e tarifave ende nuk mbulon koston e plotë të studimit në ciklin e pare, mesatarisht rreth 74 000 lekë në vit për student. Reduktimi i kuotave cenon efektin e ekonomisë së shkallës në universitete të mëdha si ai i Tiranës. Por ndoshta justifikon uljen e shpenzimeve publike në universitete apo programe studimi që nuk tërheqin studentë, ose që regjistrojnë student të dobët.

Shpenzimet buxhetore për arsimin e lartë janë ulur rreth 7% nga viti 2013 në 2014. Buxheti i arsimit për 2014 zë 8.8%, nga 9.54 në 2013. Në vitin 2011 të ardhurat totale të universiteteve, pa transfertat e shtetit, ishin rreth 57% të buxhetit të shpenzuar në arsim. Realizimi i të ardhurave nga tarifat dhe shërbime të tjera për universitetet variojnë nga 80 në 85% prej atyre të planifikuara (p.sh. në Akademinë e Arteve shkojnë nën nivelin e 70%). Një pjesë e madhe e bursave të studimit mbulohen gjithashtu nga buxheti i universiteteve publike.

A e kompenson rritja e tarifave dhe ulja e shpenzimeve publike reduktimin e numrit të studentëve, të cilat përbëjnë të ardhura të konsiderueshme për universitetet? Me të dhënat që janë publike mund vetëm të spekulojmë. Ministria e Arsimit nuk ka publikuar shpërndarjen e buxhetit për universitetet publike prej nga mund të përllogarisim të ardhurat dhe shpenzimet për kokë (student) nga buxheti dhe nga tarifat.

Por le të spekulojmë mbi të dhënat e vitit 2011 me Universitetin e Tiranës. Sipas të dhënave të mia, Universiteti i Tiranës shpenzoi rreth 3 miliardë lekë për vitin 2011. Shpenzimet për student ekuivalent me kohë të plotë (35,000 FTE) për këtë përllogariten të jenë diku tek 88,000 lekë për student. Për vitin 2011 të ardhurat e institucionit, që në atë kohë kishte edhe fakultetin e mjekësisë përbënin rreth 47% të buxhetit të përgjithshëm, nga ku vetëm tarifat e shkollimit dhe regjistrimit zinin rreth 93% të të ardhurave totale. Për një buxhet të balancuar (përfshirë edhe investimet kapitale), UT ka planifikuar se të ardhurat totale për vitin 2011 duhet të ishin rreth 3,4 miliard. Me largimin e fakultetit të mjekësisë dhe të infermierisë tarifat dhe regjistrimi mbulojnë afërsisht 80% të të ardhurave. Atëherë, nëse kostoja për student është 88,000 lekë, për një plan të qëndrueshëm financiar (e nëse shpenzimet do të ishin konstante), një student duhet të sjellë mesatarisht afro 98,000 lekë në vit.

Edhe pse tarifat me mesatare të peshuar sipas programit, ciklit dhe numrit të studentëve për program teorikisht mbulojnë rreth 50% të kostos, kjo nuk ndodh për shkak se mbledhja e të ardhurave është më pak se 90% dhe UT ofron reduktime të tarifave për studentë. P.sh. tarifa mesatare e peshuar për vitin 2011 ishte rreth 42,000 lekë, por të ardhurat reale për student (FTE – ekuivalent me kohë të plotë) ishin rreth 26,200 lekë.

Studenti me tarifat aktuale (2014), pa taksën e regjistrimit, mbulon mesatarisht vetëm 30%, ndërsa shteti mbulon mesatarisht rreth 42% (nëse nuk do të zbritej efekti i 7% i uljes së buxhetit për arsimin e lartë, inflacioni etj.). Pra UT-ja ka tre zgjedhje: ose duhet të rrisë numrin e studentëve, në mënyrë që të rrisë të ardhurat, ose duhet të rrisë tarifat edhe njëherë mbi 30%, ose shteti duhet të rrisë seriozisht kontributin e tij. Zgjidhja gjendet ndërmjet alternativave. Të rriten tarifat dhe numri i studentëve në një raport të pranueshëm për cilësinë e mësimdhënies dhe xhepin e shqiptarëve, dhe shteti të rrisë kontributin.

Por nëse shteti ul numrin e studentëve, ai ul detyrimisht dhe kontributin e tij për student – njëkohësisht edhe të ardhurat për student nga tarifat e shkollimit ulen në universitet. Ndërkohë që rritja e tarifave rrit pamundësinë për pagesën e tarifës dhe rritje të studentëve që pezullojnë studimet. P.sh. nga 2011 në vitin 2012 rritja e numrit të studentëve duhet të ishte rreth 70% nëse nuk rriteshin tarifat e studimit, por numri i kuotave nuk u rrit dhe tarifat u rritën me 1%. Në këtë vit UT pati një humbje prej 11% në total në krahasim me vitin 2011. Në vitin 2012-13 ku u rritën kuotat e ciklit të parë me 23% dhe tarifat me 16% për ciklin e parë, UT pati një rritje të buxhetit të shtetit me 3%.

Për vitin 2014 UT-ës i është reduktuar numri i prurjeve me 12% dhe tarifat duheshin rritur mbi 50% për të mbuluar shpenzimet, por ato janë rritur me 25% në ciklin e parë dhe kontributi i shtetit është ulur me 7%.

Me këto të dhëna, edhe pse tabloja është e paplotë për mungesë të shifrave aktuale, kuptohet që në planin afatgjatë modeli aktual i zhvillimit të UT-ës (me ulje të kontributit të shtetit, ulje të numrit të studentëve dhe rritje minimale të tarifave) nuk është i qëndrueshëm. Kjo do të trembte çdo rektor. Prandaj kemi klasa të tejmbushura, pedagogë të mbingarkuar, një administratë të acaruar dhe raport diplomimesh nën 30% në vit. Kjo analizë mund të përdoret edhe për universitete të tjera.

Për vitin akademik 2014-15 numri i programeve, edhe i ai kuotave janë reduktuar ndjeshëm në ciklin e parë dhe të dytë. Në ciklin e parë reduktimi i kuotave në Universitetin e Gjirokastrës, Korçës, Vlorës dhe Durrësit është më shumë se 40%, por edhe tarifat në këto universitet janë rritur mesatarisht me mbi 40%. I vetmi fitues është Universiteti i Sporteve, i cili nuk ka reduktim kuotash për mësues fizkulture, por i janë rritur tarifat me 46%. Humbësi më i madh është Universiteti i Gjirokastrës, të cilit i janë ulur kuotat me 82% dhe rritur tarifat me 39%.

Po ashtu janë reduktuar kuotat për ciklin e dytë të studimeve me rreth 40% për masterin profesional dhe rreth 30% për atë të shkencave e të arteve të bukura. Nga një vështrim i përgjithshëm tarifat janë rritur nga 15% deri në 30%. Transferimet gjithashtu nuk kanë marrë parasysh numrin e madh të studentëve nga ish-institucionet e arsimit të lartë privat që u mbyllën me vendim qeverie.

E gjithë çështja është nëse ka ndonjë në universitetet publike që llogarisin efektet financiare të politikës së kuotave e tarifave. Ose ndoshta rektorët janë dakord të ulin shpenzimet, çfarë do të thotë reduktim të vendeve të punës, të investimeve kapitale (prokurimeve) etj.

 

Read More

Buxheti_arsimi_1995-2011

Buxheti për Arsimin 1995-2011

Financimi i arsimit bën pjesë në “përgjegjësitë e përbashkëta” të qeverisjes vendore dhe asaj qëndrore, për rrjedhojë, edhe fondet për të vijnë nga Buxheti Qëndor, Buxheti Lokal, por edhe nga të ardhura jo buxhetore, si komuniteti i prindërve apo tarifa për shërbime të ndryshme. Megjithatë, burimi kryesor i financimit është Qeveria Qëndrore. Për këtë arsye, fokusi në artikull do të bie mbi analizën e shpenzimeve të Buxhetit të Shtetit për arsimin.
Kur flitet për Buxhetin për Arsimin nënkuptohet, së pari, financimi i katër programeve kryesore: arsimi bazë, i mesëm, universitar dhe prej 2005-s, fonde për shkencën. Dhe së dyti, shpenzime për disa kategori: paga, kontributet përkatëse për sigurime, materiale mësimore, etj, si dhe investime kapitale për të gjitha institucionet arsimore dhe administratën. 
Rëndësia që ka arsimi në zhvillimin e një vendi, bën që buxheti i përcaktuar për të, rrallë herë të kaloj pa debate. Ai është prioritet në hartimin e cdo strategjie, por pa mbështetje të mjaftueshme me fonde, objektivat e vendosur është shumë e vështirë që të arrihen.

^{Burimi: Banka Botërore, Ministria e Financave, Banka e Shqipërisë
Përpunimi dhe komentet: Open Data Albania}

Buxheti i alokuar për arsimin ka qenë përgjithësisht në rritje të vazhdueshme. Aktualisht, shpenzohet pesë herë më shumë se sa në vitin 1995, por vetëm 2.8% të Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB) kundrejt 3.7% në 1995-n. Kthesë e rëndësishmë për buxhetin e arsimit ka shënuar viti 2003, në të cilin ai ishte 25% më i lartë se sa një vit më parë si dhe viti 2007, ku bie në sy dukshëm shkëputja që ka pësuar financimi edhe për vitet në vazhdim. Megjithatë, rritja në vlerë absolute e buxhetit për arsimin nuk përbën shumë interes nëse duam të zbulojmë rëndësinë që i është kushtuar atij ndër vite. Në kushtet kur të ardhurat buxhetore rriten, natyrshëm që edhe fondet për sektorë të ndryshëm, përfshirë këtu edhe arsimin, rriten.
Për këtë arsye, janë analizuar edhe peshat që zë buxheti i arsimit kundrejt Buxhetit total të Shtetit dhe kundrejt PBB-së.

Pesha e buxhetit për arsimin ndaj PBB-së

Përqindja e shpenzimeve publike për arsimin mbi PBB-në është tregues i prioritetit që i jep një vend arsimit në raport me alokimin e gjithë burimeve që ka në dispozicion. Jo të gjitha shpenzimet për arsimin realizohen nëpërmjet një institucioni, psh paratë e shpenzuara për blerjen e teksteve, kostoja e jetesës së studentëve, etj. Pra, një shoqëri nuk shpenzon vetëm paratë e buxhetit për arsim. Megjithatë, këto zëra përjashtohen nga llogaritja e treguesit. Në të janë marrë në shqyrtim vetëm fondet e alokuara nga Buxheti Qëndror.
Pesha ndaj PBB-së ka ardhur në rënie të vazhdueshme nga 5% në vitin 1991, në 3.7% në 1995-n,e  deri në 2.8% në vitin 2002, një periudhë gjatë së cilës domosdoshmëria për fonde ishte shumë e lartë për të mbështetur rritjen e cilësisë dhe riorganizimin e sistemit arsimor. Deri në vitin 2009, pesha ndaj PBB-së ishte mesatarisht 3.2% dhe vetëm në vitin 2010 ajo bie sërisht nën 3%, për tu ulur akoma më shumë në 2011-n në 2.8%. Duhet theksuar se buxheti arsimit ndaj PBB-së ka qenë vazhdimisht më i ulët se mesatarja e vendeve të OECD-së. Kështu, në vitin 2004, mesatarja e OECD-së shënonte 4.5%, ndërsa e Shqipërisë  3,4%. E njëjta situatë edhe në vitin 2007. Mesatarja e vendeve të OECD-së ishte 4.6%, ndërsa e Shqipërisë 3,2%.

Pesha e buxhetit për arsimin në Buxhetin e Shtetit

Përqindja e buxhetit për arsimin kundrejt totalit të shpenzimeve të Buxhetit të Shtetit, flet për rëndësinë që i jep politika qeverisëse në vetvete arsimit. Nga grafiku vërehet se ka pasur shumë oshilacione në këto 16 vjet për “copën e tortës” që i është dhënë arsimit. Edhe ky tregues ka pësuar rënie në periudhën 1995-2001, si pasojë e krizës fiskale në vitet pas ’90-s dhe krizës së përgjithshme pas vitit 1997. Pas kësaj periudhe, Qeveria mori masa për të mbrojtur shpenzimet për arsimin nga luhatjet e të ardhurave fiskale. Dhe në fakt, që prej vitit 2001 vërehet një rritje e zërit të arsimit në Buxhetin e Shtetit. Viti 2003 shënon rritjen më të lartë, duke shkuar nga 11.3% që ishte në 2002-shin, në 15.5%. Ndërkohë që pas vitit 2007, vërehet një stagnacion në nivelin 15%.
Nga shikimi i përgjithshëm i grafikut, interesant është qëndrimi që është vendosur të mbahet ndaj buxhetit të arsimit pas krizës botërore. Ndërsa shumë shtete po i përgjigjen krizës nëpërmjet investimit në kapitalin human, si një mundësi për daljen dhe lehtësimin e pasojave të saj, buxheti i arsimit për vitin 2010 është tkurrur me 3%, krahasuar me vitin 2009. Ndërkohë, edhe pse për vitin 2011 është parashikuar një rritje e fondeve, duhet pritur ecuria e realizimit të të ardhurave në 6 mujorin e parë  për të parë qëndrimin që do mbahet kundrejt shpenzimeve të secilit sektor, përfshi këtu edhe arsimin e nëse ky i fundit do të shoqërohet më ulje të buxhetit.

Dataset-et në format excel :

• Buxheti per Arsimin 1995-2011

Dataset-et në format XML, N3 :

Kontribues: Blerta Zilja