Shtyhet seanca parlamentare per projekt-ligjin e AL

Fatos Binjaku
“Debati për ligjin e Arsimit të Lartë, Kuvendi shtyn për të martën miratimin”
Panorama, 16.07.2015
Shtyhet për të martën miratimi i ligjit për Arsimin e Lartë. Vendimin e ka marrë Konferenca e Kryetarëve, mbledhur pas debatit të sotëm në seancën plenare, mes opozitës dhe shumicës parlamentare.
Konferenca e Kryetarëve shqyrtoi mes propozimeve që ligji në fjalë të miratohej të hënën në një seancë plenare të Kuvendit, apo në senacën e së enjtes si kërkoi opozita. Pas diskutimeve u arrit në vendimin që ligji të shqyrtohet në seancën e posacme që do të zhvillohet pasditen e së martes.
***
Seanca e sotme nisi me debate për futjen në rendin e ditës për votim projektligjin e shumë debatuar, “Për Arsimin e Lartë në Republikën e Shqipërisë”.
Kreu i grupit parlamentar të PD-së, Edi Paloka ka kërkuar heqjen nga rendi i ditës i kësaj pike, ndërkohë që kreu i Kuvendit, Meta ka theksuar se rendin e ditës nuk e përcakton ai, por është bërë bashkërisht.
Sipas tij në bazë të rregullores, ky projektligj ka përfunduar shqyrtimin në komisionin e medias në orën 1 të mëngjesit dhe as që bëhet fjalë që sot të vijë në Kuvend për miratim.
“Kërkoj që të hiqet nga rendi i ditës”,- tha Paloka.
Ilir Meta iu përgjigj: Rendin e ditës s’e bëj unë. Ne e bëjmë të gjithë së bashku që kur bëjmë programin, në përputhje me ecurinë e punës së komisioneve.
Kreu i grupit parlamentar i PS-së Gramoz Ruçi tha: Ky pr/ligj është depozituar në parlament në 10 Prill…, opozita nuk është e interesuar për të bërë oponencën e vet, për një ligj kaq të rëndësishëm, por është e interesuar për ta bllokuar. Nuk është përgjegjësi e mazhorancës që kolegët opozitarë që drejtojnë komisionet të bëhen bllokues. Kishin katër muaj rresht kohë ta shqyrtonin.
Genc Pollo: Kjo periudhë ka koiçiduar me fushatën e zgjedhjeve vendore dhe ska mundur të shqyrtohet në Komisionin e Medias për një kohë të gjatë. Problemi është …për ndjeshmërinë që ka ky ligj është fizikisht e pamundur për komisionin që të bëhetj në një periudhë të tillë të shkurtuar. Ju keni thënë shprehimisht: Le ta vëmë në këtë datë dhe po nuk pati mbaruar do shtyhet sic bëhet me të gjitha pr/ligjet.
***
Nisma e qeverisë “ka ngecur” javët e fundit në komisionet që drejtohen nga opozita, përkatësisht Komisionin e Çështjeve Sociale dhe Shëndetësisë, me kryetare Albana Vokshin, dhe në komisionin përgjegjës, që është ai i Medias dhe i Arsimit me kryetar Genc Pollon. Kryeministri Edi Rama urdhëroi deputetët e Partisë Socialiste gjatë mbledhjes së grupit të PS-së që ta miratojnë në mbledhjen e 16 korrikut projektligjin e “Arsimit të Lartë”.
Por këtë kërkesë të Ramës deputetët e opozitës e kanë shfrytëzuar si taktikë për ta zvarritur miratimin e draftit, me synim për ta shtyrë deri në muajin shtator. Demokratët kërkojnë që nisma e qeverisë të mos miratohet në këtë legjislaturë, që, sipas kalendarit zyrtar, mbledhjen e fundit do ta zhvillojë në 23 korrik. Opozita kërkon që projektligji i Ministrisë së Arsimit të kalojë si nismë e mbartur në shtator, në mënyrë që pranimi i studentëve të rinj në fakultete të bëhet sipas ligjit aktual në fuqi për “Arsimin e Lartë”.

KOMISIONI MARATON
Komisioni i Medias ka shënuar një rekord të ri në punimet e Kuvendit të Shqipërisë. Komisioni i drejtuar nga Genc Pollo e ka zgjatur mbledhjen e Komisionit të Medias ditën e martë dhe të Arsimit deri në orën 3 të mëngjesit të ditës së djeshme. Edhe pse mbledhja është tejzgjatur në kohë, miratimi nen për nen i projektligjit ka ecur me ritmin e “breshkës”.
Edhe vetë kreu i Komisionit të Medias, Genc Pollo, tha dje paradite se deputetët e maxhorancës dhe opozitës në këtë komision kanë zhvilluar një mbledhje të veçantë si rrallë më parë në historinë e parlamentareve pluraliste. “Dje kemi pasur një mbledhje shumë të gjatë dhe një mbledhje të veçantë në historinë e Kuvendit të Republikës së Shqipërisë të periudhës pluraliste, e cila ka mbaruar rreth orës 3 të mëngjesit, ku kemi diskutuar me shumë vëmendje disa nene të ligjit”, ka thënë demokrati Genc Pollo. Mbledhja e djeshme e komisionit është shoqëruar dhe me acarime tonesh, pasi socialistët disa herë me radhë kanë kërkuar që të ndiqet procedura e zakonshme, që gjatë miratimit nen për nen të votohej dhe të mos niste diskutimi nga e para.
“Tani ne jemi në diskutimin nen për nen, nën shqyrtimin nen për nen. Shqyrtim dhe votim. Shqyrtim dhe nuk vihet theks te diskutimi. Pra, nuk është korrekte nga pikëpamja e procedurës që ne këtu të rrimë tri orë duke diskutuar në parim se sa e rëndësishme është kjo çështje”, u shpreh socialisti Musa Ulqini. Por duket se saga e komisionit që drejtohet nga Pollo nuk mbaroi as dje deri në mesnatë. Edhe pse ora shënonte 12 e natës, sërisht, deputetët vazhdonin diskutimet në Komision.
Për të dytën ditë, duket se komioni i drejtuar nga PD, po zvarrit pafund miratimin e ligjit. Nga ana tjetër, Komisioni i Ligjeve e ka miratuar sërish në tërësi projektligjin për “Arsimin e Lartë”, pasi në mbledhjen e së martës maxhoranca nuk formonte dot kuorumin e nevojshëm për ta miratuar në tërësi. Por sipas Rregullores së Kuvendit, që një projektligj të votohet në Kuvend, ai duhet të miratohet në komisione të paktën 48 orë para seancës plenare.
http://www.panorama.com.al/ligji-per-arsimin-e-larte-paloka-hiqeni-nga-rendi-i-dites-meta-rendin-se-vendos-une/

Read More

Mbi maturen 2015

 

Sërish mbi provimet e maturës

Zakonisht rezultatet e provimit të maturës publikoheshin me ndonjë analizë tepër sipërfaqësore nëpër gazeta. Këtë vit kanë munguar publikimet, ndoshta nën ethet e zgjedhjeve vendore.

Por nisur nga ndryshimet ligjore që do të pasojnë me miratimin e ligjit të ri të arsimit të lartë, që parashikon një mesatare të caktuar për tu futur në arsimin e lartë, është e rëndësishme të analizohet trendi i vlerësimit në këtë provim mbarështetëror. Ndoshta me qëllim ligji u la për tu miratuar pas zgjedhjeve dhe diplomimi të këtij brezi maturantësh. Më poshtë do të paraqesim një tablo të përgjithshme, të krahasuar me maturat e viteve 2014-2012.

Gjithashtu, nga opozita ka pasur pretendime se është lëshuar dora në vlerësim apo administrimin e provimit për shkak të zgjedhjeve. Edhe pse ky pretendim i fundit është i pabazuar duke qenë se Ministria e Arsimit dhe Sporteve ka kërkuar largimin nga puna të disa administratorëve për neglizhencë në kryerjen e mbikëqyrjes.

Siç vërehet nga shpërndarja e notave të matematikës, pendulumi ka lëvizur në vendin e vetë që nga viti 2014, ku u reklamua me të madhe se kishin ngelur rreth ¼ e maturantëve. Shifrat e maturantwve tw ngelur janë sërish midis 2000 dhe 5000. Është e vështirë që kjo dukuri të interpretohet sikur thërret opozita, që është lëshuar dora. Mundet që shkollat të kenë punuar më mirë me nxënësit e dobët, përveç faktit që numri i maturantëve është më i madh. Numri i nxënësve nën notën 5.5 nuk ka ndryshuar shumë nga 2010. Në vitin 2014 rreth 60% e maturantëve ishin nën notën 5.5, në vitin 2010 ishin rreth 50%. Për këtë vit, sikur edhe për 2013, 50% e maturantëve janë nën 5.6.

Shpërndarja e rezultateve (jo të shkallëzuara) për të gjitha provimet në maturën 2015, provimet e letërsisë dhe atyre me zgjedhje janë si më poshtë.

Edhe në këto provime vërehet një përmirësim i rezultateve në krahasim me vitin 2014. P.sh. në provimin e letërsisë në Maturën e vitit 2014 kanë ngelur rreth 5.3% e maturantëve, në krahasim me 4.3% në vitin 2015.

Shperndarja e mesatares ne baze te drejtorive arsimore per provimin e matematikes eshte si me poshte.  

Shperndarja e mesatares per te gjitha provimet, si edhe shmangia standarde eshte si ne tabelen e meposhtme. Vihet re se ne Tirane, Kurbin, Kukes dhe Kavaje provimi i matematikes ka nje mesatare me te larte sesa eshte verejtur zakonisht ne vitet e kaluara. Kjo mund te sinjalizoje se ne keto rrethe eshte nderhyre.

P.sh. shperndarja e mesatares ne provimin e matematikes ne 2014 ka qene si ne grafikun e meposhtem. Asnje drejtori arsimore nuk ka arritur te kete mesatare mbi 7.

Sidoqoftë, është e vështirë që të arrihet në konkluzione të nxituara sa kohë duhet një analizë më e hollësishme në nivel shkolle. Nëse mesataret e shkollave lëvizin shumë në krahasim me vitet e kaluara, dhe me rezultatet e nxënësve gjatë shkollimit, mund të arrihet në përfundim se kemi manipulim në sistem. 

Po te verehen qendrat e provimeve, qe ne shumicen e rasteve i korrespondojne shkollave (ne vitin 2014 ishin 501 qendra, dhe ne vitin 2015 ishin 491), mesatarja e pergjithshme ne nivel shkolle per matematiken ishte 5.8 ne vitin 2014, dhe 6.2 ne 2015.

P.sh. nje shkolle ne Elbasan, qe mund te jete shkolla Kosova, ne vitin 2014 ka pasur nje mesatare 4.3 ne matematike, ndersa e ka rritur kete mesatare me 1.5 ne vitin 2015. Nje shkolle tjeter ne Gramsh e ka rritur mesataren me 1 note, nga 4.6 ne 5.6. Nje shkolle ne Fier, qe mund te jete shkolla 7 Marsi, e ka zvogeluar mesataren me 1.7 nota nga viti 2014. Ndersa shkolla Numani, po ne Fier e ka rritur kete mesatare me 1.2. Nderkohe qe nje shkolle ne Lushnje, ndoshta shkolla Ballagat, e ka rritur mesataren me gati 2 nota.

Marre nga Peizazhe te Fjales, nga autori, http://peizazhe.com/2015/07/06/serish-mbi-maturen/

Read More

Miratohet ne Komisionin Parlamentar te Ligjeve projekt-ligji i AL

 

Projekt-ligji: ketu

Nga Procesverbali i Mbledhjes, 1 Korrik 2015

http://www.parlament.al/web/pub/01_07_2015_23141_1.pdf & Ketu

 

1. Aleksander Xhuvani,

Zonja ministre e qartësoi që është krijuar një konfuzion, duket sikur është hapur një lojë ku paratë publike shkojnë edhe te privati. Nëse doni, unë mund ta sqaroj tani. Janë dy zëra që mundësojnë institucionet private apo jopublike të arsimit të lartë të përfitojnë nga fondet publike: është fondi i ekselencës, pra u jepet një bursë studentëve të shkëlqyer, kandidatëve të shkëlqyer që kanë mbaruar me sukses ciklin parauniversitar dhe ata e zgjedhin me dëshirën e tyre institucionin. Këtu nuk mund të ndërhyjë më shteti për t’u thënë që duhet të shkojnë detyrimisht në institucionet publike. E dyta, janë projektet e kërkimit shkencor. Për sa kohë që rezultati dhe produkti i kërkimit shkencor mund të ketë valencë dhe ndikim në nivel kombëtar, nuk kemi pse t’i përjashtojmë nga kjo garë. Do të jetë një garë akademike dhe të gjitha institucionet e arsimit të lartë, të cilat kanë detyrimin ligjor do të kryejnë kërkim shkencor.

2a. Vasilika Hysi

Deri më sot arsimi i lartë rregullohet me ligjin e vitit 2007, por mjafton një lexim i thjeshtë i ligjit që është në fuqi me projektligjin që ne po diskutojmë sot për të kuptuar se çfarë revolucioni sillet në arsimin e lartë me miratimin e këtij ligji.

Heqja e Maturës Shtetërore që përflitet, duhet ta themi troç, unë nuk kam të drejtë të them ishte dështim apo sukses, por mendojmë se është zgjidhja më e mirë që po bëni për t’u krijuar mundësi universiteteve të kenë autonominë dhe lirinë e tyre për të vendosur se cilat do të jenë kriteret që duhet të përmbushin studentët që do të pranohen në ciklin e parë të studimeve.

Megjithatë mendoj se duhet të saktësojmë nëse do të bëhet kreditimi i të gjithë studentëve si ata që studiojnë në fakultetet publike dhe ato në jopublike apo jo.

Lindita Nikolla

Për sa u përket kredive studentore, sigurisht referenca është vetëm publiku. Çdo gjë që thuhet në këtë ligj dhe që ka të bëjë me skemën e financimit referenca janë vetëm institucionet publike, të nderuar deputetë. Kapitulli XII, është një mundësi e re që i lihet hapur institucioneve tona publike, institucioneve tona private për ta zgjeruar autonominë e tyre deri në kufijtë e lirisë, 27 për ta bërë konkurrencën më të drejtë dhe sigurisht, me një set të qartë dhe me filtra të qartë për të shkuar në këtë gjendje dhe status të ri që do ta sqarojë zoti Ndreca

2b. Vasilika Hysi

Çështje me interes nga pikëpamja kushtetuese është a parashikon Kushtetuta pavarësi të institucionit të arsimit të lartë apo parashikon autonomi të institucionit të lartë. Besoj se e kuptojmë që autonomia dhe pavarësia nuk janë e njëjta gjë dhe nga kjo më lindin disa pyetje. Cili është modeli që ju keni marrë megjithëse në fjalën tuaj thatë ka shumë shtete që e kanë këtë model. Por flas për vende që siç jemi ne që kemi pasur vetëm institucione publike dhe më pas jopublike.

Pse ka lindur nevoja në Shqipëri të parashikojmë përveç institucionit publik dhe jopublike dhe institucionin publik të pavarur? … Flas nga pikëpamja juridike, do të jetë ent publik, organizatë fitimprurëse, do të jetë shoqëri tregtare dhe cila do të jetë mënyra e krijimit të saj? Në varësi të përgjigjes që do të marr, mund të kem pyetje të tjera më pas që lidhen me Kodin Civil, me ligjin “Për shoqëritë tregtare”, me ligjin e prokurimit publik, me ligjin e OJF-ve. Pra, ka një sërë pyetjesh që lindin dhe duhet ta shohim ligjin më pas në përputhje dhe me kodin civil. … Kur kemi institucione private pse duhet të kemi institucione publike të pavarura dhe cili do të jetë roli i ministrit përgjegjës të arsimit për të kontrolluar në këto institucione të pavarura. Deri ku do të shkojë kontrolli? … Ju parashikoni shpërndarje të fondeve publike në sektorin për universitetet, institucionet publike dhe jopublike. Por unë e kuptoj që marrin dhe këto institucionet publike të pavarura. Nuk i shikoj diku të përjashtuara që të marrin, madje marrin dhe prona, pasuri të paluajtshme, të cilat nuk kthehen asnjëherë atyre për çdo arsye. kjo është një risi. Ju e jepni me ligj, ndërkohë që ka rregulla te vecanta sesi jepet prona, pasuria e paluajtshme.

Plarent Ndreca (Sekretar i pergjithshem)

Pse ka lindur nevoja për IALPP-të? Praktikisht ne sot nuk kemi institucione të arsimit të lartë publik. Praktikisht nga mënyra se si kontrollohen, financohen, organizohen, janë institucione shtetërore. Pra këto institucione që ne sot kemi në tregun publik janë shtetërore. IALPP-ja është një mundësi e re institucionale për të krijuar dhe për ta bërë më të zhdërvjellët nga ana financiare funksionimin e këtyre institucioneve. Pra, ne kemi krijuar një hapësirë lirie që këto institucione të vetëfinancohen dhe vetëmenaxhohen, në mënyrë që të kenë lirshmëri në realizimin e projekteve të tyre.

2c. Vasilika Hysi

Në ligj ju thatë që disa agjenci krijohen, të tjera forcohen. A është parashikuar fatura financiare e këtij ligji? Kjo është një kërkesë që e kërkon Kushtetuta dhe që i bie ta diskutojmë ne në komisionin tonë.

Çfarë ju ka shtyrë të fusni një koncept të ri, një master ekzekutiv, kur kemi kaq shumë mastera e kaq shumë programe në universitetet e Tiranës?

Aleksander Xhuvani

Së pari, ka ekzistuar edhe në vitin 2007 dhe pastaj në vitin 2010 u amendua në një kohë që shumë studentë shqiptarë e kishin përfituar masterin e nivelit të dytë. Në të gjithë Europën masteri i nivelit të dytë nuk ka lidhje me doktoraturën, po është një formim që i adresohet drejtpërsëdrejti tregut të punës, por në nivelin më të lartë. Po marr një rast, një student fillon studimet në mjekësi, bën pesë vjet dhe pastaj e shikon që vokacioni i tij i jetës nuk është të qenit mjek, por do të bëhet drejtor i spitalit, atëherë pas masterit bën një master ekzekutiv në menaxhimin spitalor dhe kandidon për t’u bërë drejtor i spitalit. Në Francë është përvoja më e madhe, edhe ajo ka filluar të kritikohet, por gjithsesi ka funksionuar është Shkolla Kombëtare e Administrimit, e cila pas masterit formon drejtuesit më të lartë të administratës shtetërore, jo vetëm shtetërore, por edhe private. Të gjithë drejtorët e ekuivalentit të KESH-it janë të dalë nga këto shkolla që janë master ekzekutiv, pra master i nivelit të dytë, i një niveli shumë të lartë, i cili orientohet nga tregu i punës dhe nuk ka lidhje me doktoraturën

2d. Vasilika Hysi

E fundit fare është personeli dhe parimi i sigurisë juridike, parim kushtetues. Ju keni bërë një sërë rregullimesh në dispozitat kalimtare, për të cilat do të doja të diskutonim nen për nen , kur të vijë koha, por do të doja të sillja në vëmendjen tuaj, që ditën e hënë, në këtë komision kemi filluar të diskutojmë ndryshimet në Kodin e Punës. Për fat, jam relatore edhe e atij projektligji, dhe shoh që nuk ka ndonjë koherencë midis rregullimeve që parashikon Kodi i 21 Punës lidhur me kontratat e punonjësve, me parashikimet që ne parashikojmë në ligjin e arsimit të lartë për kontratat e punonjësve, të pedagogëve.

 

3. Fatmir Xhafa

Një element i rëndësishëm, i cili besoj se është në vëmendjen e këtij komisioni dhe, gjithashtu, të përfaqësuesve të ministrisë e të ministrave personalisht, është ai që ka të bëjë me faktin se, paralelisht me këtë proces, është një proces tjetër që lidhet me reformën në drejtësi. Një nga komponentët më të rëndësishëm të atij procesi, është edukimi ligjor dhe arsimi juridik.

Besoj se ndajmë të njëjtin mendim se opozita do të duhej të ishte sot këtu, ashtu siç do të duhet të jetë normalisht në të gjithë aktivitetin parlamentar, por më tepër në një ligj të tillë të rëndësishëm, siç është ligji për arsimin e lartë, për shkak se ky nuk është një ligj as për Partinë Socialiste, as për Partinë Demokratike. Ky është një ligj për qytetarët shqiptarë, është një ligj për të sotmen por mbi të gjitha një ligj që ka të bëjë me të ardhmen e vendit dhe si i tillë kërkon shqetësimin jo vetëm të qytetarëve e prindërve, por para së gjithash, dhe mbi të gjitha edhe të përfaqësuesve të tyre në këtë institucion të rëndësishëm siç është Kuvendi i Shqipërisë.

Po marr fushën që kemi specifike, drejtësinë, çfarë ndodh sot? Nëse sot kemi një problem shumë të madh me drejtësinë, është edhe ajo e pamjaftueshmërisë profesionale. Kemi 35 sot gjyqtarë, prokurorë, avokatë, noterë, përmbarues që e kanë marrë atë titull, kanë diplomën, kanë vitet, janë thirrur të japin drejtësi apo të shërbejnë për drejtësinë dhe janë të paaftë profesionalisht. Është absurde që në vitin 2014 progresraporti i BE-së të shkruajë se ka probleme në cilësinë e të shkruarit të gjyqtarëve në dhënien e vendimit, në arsyetimin e vendimit. Pa dyshim ka shumë faktorë, nuk janë përgjegjës vetëm universitetet, vetëm arsimi i lartë, por besoj se ka rolin e vet në këtë gjendje edhe cilësia e arsimit të lartë. Në këtë kontekst mendoj se ka disa elemente që do të duheshin të forcoheshin më shumë në projektligj. Ministria duhet të jetë e hapur për ta parë më me dashamirësi, si edhe vërejtjet dhe sugjerimet që do të bëjnë kolegët.

Ajo që kam si sugjerim është të shkojmë në këtë kahje, sesi të forcojmë mësimdhënien dhe kontrollin e dijeve në universitet për të nxjerrë studente dhe studentë shumë më të formuar cilësisht. Në funksion të saj, ne kemi një ndjeshmëri, por kemi edhe një sfidë që ka të bëjë me çështjen e reformimit të sistemit të drejtësisë. Siç e thashë që në fillim, një prej komponentëve më të rëndësishëm të kësaj reforme është ajo që ka të bëjë me edukimin juridik dhe arsimin e lartë juridik.

4. Piro Lutaj

Pyetja e dytë, çfarë ndryshimi kanë ose çfarë të veçante paraqit institucioni publik i pavarur i arsimit të lartë, përveçse ai miratohet me vendim të Këshillit të Ministrave, a ka ndonjë gjë në thelb përveç këtij akti formal?

5. Anila Agalliu

Nenin 112 i projektligjit bën fjalë për kredinë studentore, ndërkohë te neni që i përket Agjencisë Kombëtare të Financimit thuhet se kjo agjenci një ndër funksionet e saj ka garantimin e kredisë studentore. Kjo kredi studentore është për të dyja nivelet e studimeve për ciklin e parë dhe të dytë. Pyetja ime është, a ka ndonjë model sesi do të jetë kjo kredi studentore?

 

Plarent Ndreca

Risia e IALPP-ve është fakti që duhet të bëjmë një dallim shumë të qartë midis IAL-së me themeluesin që është fondacioni. Ne kemi parashikuar që një IAL të shkojë në Këshillin e Ministrave, të licencohet dhe të krijohet si e tillë duhet që të themelohet vetëm nga një fondacion. Është fondacioni i cili do të ketë mundësinë të shkojë në Këshillin e Ministrave për të kërkuar licencimin e një IAL-je. Kjo nuk është bërë pa qëllim, sepse është e vetmja formë që garanton pavarësi absolute në menaxhimin e fondeve, të mirave materiale, të drejtave e të tjera që janë të pakthyeshme mbrapa nga fondatori.

6. Aleksander Xhuvani

Doktoraturës ne i kemi hequr 60 kreditet e formimit, sepse nuk kishte vend në botë që kishte 60 kredite formim në doktoraturë. Edhe një britanik na bëri një pyetje, në njëfarë mënyre na vuri në pozitë të vështirë, ai tha, nga do t’i merrni pedagogët për ciklin e tretë? Do t’i merrni nga Marsi? Sepse në tokë deri në ciklin e dytë mund t’i japin. Doktoratura është thjesht projekti kërkimor i madh që ka departamenti për të cilin merr financimin dhe në varësi nga projekti, personeli akademik mund të jetë tutor i punimit të doktoraturës, merr financimin, propozon projektin dhe për këtë projekt shkruhet teza e doktoraturës. Teza e doktoraturës propozohet të hiqet përfundimisht nga korniza e punësimit pasi për sa i përket kësaj të fundit ata që përfundojnë doktoraturën e kanë karrierën dhe vendin vetëm në universitet ose në institucionet e larta të kërkimit shkencor.

 

7. Nga Fation Binjaku, Gazeta Panorama, 14 Korrik 2015

 

http://www.panorama.com.al/deputetet-e-ps-perplasen-me-qeverine-per-ligjin-e-arsimit-te-larte-por-ne-fund-votojne-pro/

Komisioni i Ligjeve [Komisioni për Çështjet Ligjore, Administratën Publike dhe te Drejtat e Njeriut] ka miratuar dje vetëm me votat e maxhorancës projektligjin e qeverisë “Për arsimin e lartë dhe kërkimin shkencor”. Nisma e qeverisë, edhe pse ka hasur kundërshtinë e deputetëve, është miratuar sipas variantit të propozuar nga Ministria e Arsimit, vetëm me disa ndryshime të vogla teknike.

Deputetët e opozitës nuk kanë qëndruar gjatë diskutimit të projektligjit. Ata, pasi regjistruan prezencën, janë larguar nga salla. Dje, Komisioni i Ligjeve realizoi dy mbledhje, në të cilat e kaloi në tërësi projektligjin e shumëdebatuar të arsimit të lartë.

DEBATI
Gjatë mbledhjes, kreu i Komisionit të Ligjeve, Fatmir Xhafaj, theksoi se vendimi për të shndërruar universitetet private në publike nuk duhet lënë vetëm në dorë të qeverisë, por sipas tij kërkon garanci të forta.

“Ju keni vënë një vit kohë në ligj, 2017-2018, dhe një ditë të bukur të gjitha universitetet duan të shndërrohen. Po ju thoni që e ka në dorë qeveria, po qeveria ka bërë edhe “Suden”… Qeveritë i kanë bërë këto, s’i kanë bërë popujt. Garancia nuk duhet të mbetet tek individët, kushdo qofshin ata. Si mund ta rregullojmë që ta mbrojmë nga kjo lloj marrëzie?!”, ka pyetur dje Xhafaj.

Nga ana tjetër, sekretari i përgjithshëm i Ministrisë së Arsimit, Plarent Ndreca, tha se universitetet private do të shndërrohen në publike vetëm duke u krijuar në formën e një fondacioni, financat e të cilit do të menaxhohen nga një bord i veçantë. Sipas tij, në rast se institucioni i arsimit të lartë nuk do t’i përgjigjet interesit publik, atëherë gjykata do të vendosë për shpërndarjen e aseteve të saj. Ai theksoi më tej se institucionet private që duan të rrisin fitimet nuk kanë interes të kthehen në fondacione.

“Garancia kryesore është se ato institucione që kanë për qëllim fitimin, nuk kanë asnjë interes për të kaluar në IALPP. Pra, në qoftë se ato janë krijuar dhe kanë për qëllim vetëm fitimin, do të mbeten institucione private të cilat do realizojnë fitimet dhe nuk mund të krijojnë fitime nëpërmjet këtij institucioni. Praktikisht, ai do të dorëzojë pasurinë e tij në mënyrë të parevokueshme dhe do t’ua besojë disa personave që do ekzekutojnë aktin e themelimit të tij’, tha Ndreca. Por, kjo ka acaruar tonet në komision, teksa deputeti i PS-së, Bashkim Fino, ka thënë se përfaqësuesit e Ministrisë po bënin për budallenj deputetët dhe se argumentet e tyre nuk kishin lidhje me realitetin shqiptar.

“Po na bën për budalla tani. Ne po flasim për realitetin shqiptar, e di ku është e keqja? Ti po flet për një realitet që do të ndodhë pas 10-15 vjetësh në Shqipëri, apo siç tha zv.ministri për Portugalinë. Kjo është shumë e parakohshme për Shqipërinë. Por, megjithatë, bravo ju qoftë për iniciativën. Unë po ju flas për një realitet aktual në Shqipëri. Sapo ke dalë nga një proces që ke mbyllur 16 qoska, i ka quajtur qoska Kryeministri universitetet. Për realitetin në Shqipëri kjo është shumë, shumë e parakohshme. Mund të ndodhë që disa individë të caktuar mund të mbrohen nëpërmjet këtij ligji dhe të shpëtohen nga falimentimi nëpërmjet këtij ligji”, tha Fino.

Read More

Kontrolli i Lartë i Shtetit çon për ndjekje penale sekretarin e përgjithshëm të Ministrisë së Arsimit

 

Kontroll i Lartë i Shtetit ka vërejtur një sërë parregullsish dhe shkelje të kuadrit ligjor me dëm të konsiderueshëm financiar nga ana e Sekretarit të Përgjithshëm të Ministrisë së Arsimit, z. Plarent Ndreca, dhe ka kërkuar ndjekjen penale të tij.

Gjithashtu KLSH ka hedhur dyshime se vendimi i Ministrisë për të ndërprerë kuotat e ciklit të tretë ka favorizuar universitetet private, si edhe i ka shkaktuar dem financiar në të ardhurat e mundshme universiteteve publike.

Më tej KLSH ka vërejtur parregullsi në emërimin e një drejtori të zyrës arsimore, si edhe keqmenaxhim të fondeve publike në Ministrinë e Arsimit dhe Sporteve.

Sidoqofte, duhet ditur se KLSH ka nje tufe burokratesh qe jane te perfolur per pazare. Akuzat e tyre duhen vleresuar me dyshim, sidomos kur ne raportin final nuk pershihen veretjet e vete institucionit, te cilat ndoshta nuk jane marre parasysh, sic ngjet zakonisht.

Njoftimi për shtyp i KLSH.

Njoftim për Shtyp

Korrik 14, 2014

KLSH KALLËZON NË PROKURORI SEKRETARIN E PËRGJITHSHËM, DREJTORIN E DREJTORISË SË SHËRBIMEVE JURIDIKE DHE PËRGJEGJËSIN E FINANCËS NË MAS

Kanë kryer shkelje në procedurat e prokurimit duke shkaktuar dëm ekonomik në Buxhetin e Shtetit në masën 108 milion lekë (771,000 euro)

Bllokimi i kuotave për doktoraturat në IAL publike, ka sjellë orientimin e fondeve vetëm në një universitet privat

Kontrolli i Lartë i Shtetit përfundoi auditimin me temë “Për zbatimin e ligjshmërisë dhe rregullshmërisë ekonomiko - financiare” të ushtruar në Ministrinë e Arsimit dhe Sportit, për periudhën 16.09.2013 deri më 31.12.2014. Raporti Përfundimtar i Auditimit, miratuar me Vendim të Kryetarit të KLSH Nr. 84, datë 30.06.2015, i është përcjellë me shkresën nr. 1217/13, date 08.07.2015 Ministrit të Arsimit dhe Sportit. Vendimi ka inkurajuar arritjet dhe politikat e Ministrisë së Arsimit dhe Sporteve dhe në veçanti të Ministres znj. Lindita Nikolla në drejtim të standardizimit dhe formalizimit të veprimtarisë së Institucioneve të Arsimit të Lartë që veprojnë në Shqipëri, të konkretizuar me VKM nr. 540, datë 06.08.2014 “Për pezullimin e veprimtarisë së disa institucioneve private të arsimit të lartë”, me anë të të cilit është vendosur me objektivitet dhe integritet pezullimi për një periudhë deri dy vjeçare të regjistrimit të studentëve të rinj në Institucionet private të Arsimit të Lartë, deri në plotësimin e kritereve ligjore e nënligjore të përcaktuara në Ligjin “Për arsimin e lartë në RSH” dhe aktet nënligjore në zbatim të tij, por nga ana tjetër janë evidentuar shkelje dhe mangësi të lidhura me procesin e plotësimit të objektivave të këtij institucioni në kushtet e mirëadministrimit të aktivitetit. Kështu:

1. Nga auditimi u konstatuan se aspektet rregullative ligjore të hapjes së ciklit të tretë të studimeve i janë nënshtruar ndryshimeve të herë pas hershme drejt një tregu të liberalizuar si për institucionet që ofrojnë këtë cikël studimi ashtu edhe për numrin e studentëve që hyjnë në to, duke mos e shoqëruar këtë proces me instrumente të fortë monitoruese. Nga ana tjetër megjithëse në kërkesat e Ligjit 9741 datë 21.05.2007 “Për Arsimin e Lartë në Republikën e Shqipërisë” misioni i Arsimit të Lartë lidhet edhe me kërkesat e përgatitjes së shkencëtarëve dhe kërkueseve të rinj, përmes mundësive të barabarta për t’u arsimuar, duke ndihmuar e asistuar në zhvillimin ekonomik e social, nëpërmjet konsolidimit të vlerave demokratike e qytetare, konstatohet se ky objektiv nuk është plotësuar në përputhje me kërkesat e specifikuara. Pavarësisht se vlerësojmë si ndërhyrje të domosdoshme bllokimin e regjistrimeve në ciklin e tretë të studimeve për sa kohë që nuk është bërë akreditimi institucional, bllokimi pjesor i kuotave vetëm për universitete publike ka çuar efektivisht në orientimin e kërkesës vetëm drejt një Institucioni privat të Arsimit të Lartë në vend.

Në këtë konteks kemi kërkuar që në kohën kur është duke u punuar për të bërë ndryshime në Ligjin për Arsimin e Lartë duhet të rivlerësohet roli që ky Institucion duhet të ketë në vendosjen, plotësimin dhe mbajtjen e standardeve të larta dhe unifikuese për këtë cikël studimi në të gjitha institucionet publike dhe private të arsimit të lartë në vend. Përcaktimi i qartë i kompetencave monitoruese të Ministrisë, duke forcuar rolin në mbarëvajtjen e programeve të ciklit të tretë të studimeve, i cili në gjykimin tonë, vlerësuar me situatën dhe gjendjen në të cilën ndodhet ky cikël studimesh në Shqipëri, duhet të jetë cikël studimi me kohë të plotë.

Ligji duhet të ketë instrumente kontrolli publik të shoqëruara me identifikim/përcaktim përgjegjësie individuale dhe institucionale për proceset e fitimit/miratimit të titujve akademik, duke synuar rregullimin e plotë dhe afatgjatë të kërkimit shkencor dhe etapave/kushteve të përparimit në karrierën akademike. Në ligj dhe në aktet nënligjore të përcaktohen kompetencat kufizuese të Ministrisë së Arsimit dhe Sporteve, në të gjitha rastet kur konstatohen parregullsi apo nivel i ulët i plotësimit të standardeve të përcaktuara apo kritereve të detyrueshme të vendosura për çdo Institucion Publik apo Privat të Arsimit të Lartë, duke specifikuar qartë për çdo fazë të monitorimit llojin e kufizimit dhe masën e tij.

2. Bllokimi dhe mos miratimi i kuotave për studime doktorale për tri vjet me radhë, ka akumuluar artificialisht në rritje kërkesën për këtë lloj të mire publike, që i është drejtuar sektorit privat dhe që është pasuar edhe me drejtim të fluksit të të ardhurave drejt tyre duke shkaktuar të ardhura të munguara për IAL-të publike në shuma të konsiderueshme dhe me efekte në nivelet e investimeve dhe mbulimit të kostove të këtyre institucioneve. Kështu nga një llogaritje e thjeshtë (nisur nga një tarifë minimale prej 204,000 lekë, me një numër minimal kuotash 300), buxhetit të Institucioneve Publike të Arsimit të Lartë i mungojnë 61,200 mijë lekë, fonde të cilat, si rrjedhojë e bllokimit të fondeve publike, kanë kaluar në financimin e institucioneve private. Për këtë KLSH i ka kërkuar Ministrisë së Arsimit dhe Sporteve, që të përcaktojë dhe publikojë kalendarin e akreditimit dhe rankimit të IAL-ve dhe programeve të tyre në të gjitha ciklet, të bashkëpunojë me strukturat drejtuese në IAL-të publike për zhbllokimin e situatës në ciklin e tretë të studimeve dhe të nxjerrë të gjithat aktet nënligjore e rregullative të nevojshme për të liberalizuar filtrin hyrës dhe forcuar filtrin dalës të doktorantëve potencialë. Ministria të marrë të gjitha masat, që në asnjë rast të mos ketë bllokim të përgjithshëm të kuotave të pranimit për programet e doktoraturës në Institucionet Publike të Arsimit të Lartë dhe orientim të kuotave për Institucionet private të Arsimit të Lartë.

3. Nga auditimi i përdorimit të buxhetit të vitit 2014, u konstatua se për likuidimin e blerjeve apo ndërtimeve në zërin e investimeve është përdorur instrumenti Letër Kredisë në shumën 595,128,320 lekë, nëpërmjet ngurtësimit të fondeve në llogari të klientit në një nga bankat e nivelit të dytë. Konstatuam se, procedura e përdorimit të Letër Kreditit (LC) është kryer me miratim në kohë të Ministrisë së Financave, por kjo formë është përdorur në kundërshtim me Udhëzimin e Përhershëm të Ministrisë së Financës nr. 2, datë 06.02.2012 “Për procedurat standarde të zbatimit të buxhetit” dhe kërkesave të Ligjit për Manaxhimin Financiar dhe Kontrollin, por me rëndësi është fakti se kontrata ndërmjet Ministrisë së Arsimit dhe Sporteve dhe Operatorit Ekonomik fitues për objektin “Ndërtimi e objektit Tirana Olimpic Park”, është lidhur para miratimit të Letër Kreditit nga Ministri i Financave. Për këtë i kemi kërkuar institucionit të eliminohen praktika të tilla në realizimin e shpenzimeve buxhetore, sidomos në fund të vitit. Në raste të veçanta (të përcaktuara qartësisht me akte normative), të ketë formate ku specifikohen qartë kushtet e përdorimit të LC, në veçanti për masën e komisioneve dhe mënyrën e pagesës së tyre, pasi të sigurohet dakordësia me Ministrinë e Financave si dhe të nxirret përgjegjësia institucionale për raportimin e buxhetit në kundërshtim me rregullat dhe parimet bazë buxhetore, lidhur me deklarimin e investimeve/shpenzimeve të pa kryera si të realizuara.

4. Mangësi dhe shkelje të rëndësishme konstatuam në procedurat e prokurimeve publike duke veçuar procedurën e prokurimit të zhvilluar me objekt “Ndërtimi i objektit “Tirana Olimpik Park”. Kështu nga auditimi konstatuam se Ministria e Arsimit dhe Sportit (MAS) ka dërguar në Këshillin e Ministrave një projektvendim “Për miratimin e fondit limit për kompleksin sportiv Tirana Olimpik Park” se bashku me relacionin shpjegues dhe me VKM nr. 560, datë 29.08.2014 “Për miratimin e preventivit paraprak për kompleksin sportiv “Tirana Olimpik Park”, është bërë miratimi i preventivit paraprak për efekt të llogaritjes së fondit limit.

Është prokuruar projekti i hartuar nga një shoqëri, që nuk rezulton të jetë kontraktuar nga Autoriteti Kontraktor apo njësitë e varësisë për kryerjen e këtij shërbimi.

Kriteret e veçanta të kualifikimit janë diskriminuese dhe të hartuara nga një grup pune që nuk është ngarkuar për kryerjen e këtij shërbimi dhe janë miratuar nga Sekretari i Përgjithshëm i MAS, në kundërshtim me Ligjin nr. 9643, datë 20/11/2006 “Për prokurimin publik”, i ndryshuar, neni 1, pika 2 dhe nenin 20, pika 1.

Në vlerësimin e ofertave konstatohet se kanë marrë pjesë 8 Operatorë Ekonomikë (OE), nga të cilët janë KVO ka skualifikuar 7 Operatorë Ekonomikë dhe ka kualifikuar Operatorin Ekonomik me ofertën ekonomike më të lartë (99.2% e fondit limit). Janë skualifikuar padrejtësisht 2 nga OE pjesëmarrës, me ofertë ekonomike më të ulët se oferta e OE fitues.

Si pasojë e shkeljeve të mësipërme, është shkaktuar dëm ekonomik në Buxhetin e Shtetit në masën 78,745,737 lekë (562,000 Euro).

Po kështu, nga vlerësimi i ofertave në procedurën e prokurimit me objekt “Blerje pajisje mobilierie për shkollat e sistemit arsimor pasuniversitar” konstatohet se kanë marrë pjesë 8 Operatorë Ekonomikë, nga të cilët janë skualifikuar 5 dhe janë kualifikuar 3 Operatorë Ekonomikë. Pas ankesës në Autoritetin Kontraktor të një Operatori Ekonomik të skualifikuar, është rrëzuar ankesa dhe është bërë rivlerësim i procedurës. Ky operator ka bërë ankesë në Komisionin e Prokurimit Publik (KPP), i cili e ka pranuar këtë ankesë dhe ka marrë vendim për shpalljen fitues të këtij operatori. Edhe pas këtij vendimi, në përgjigje të ankesës së paraqitur në Autoritetin Kontraktor të një operatori tjetër ekonomik, zyrtari i autorizuar rekomandon pranimin e ankesës dhe lidhjen e kontratës, në kundërshtim me vendimin e Komisionit të Prokurimit Publik

Si pasojë e shkeljes të mësipërme, është shkaktuar dëm ekonomik në Buxhetin e Shtetit në masën 29,275,390 lekë (209,000 euro).

Për shkeljet e mësipërme, KLSH ka depozituar në Prokurorinë e Tiranës kallëzimin penal me nr. 1217/6, datë 27.03.2015 për P.N., me detyrë Sekretar i Përgjithshëm i MAS, në cilësinë e kryetarit të Komisionit të Vlerësimit të Ofertave dhe E.K., Përgjegjës i Sektorit të Financës i Ministrisë së Arsimit dhe Sportit dhe në cilësinë e anëtarit të Komisionit të Vlerësimit të Ofertave, sepse gjatë zbatimit te procedurës se prokurimit me objekt “Ndërtimi i objektit Tirana Olimpik Park”, kanë kryer veprime të kundërligjshme të cilat, referuar përmbajtjes së dispozitës penale, neni 248 dhe neni 258 i Kodit Penal, mbartin elementët e veprës penale të “Shpërdorimit të detyrës” dhe “Shkelja e barazisë së pjesëmarrësve në tenderë apo ankande publikë”.

Po ashtu, KLSH ka depozituar kallëzimin penal me nr. 1217/14, datë 10.07.2015, për E.T., me detyrë Drejtor i Drejtorisë së Shërbimeve Juridike, me cilësinë e zyrtarit të autorizuar për shqyrtimin e ankesës, sepse gjatë zbatimit të procedurës së prokurimit me objekt “Blerje pajisje mobilierie për shkollat e sistemit arsimor pasuniversitar”, ka kryer veprime të kundërligjshme, të cilat, referuar përmbajtjes së dispozitës penale, neni 248 i Kodit Penal, mbartin elementët e veprës penale të “Shpërdorimit të detyrës”.

5. Nga verifikimi i bërë rezultoi se, drejtori i Drejtorisë Arsimore Rajonale Fier me shkresën nr. 1341, datë 06.12.2013 ka bërë emërimin e znj Liza Tabaku si përgjegjëse e Zyrës Arsimore Lushnjë Në dosjen e personale të Znj.Liza Tabaku disponohet vetëm fotokopje diplome e nivelit Bachelor me drejtimin “Punonjës Social” e lëshuar nga Universiteti “Aleksandër Xhuvani”, Elbasan dhe fotokopje të librezës së punës sipas të cilës rezulton se znj. Liza Tabaku pas mbarimit të shkollës së mesme bujqësore ka punuar në ish ndërmarrjen bujqësore frutore si punëtore dhe deri në vitin 2011 ka punuar si punonjëse shërbimi në filialin e postës në Lushnjë. Sa sipër rezulton se Znj.Liza Tabaku nuk ka asnjë përvojë në fushën e arsimit dhe është emëruar në kundërshtim me Urdhrin e MAS nr. 57, datë 12.11.2013 "Për procedurat e emërimit dhe shkarkimit të drejtorit të Institucionit Publik të Arsimit Parauniversitar". Për shkeljen e konstatuar, KLSH i ka rekomanduar Ministrit të Arsimit dhe Sportit masën disiplinore “Largim nga shërbimi civil” për Drejtorin e DAR Qarku Fier z. Sh.A. për emërimin e znj. Liza Tabaku dhe të marrë masa që për emërimet në kundërshtim me Urdhrin e MAS, të nxjerrë përgjegjësitë, për të ndalur frymën e mosndëshkueshmërisë dhe rritjes së papërgjegjshmërisë institucionale të personelit

Për përmirësimin e gjendjes, KLSH i ka rekomanduar Ministrit të Arsimit dhe Sportit 17 masa organizative, 2 masa për shpërblim të dëmit të shkaktuar në vlerën totale 108,021,127 lekë, si dhe ka rekomanduar 10 masa disiplinore, nga të cilat “Largim nga shërbimi civil” për 5 punonjësit P.N, E.K, B.D, E.T dhe Sh.A. të MAS dhe “Vërejtje” deri në “Pezullim nga e drejta e ngritjes në detyrë” për 5 punonjësit A.K, D.S, E.B, A.T dhe L.S.

Read More

Sa anglo-saksone është reforma e AL në Shqipëri

 

 

Arjan Gjonça, kryetar i Komisionit qeveritar për reformën në arsimin e lartë në Shqipëri shkruan mbi karakteristikat e ngjashme të reformës së propozuar me ato të sistemit në Angli apo SHBA. Fillimisht autori rreket të bind lexuesit se koncepti i modelit nuk është i përshtatshëm për të kategorizuar serinë e instrumenteve të propozuara në këtë reformë. Më pas, si për të kundërshtuar veten, sjell si argument për zbatimin e këtyre instrumenteve në Shqiperi modelet e praktikat në Angli apo në SHBA.

Që shumë prej instrumenteve apo praktikave të propozuara në reformë janë tashmë të zbatuara në Angli e gjetkë nuk përbën argument për zbatimin e tyre në Shqipëri. Prandaj ky trajtim i Gjonçës në rastin më të mirë është një shpërqëndrim i vëmendjes së publikut në argumente aspak relevante në lidhje me problemet që do të hasë reforma gjatë zbatimit. Afati për diskutimin e propozimit ka kaluar me kohë, projekt-ligji gjendet në komisionet parlamentare e pritet të kalojë së shpejti në parlament.

Së pari Gjonça duhet të argumentonte se këto janë praktikat më të mira, duke njohur lexuesit me problematikat e ndeshura gjatë zbatimit dhe u përballur me kritikat ndaj tyre. Së dyti Gjonça duhet të bindte lexuesin mbi mënyrën e përshtatjes së këtyre praktikave në Shqipëri, me karakteristikat e shoqërisë dhe nivelin e zhvillimit ekonomiko-politik sonë. Së treti Gjonça duhet të siguronte publikun se për zhvillimet problematike që janë hasur nga këto praktika ndërkombëtare, si p.sh. kredia studentore, qeveria ka zhvilluar instrumentet e duhur për ti zgjidhur në mënyre efikase e eficiente. Por asgjë nga këto.

Më poshtë hartimi i gjatë i A. Gjonçës  tek Panorama.

 

Arjan Gjonça

Panorama, 14.07.2015

http://www.panorama.com.al/arjan-gjonca-sa-anglo-saksone-eshte-reforma-e-arsimit-te-larte-ne-shqiperi/#comment-489528

Ata janë të shqetësuar për cilësinë e tij. Ata që shqetësohen për “modelin” presupozohet që janë në gjendje të lexojnë literaturën në gjuhë të ndryshme dhe ka pasur aq shumë kohë sa duhet t’ia kishin dhënë përgjigjen vetë kësaj pyetjeje nëpërmjet leximit. Sidoqoftë në kapacitetin e personit që drejtoi këtë reformë jam i detyruar t’i jap përgjigje kësaj pyetjeje me një qëllim më madhor se ky, me atë se pse ky “model” (“sistem” do të përdor unë gjatë këtij artikulli), është zgjedhur dhe pse ky sistem do të japë atë që duam të gjithë, një arsim më cilësor për fëmijët tanë dhe një arsim të matshëm me vendet që sot janë më të zhvilluara.

KONCEPTE DHE PËRKUFIZIME
Jo pa qëllim fjalën “model” e kam vënë në thonjëza, se nuk përdoret në terminologjinë e arsimit të lartë. Ajo që ne flasim në arsimin e lartë janë sisteme të ndryshme. Një sistem i arsimimit të lartë ka tre aspekte kryesore: Aspekti i parë janë institucionet e arsimit të lartë, publike apo private, universitetet apo akademitë, fakultetet dhe departamentet e tyre, pedagogë e studentë. Aspekti i dytë janë organizmat që financojnë dhe menaxhojnë arsimin e lartë, që mund të jetë shteti, privati, industria, bashkia, donatorë e të tjera institucione.

Aspekti i fundit janë rregullat e veprimtarisë dhe sjelljes në institucionet e arsimit të lartë, qofshin pedagogë apo studentë, investitorë apo financues. Kombinimi i këtyre tre aspekteve përbën sistemin. Në këtë prizëm, çdo sistem është unik, si ai anglez, amerikan, francez apo italian. Madje, ka edhe sisteme të ndryshme brenda një vendi. Të kthehemi te termi “anglo-sakson” dhe të japim një shpjegim të shkurtër për këtë term, sepse abuzohet shumë dhe një pjesë e atyre që e përdorin nuk e kanë të qartë se çfarë përfaqëson. Ky term përdoret nga vendet jo anglishtfolëse kryesisht në tre drejtime.

I pari u referohet vendeve me popullsi anglishtfolëse, që kryesisht e kanë origjinën e tyre nga ishulli britanik. Ky është kuptimi i drejtpërdrejtë i termit. Së dyti dhe në mënyrë më të gjerë ky term përdoret në fushën e ekonomisë për të karakterizuar ekonomitë e këtyre vendeve (por jo vetëm atyre) që zbatojnë të ashtuquajturin kapitalizëm liberal, që predikon midis të tjerave taksimin e ulët, ndërhyrjen e ulët të shtetit si rregullator i tregut, ligje të forta dhe respektim të pronë- sisë e të tjera. Origjina e tij shkon në shekullin XVIII me ekonomistin e konsideruar si “babain e ekonomisë së tregut”, Adam Smith, dhe deri te shkolla e neo-klasikëve të Çikagos, në vitet shtatëdhjetë.

E njëjta terminologji përdoret edhe në fushën e drejtësisë, por jo kaq shpesh, duke adresuar me termin anglosakson mënyrën e ndryshme se si funksionon e drejta në Britaninë e Madhe (dhe më pas Shtetet e Bashkuara), në krahasim me sistemet e tjera kryesisht në Europë. Por për të mos u zgjatur më gjatë me shpjegime terminologjie, le të fillojmë diskutimin mbi sistemet e edukimit dhe të shtjellojmë atë sistem që ne kemi materializuar në projektligj, dhe që besojmë është më i përshtatshëm, dhe pse jemi bazuar në eksperiencën britanike.

Në përgjithësi, literatura rreth sistemeve të edukimit është shumë e komplikuar dhe kërkon më shumë se faqet e një gazete dhe një artikulli për t’u shpjeguar, por meqë ka interes të madh nga kolegët e mi shqiptarë, po shpenzoj disa rreshta për ta shpjeguar. Sistemet e ndryshme të edukimit në literaturë dallohen nga tre aspekte. I pari është mbulimi i popullsisë nga sistemi, i thënë thjesht sa i masivizuar është sistemi. Në vendet anglo-saksone dhe ato skandinave kemi një tendencë prej disa dekadash të masivizimit të sistemit arsimor të lartë.

Në të kundërt, në Europën kontinentale, me gjithë një lëvizje të lehtë drejt masivizimit, arsimi i lartë shihet si elitar. Në këtë drejtim zgjidhja për ne ka qenë dhe mbetet politike. Si qeveria e më- parshme, edhe kjo e sotmja besojnë në masivizimin e sistemit arsimor, por me një ndryshim kjo e fundit mbi bazën e meritës (qeveria e kaluar i lejonte të gjithë të shkonin në universitet pavarësisht notave). Unë personalisht besoj në një masivizim mbi bazën e meritës, sepse arsimi i lartë, ashtu si edhe shëndetësia, janë një e drejtë njerëzore, por e para mbi bazën e meritës.

Aspekti i dytë i ndryshimeve mes sistemeve është subvencionimi nga shteti. Në këtë pikë ka ndarje midis sistemit (kryesisht) anglez dhe amerikan që nuk subvencionojnë, por financojnë një pjesë të kostove të arsimit të lartë, atij kontinental që mbulon 100% të kostove pavarësisht efikasitetit të sistemit dhe atij skandinav që mbështetet në sistemin anglez (pra, në financim, por me investime shumë herë më të mëdha nga shteti). Në këtë drejtim reforma që ne sugjerojmë është detyrimisht jo kontinentale, dhe i përafrohet sistemit britanik, ligjërohet financimi nga shteti, por kërkon që ky të matet sipas efikasitetit të përdorimit të fondeve. Elementi i tretë që dallojnë sistemet është kush e mbart koston e arsimit të lartë, shteti apo publiku, pra, ka apo nuk ka tarifa studimi. Ky diskutim është më shumë teorik, sesa praktik dhe është i lidhur me pikën e dytë.

Edhe këtu në sistemet e Europës kontinentale është shteti që mbulon gjithçka, por duke pasur parasysh që taksimi është i lartë në këto vende, argumenti është që publiku i mbulon në mënyrë indirekte këto kosto. Sistemet anglez, amerikan dhe skandinav këtu ndryshojnë nga mënyra se si ia pasojnë këtë kosto publikut. Analiza e sistemeve tregon se lëvizja është e tillë që vendet europiane po lëvizin nga sisteme elitare drejt masivizimit, por çështja është se kush do të mbulojë këtë masivizim: shteti apo publiku. Në kushtet e zhvillimit ekonomik gjasat janë që do të jetë publiku, por “the jury is still out” dhe në vitet në vijim do të shohim se në çfarë drejtimi do të shkojnë këto vende.

Edhe për reformën në Shqipëri zgjedhja ishte bërë nga qeveritë e mëparshme, se ne kishim një sistem ku shteti paguan një pjesë të kostos së arsimit të lartë dhe pjesa tjetër (vjen kryesisht nga pagesat e studentëve, megjithëse janë të ulëta për koston e jetesës). Gjithashtu sistemi kishte lejuar dhe një lloj “amerikanizmi”, duke lejuar një sektor privat të arsimit të lartë, por është e rëndësishme të përmendet pa kontroll standardi në hyrje.

ÇFARË KEMI NDRYSHUAR NE NË FILOZOFINË E KËSAJ REFORME?
E para, ne besojmë në masivizim, por mbi bazën e një standardi në hyrje; jo të centralizuar, pra, duke hequr kuotat nga qeveria. Ne, gjithashtu, besojmë që shteti është dhe duhet të mbetet financuesi kryesor. Por ne nuk mund të pretendojmë që do të jemi në gjendje të hedhim nga 6 deri në 8 për qind të PPBsë në arsim në pesë vitet e ardhshme. Kjo duhet të arrihet në një periudhë 5 deri në 10 vjet nga momenti që jemi.

Në këto kushte duhet t’u lihet vend burimeve të tjera të financimit, në mënyrë që financimi në arsimin e lartë të jetë i qëndrueshëm dhe rezistent ndaj krizave ekonomike. Ne, gjithashtu, besojmë në një sektor të fortë publik, por edhe kompetitiv, për këtë arsye duam që institucionet tona të arsimit të lartë të mbeten publike, jo shtetërore, dhe mundësisht ky të jetë drejtimi i së ardhmes, por jo i detyrueshëm. Të gjitha këto mendoj që janë reflektuar në projektligj. Ndoshta ky diskutim mbi teoritë e sistemeve dhe çfarë përfaqëson sistemi që ne propozojmë ishte i gjatë, por besoj i domosdoshëm.

PSE U MOR PËR BAZË SISTEMI ANGLEZ?
Në reformën dhe projektligjin që është paraqitur në parlament, ne mbështetemi fuqimisht në sistemin anglez, duke pasur parasysh disa faktorë të tij. Së pari, është pa dyshim një nga sistemet më të suksesshme në botë, pra, është sistemi që prodhon më shumë punë kërkimore shkencore për investim publik dhe prodhon disa nga diplomat më të njohura dhe më të suksesshme në botë. Së dyti, është një sistem që i ka mbijetuar kohës dhe krizave të ndryshme ekonomike për arsye të pavarë- sisë dhe përgjegjshmërisë së theksuar të tij, si në aspektin organizativ, edhe në atë financiar.

Së treti, është një sistem që e ka shumë të lidhur punën kërkimore shkencore dhe mësimdhënien në çdo institucion, çdo departament dhe në çdo individ. Së katërti, është një sistem që ka mbetur publik, pra, nuk ka fitim për individë apo grupe individësh nga sistemi. Duhet që të mos harrojmë që sistemet nuk kopjohen, por implementohen, në përshtatje me kushtet specifike të çdo vendi, dhe në këtë prizëm, tradita universitare në Shqipëri u respektua dhe u mishërua në projektligj. Le t’i kthehemi pak pyetjes se sa “anglez” është sistemi që ne propozojmë nga pikëpamja praktike, dhe unë do ta strukturoj përgjigjen ndaj kësaj pyetjeje në disa segmente: parimet bazë mbi të cilat është mbështetur sistemi, organizimi makro (arkitektura qeverisëse qendrore), organizimi (administrimi dhe struktura e ILA-ve), dhe në prizmin e statusit të institutit të arsimit të lartë të së ardhmes.

PARIMET E FUNKSIONIMIT TË ARSIMIT TË LARTË
Në raportin përfundimtar të reformës në arsimin e lartë u hodh ideja dhe u pranua që në arsimin e lartë në Shqipëri të ketë një institucion të pavarur (me autonomi të theksuar), i cili t’u përgjigjet kushteve të zhvillimit të së ardhmes së arsimit në Shqipëri dhe në hapësirën europiane. Pra, autonomia e theksuar ishte një nga elementet më të rëndësishme të dakordësuar në diskutimin njëvjeçar me qarqet akademike. Nuk dua të ndalem në nivelet e kësaj autonomie të theksuar, se do të duhet një artikull tjetër për ta analizuar, dhe është bërë një diskutim i gjerë rreth saj.

Universitetet britanike e kanë këtë autonomi të theksuar deri në pavarësi të plotë. Gjithashtu nga kjo reformë, arsimi i lartë u pa si e mirë publike ku shteti është jo vetëm prodhues, por mbi të gjitha dhe garantuesi i kësaj të drejte. Në këto kushte vizioni i reformës ishte i tillë që e pa arsimin e lartë si një e mirë publike që mund të prodhohet nga sektori publik dhe privat. Qëllimi ynë ishte që të krijohet një institucion me një status të zgjeruar, por që të jetë publik në qëllimin, përdorimin e fondeve dhe pronësinë e tij. Në këtë drejtim u morën për bazë statuset e institucioneve britanike që nuk janë shtetërore, por nuk janë as private, dhe kanë një status të veçantë si “charitable organisations”.

Një tjetër parim i rëndësishëm që u diskutua dhe u dakordë- sua nga të gjitha grupet e interesit është edhe fakti që arsimi i lartë nuk është një industri fitimprurëse, por një fushë e jetës sociale ku fitimi nuk mund të përbëjë qëllimin e zhvillimit të kësaj veprimtarie. Ky është një parim i marrë direkt nga universitetet britanike ku mbi 95% e tyre janë jofitimprurëse dhe kjo reflektohet veçanërisht në kapitullin 12 të projektligjit. Një parim tjetër i rëndësishëm i huazuar nga sistemi britanik është edhe krijimi i mundësive të barabarta për studentët tanë.

Krijimi i një institucioni të njësuar nga pikëpamja e statusit krijon mundësi më të mira për të mbështetur studentët në nevojë. Gjithashtu për herë të parë qeveria krijon një fond të veçantë për studentët që janë në nevojë. Një tjetër parim i huazuar nga vendet e ashtuquajtura anglo-saksone mbi të cilën u mendua krijimi i një institucioni të pavarur është edhe rritja e konkurrencës në fushën e arsimit të lartë. Asnjë sistem tjetër më mirë se ai britanik nuk i vë IAL-të në kushte të barabarta për të konkurruar. Këtë gjë bën edhe kjo reformë dhe ky projektligj, duke u përpjekur të njësojë sistemin.

Së fundi, një tjetër parim që u diskutua dhe u reflektua në dokumentin e politikës së arsimit të lartë nga hartuesit e tij ishte edhe krijimi i një balance midis të drejtave dhe përgjegjë- sive të IAL-ve në reformën e re. Edhe ky parim i rëndësishëm, ai i “llogaridhënies” për financimin që merr, është i huazuar nga sistemi britanik. Ky parim në dhjetë vitet e fundit po flitet si një parim universal në të gjitha sistemet e edukimit, ku krahas të drejtave duhet të ketë edhe llogaridhënie.

NIVELI MAKRO I DREJTIMIT TË ARSIMIT TË LARTË – ARKITEKTURA QEVERISËSE
Po të shohim krijimin e arkitekturës së arsimit të lartë, ka disa çështje që duhen trajtuar. E para është çështja e sistemit se nga janë huazuar krijimi i agjencive të reja. Këto agjenci janë krijuar mbi eksperiencën e mirëfilltë britanike. Qendra e Shërbimeve Arsimore (QSHA) është një version i “Undergraduate Courses at University and College” (UCAS) në Britaninë e Madhe, në fakt me funksione më të gjera se UCAS, duke përfshirë edhe matrikulimin e të dhënave në disa nivele, provimin e shtetit dhe shërbime të tjera. Agjencia Kombëtare e Financimit të Arsimit të Lartë (AKSHAL) është menduar të funksionojë si “Higher Education Funding Council for England” (HEFCE) me të njëjtat funksione.

Agjencia Kombëtare e Kërkimit Shkencor është menduar të mbështetet në organizma të ngjashëm në Britani të Madhe, si “Economic and Social Research Council”, “General Medical Council” e të tjerë. Në kushtet e Shqipërisë është menduar të ketë një agjenci të vetme për financimin e kërkimit shkencor dhe jo disa për arsye të tregut të vogël që kemi ne në arsimin e lartë, por edhe për të përmirësuar efikasitetin e aplikimeve dhe shpërndarjes së fondeve për kërkimin shkencor. E dyta është çështja e centralizimit të vendimmarrjes nga agjencitë e krijuara.

Kjo është kryekëput e gabuar, sepse vendimmarrja si për kuotat, si për përdorimin e financave, si për vendosjen e kritereve të pranimit të studentëve, për titujt, rrogat, emërimet e shumë aspekte të tjera të organizimit universitar i kalojnë IAL-ve. Çështja e tretë është ajo ku argumentohet se janë krijuar shumë struktura administrative të centralizuara. Në të vërtetë, kjo nuk është aspak e vërtetë, sepse këto agjenci zëvendësojnë drejtori ekzistuese në Ministrinë e Arsimit dhe agjenci ekzistuese. Për shembull, ASCAL-i është zëvendësim i APPAL-it, AKKSHIja zëvendëson AKTI-në, AKFAL-i është një agjenci e re, por që merr përsipër punën e drejtorisë së buxhetit në MAS.

E njëjta gjë është e vërtetë me QSHA-në, e cila zëvendëson dy drejtori të arsimit të lartë në MAS. Edhe ky argument nuk qëndron. Një çështje tjetër e diskutuar është sa të pavarura janë këto agjenci. Këto agjenci janë menduar dhe reflektuar në reformë si autonome. ASCAL-it i është rritur autonomia në shumë drejtime (në të njëjtën standard me simotrat europiane), por, mbi të gjitha, është ndryshuar varësia nga MAS në Kryeministri. Dy agjencitë e tjera, AKFAL-i dhe AKKSHI-ja, janë pjesë e Ministrisë së Arsimit, por me funksione krejt të pavarura, duke përfshirë këtu drejtimin dhe administrimin e tyre, i cili është menduar të organizohet nga borde të pavarura dhe që emërohen në një nivel më të lartë se ministria, nga Këshilli i Ministrave.

ADMINISTRIMI DHE STRUKTURA E INSTITUCIONEVE TË ARSIMIT TË LARTË
Në administrimin e strukturave universitare mund të themi me plot gojën që kjo reformë dhe ky projektligj kanë revolucionarizuar vendimmarrjen dhe kanë krijuar një bazë të fortë për të rritur efikasitetin e këtyre institucioneve si në fushën akademike, edhe në atë financiare, për të shtuar autonominë institucionale, për të zgjeruar vendimmarrjen në nivel departamenti, për të rritur jo vetëm autonominë, por edhe për të shtuar përgjegjshmërinë e këtyre institucioneve.

Disa nga të rejat e këtij organizimi po i përmend më poshtë. Risia e parë që sjell ky organizim është ndarja midis vendimmarrjes akademike dhe asaj financiare administrative të IAL-ve. Kjo është një ndarje që gjendet në shumicën e universiteteve amerikane dhe ato britanike. Në Britani të Madhe ndarja e këtyre funksioneve është diskutuar gjatë dhe përligjur në vitet 1980 me ndarjen e funksioneve midis Senateve dhe Këshillave (Bordeve në projektligjin e paraqitur). Kjo lloj ndarjeje midis organizimit akademik dhe qeverisjes administrative të IAL-ve është një nga elementet më të rëndësishme që rekomandohet nga të gjitha dokumentet e BE-së për të përmirësuar efikasitetin e IAL-ve në Europë.

Një tjetër e re e huazuar nga sistemi britanik është dhe zbritja e vendimmarrjes në nivel departamenti. Kjo ka të bëjë me të gjitha funksionet dhe përmbushjen e misionit të universiteteve, që nga përcaktimi i kurikulave, metodologjia e mësimdhënies, përcaktimi i prioriteteve të mësimdhënies dhe kërkimit shkencor, dokumenti i zhvillimit strategjik, përcaktimi i kapaciteteve dhe kuotave në të gjitha ciklet studimit e shumë funksione të tjera në lidhje me jetën akademike. Një e re tjetër është dhe kontributi në mbarëvajtjen dhe punën e IAL-ve. Sistemi shqiptar i arsimit të lartë ishte shumë i centralizuar dhe shumica e funksioneve ishin të përqendruara te profesori dhe Këshillat e Profesorëve.

Duke u mbështetur në sistemin britanik, është futur koncepti i komisioneve me pjesë- marrje të gjerë si nga stafi i ri akademik, por edhe nga ana e qeverisjes studentore. Kjo është një risi që rrit kontributin e çdo anëtari të stafit akademik në IAL, si edhe përgjegjësinë e tyre ndaj institucionit, që sjell studentët në vendimmarrjet ekzekutive dhe, mbi të gjitha, rrit demokracinë në funksionimin e IALve. Një tjetër element i ri i huazuar nga sistemi britanik është edhe krijimi i mekanizmave të brendshëm dhe të jashtëm të kontrollit të cilësisë për çdo institucion. Krijimi i një njësie për kontrollin e brendshëm sanksionohet në ligj. Sjellja e gjykimit studentor në këtë sigurim cilësie është një element i ri dhe gjithashtu i huazuar nga sistemi britanik.

INSTITUCIONI PUBLIK I PAVARUR I ARSIMIT TË LARTË
Më sipër folëm për një universitet mbështetur në disa parime të tilla, si barazia sociale, konkurrenca, një autonomi e theksuar, krijimi i një sektori publik ku fitimi nuk është qëllimi i tij, një institucion që të ketë aq të drejta sa edhe përgjegjësi. Të gjitha këto dëshirojmë t’i arrijmë me krijimin e një universiteti që në Raportin Përfundimtar u quajt Universiteti i së Ardhmes. Pyetja që shtrohet (që është diskutuar gjatë në publik edhe në komision) është nëse statusi ekzistues i universiteteve tona shtetërore u përgjigjet këtyre parimeve dhe drejtimeve ku ne dëshirojmë të shkojë arsimi ynë i lartë.

Në këto kushte statusi ekzistues i institucioneve publike të arsimit të lartë, të cilat nuk janë gjë tjetër vetëm institucione shtetërore të arsimit të lartë (ku çdo gjë varej dhe përcaktohej nga shteti), nuk i përgjigjej vizionit të reformës, këtyre parimeve dhe kërkesave të zhvillimit afatgjatë të arsimit të lartë në vend. Nga ana tjetër, ekzistenca e institucioneve jopublike të arsimit të lartë të tipit fitimprurës (të ashtuquajturat universitete private), u pa si një drejtim jo i duhur i vendit për dy arsye. E para, sepse eksperienca shqiptare e këtyre 15 viteve të fundit tregoi që pjesa më e madhe e këtyre institucioneve ishin industri fitimprurëse që nuk po e përmbushnin misionin e tyre për të siguruar një cilësi të lartë të kësaj të mire publike – arsimit të lartë.

E dyta u pa që në kushtet e Shqipërisë, tregu është i tillë që nuk mund të mbështesë në një periudhë afatgjatë një arsim të lartë privat konkurrues, për arsye të ndryshme, por, mbi të gjitha, nga mungesa e një “fuqie blerëse” në tregun shqiptar. Bazuar në këtë racionalitet u pa e domosdoshme që e ardhmja e arsimit të lartë në Shqipëri të jetë një institucion publik i arsimit të lartë jofitimprurës, që garanton parimet e mësipërme dhe që njëson sistemin në të mirë të standardit të siguruar për studentin. Kjo formë ekziston veçanërisht në Britaninë e Madhe, ku universitetet janë publike, por legjislatura e vendit i kategorizon si “organizata bamirësie” (me “Royal Charter” ose “Parliamentary Act” – mbi 95% e universiteteve në Britani të Madhe). Në vende të tjera, si SHBA-ja, Turqia, Franca apo Portugalia, kjo formë përkthehet në universitete të tipit “fondacion”.

ZGJIDHJA JURIDIKE
Në legjislacionin shqiptar nuk kishte një formë të tillë dhe përpjekjet për të gjetur një zgjidhje kanë qenë të mëdha nga ana e juristëve. Më e afërta si formë juridike ishte “fondacioni” që ne si komision nuk ishim të lumtur për arsye sepse në legjislacionin shqiptar “fondacioni” buron nga e drejta private dhe themelohet si entitet privat. Në këto kushte ne si komision kërkuam nga juristët që të kemi një institucion publik dhe jofitimprurës, por që të ketë të gjitha të drejtat dhe përgjegjësitë që të lejon të qenët i pavarur.

ÇFARË NËNKUPTON TË QENËT “PUBLIKE” E INSTITUCIONEVE PUBLIKE TË PAVARURA TË ARSIMIT TË LARTË (IALPP)?
Kjo përgjigje është e vështirë të shpjegohet në disa rreshta, si nga ana akademike, edhe nga ajo juridike. Nga ana akademike mund të themi që dy janë elementet e të qenët publik. E para, produkti që nxjerrin IAL-të tona është një e mirë publike; E dyta, pjesa më e madhe e tyre financohen nga investimet publike (taksapaguesit). Çështja juridike është më e ndërlikuar, dhe unë nuk i kam njohuritë për ta sqaruar plotësisht. Megjithatë mund të them dy gjëra.

E para, juridikisht një e mirë publike është e tillë nëse përdor të ardhura nga publiku dhe, e dyta, është çështja e pronësisë së tyre. Kjo e fundit është shumë e qartë në projektligj, se IALPP-të nuk mund të ndryshojnë drejtim/misionin, nuk mund të tjetërsojnë fondet, por të përdoren vetëm për misionin e institucionit, dhe, mbi të gjitha, në rast dështimi apo shkeljeje të çfarëdolloji, asetet i kthehen shtetit. Zgjidhja që i është dhënë në këtë projektligj është pikërisht kjo, pra, institucionet e arsimit të lartë në Shqipëri mbeten publike (në rast dështimi ndërhyn shteti); të pavarura në të gjitha aspektet e jetës universitare, me të gjitha të drejtat e rekomanduara nga dokumentacioni ndërkombëtar (nga përdorimi i financave dhe deri te dhënia e titujve); duke qenë institucione të përgjegjshme (duke marrë përgjegjësitë e duhura nga ato financiare e deri tek ato akademike);jofitimprurëse (gjithçka që krijohet nga të ardhurat në këto institucione i kthehen vetë institucionit që i përdor qoftë për studentët në formën e bursës, qoftë për stafin në formën e të ardhurave, qoftë për ndryshimet infrastrukturore).

ARJAN GJONÇA
Drejtues i Komisionit për Reformën në Arsimin e Lartë dhe Kërkimin Shkencor.
Department of Social Policy London School of Economics and Political Science

Read More