Kontrolli i Lartë i Shtetit çon për ndjekje penale sekretarin e përgjithshëm të Ministrisë së Arsimit

 

Kontroll i Lartë i Shtetit ka vërejtur një sërë parregullsish dhe shkelje të kuadrit ligjor me dëm të konsiderueshëm financiar nga ana e Sekretarit të Përgjithshëm të Ministrisë së Arsimit, z. Plarent Ndreca, dhe ka kërkuar ndjekjen penale të tij.

Gjithashtu KLSH ka hedhur dyshime se vendimi i Ministrisë për të ndërprerë kuotat e ciklit të tretë ka favorizuar universitetet private, si edhe i ka shkaktuar dem financiar në të ardhurat e mundshme universiteteve publike.

Më tej KLSH ka vërejtur parregullsi në emërimin e një drejtori të zyrës arsimore, si edhe keqmenaxhim të fondeve publike në Ministrinë e Arsimit dhe Sporteve.

Sidoqofte, duhet ditur se KLSH ka nje tufe burokratesh qe jane te perfolur per pazare. Akuzat e tyre duhen vleresuar me dyshim, sidomos kur ne raportin final nuk pershihen veretjet e vete institucionit, te cilat ndoshta nuk jane marre parasysh, sic ngjet zakonisht.

Njoftimi për shtyp i KLSH.

Njoftim për Shtyp

Korrik 14, 2014

KLSH KALLËZON NË PROKURORI SEKRETARIN E PËRGJITHSHËM, DREJTORIN E DREJTORISË SË SHËRBIMEVE JURIDIKE DHE PËRGJEGJËSIN E FINANCËS NË MAS

Kanë kryer shkelje në procedurat e prokurimit duke shkaktuar dëm ekonomik në Buxhetin e Shtetit në masën 108 milion lekë (771,000 euro)

Bllokimi i kuotave për doktoraturat në IAL publike, ka sjellë orientimin e fondeve vetëm në një universitet privat

Kontrolli i Lartë i Shtetit përfundoi auditimin me temë “Për zbatimin e ligjshmërisë dhe rregullshmërisë ekonomiko - financiare” të ushtruar në Ministrinë e Arsimit dhe Sportit, për periudhën 16.09.2013 deri më 31.12.2014. Raporti Përfundimtar i Auditimit, miratuar me Vendim të Kryetarit të KLSH Nr. 84, datë 30.06.2015, i është përcjellë me shkresën nr. 1217/13, date 08.07.2015 Ministrit të Arsimit dhe Sportit. Vendimi ka inkurajuar arritjet dhe politikat e Ministrisë së Arsimit dhe Sporteve dhe në veçanti të Ministres znj. Lindita Nikolla në drejtim të standardizimit dhe formalizimit të veprimtarisë së Institucioneve të Arsimit të Lartë që veprojnë në Shqipëri, të konkretizuar me VKM nr. 540, datë 06.08.2014 “Për pezullimin e veprimtarisë së disa institucioneve private të arsimit të lartë”, me anë të të cilit është vendosur me objektivitet dhe integritet pezullimi për një periudhë deri dy vjeçare të regjistrimit të studentëve të rinj në Institucionet private të Arsimit të Lartë, deri në plotësimin e kritereve ligjore e nënligjore të përcaktuara në Ligjin “Për arsimin e lartë në RSH” dhe aktet nënligjore në zbatim të tij, por nga ana tjetër janë evidentuar shkelje dhe mangësi të lidhura me procesin e plotësimit të objektivave të këtij institucioni në kushtet e mirëadministrimit të aktivitetit. Kështu:

1. Nga auditimi u konstatuan se aspektet rregullative ligjore të hapjes së ciklit të tretë të studimeve i janë nënshtruar ndryshimeve të herë pas hershme drejt një tregu të liberalizuar si për institucionet që ofrojnë këtë cikël studimi ashtu edhe për numrin e studentëve që hyjnë në to, duke mos e shoqëruar këtë proces me instrumente të fortë monitoruese. Nga ana tjetër megjithëse në kërkesat e Ligjit 9741 datë 21.05.2007 “Për Arsimin e Lartë në Republikën e Shqipërisë” misioni i Arsimit të Lartë lidhet edhe me kërkesat e përgatitjes së shkencëtarëve dhe kërkueseve të rinj, përmes mundësive të barabarta për t’u arsimuar, duke ndihmuar e asistuar në zhvillimin ekonomik e social, nëpërmjet konsolidimit të vlerave demokratike e qytetare, konstatohet se ky objektiv nuk është plotësuar në përputhje me kërkesat e specifikuara. Pavarësisht se vlerësojmë si ndërhyrje të domosdoshme bllokimin e regjistrimeve në ciklin e tretë të studimeve për sa kohë që nuk është bërë akreditimi institucional, bllokimi pjesor i kuotave vetëm për universitete publike ka çuar efektivisht në orientimin e kërkesës vetëm drejt një Institucioni privat të Arsimit të Lartë në vend.

Në këtë konteks kemi kërkuar që në kohën kur është duke u punuar për të bërë ndryshime në Ligjin për Arsimin e Lartë duhet të rivlerësohet roli që ky Institucion duhet të ketë në vendosjen, plotësimin dhe mbajtjen e standardeve të larta dhe unifikuese për këtë cikël studimi në të gjitha institucionet publike dhe private të arsimit të lartë në vend. Përcaktimi i qartë i kompetencave monitoruese të Ministrisë, duke forcuar rolin në mbarëvajtjen e programeve të ciklit të tretë të studimeve, i cili në gjykimin tonë, vlerësuar me situatën dhe gjendjen në të cilën ndodhet ky cikël studimesh në Shqipëri, duhet të jetë cikël studimi me kohë të plotë.

Ligji duhet të ketë instrumente kontrolli publik të shoqëruara me identifikim/përcaktim përgjegjësie individuale dhe institucionale për proceset e fitimit/miratimit të titujve akademik, duke synuar rregullimin e plotë dhe afatgjatë të kërkimit shkencor dhe etapave/kushteve të përparimit në karrierën akademike. Në ligj dhe në aktet nënligjore të përcaktohen kompetencat kufizuese të Ministrisë së Arsimit dhe Sporteve, në të gjitha rastet kur konstatohen parregullsi apo nivel i ulët i plotësimit të standardeve të përcaktuara apo kritereve të detyrueshme të vendosura për çdo Institucion Publik apo Privat të Arsimit të Lartë, duke specifikuar qartë për çdo fazë të monitorimit llojin e kufizimit dhe masën e tij.

2. Bllokimi dhe mos miratimi i kuotave për studime doktorale për tri vjet me radhë, ka akumuluar artificialisht në rritje kërkesën për këtë lloj të mire publike, që i është drejtuar sektorit privat dhe që është pasuar edhe me drejtim të fluksit të të ardhurave drejt tyre duke shkaktuar të ardhura të munguara për IAL-të publike në shuma të konsiderueshme dhe me efekte në nivelet e investimeve dhe mbulimit të kostove të këtyre institucioneve. Kështu nga një llogaritje e thjeshtë (nisur nga një tarifë minimale prej 204,000 lekë, me një numër minimal kuotash 300), buxhetit të Institucioneve Publike të Arsimit të Lartë i mungojnë 61,200 mijë lekë, fonde të cilat, si rrjedhojë e bllokimit të fondeve publike, kanë kaluar në financimin e institucioneve private. Për këtë KLSH i ka kërkuar Ministrisë së Arsimit dhe Sporteve, që të përcaktojë dhe publikojë kalendarin e akreditimit dhe rankimit të IAL-ve dhe programeve të tyre në të gjitha ciklet, të bashkëpunojë me strukturat drejtuese në IAL-të publike për zhbllokimin e situatës në ciklin e tretë të studimeve dhe të nxjerrë të gjithat aktet nënligjore e rregullative të nevojshme për të liberalizuar filtrin hyrës dhe forcuar filtrin dalës të doktorantëve potencialë. Ministria të marrë të gjitha masat, që në asnjë rast të mos ketë bllokim të përgjithshëm të kuotave të pranimit për programet e doktoraturës në Institucionet Publike të Arsimit të Lartë dhe orientim të kuotave për Institucionet private të Arsimit të Lartë.

3. Nga auditimi i përdorimit të buxhetit të vitit 2014, u konstatua se për likuidimin e blerjeve apo ndërtimeve në zërin e investimeve është përdorur instrumenti Letër Kredisë në shumën 595,128,320 lekë, nëpërmjet ngurtësimit të fondeve në llogari të klientit në një nga bankat e nivelit të dytë. Konstatuam se, procedura e përdorimit të Letër Kreditit (LC) është kryer me miratim në kohë të Ministrisë së Financave, por kjo formë është përdorur në kundërshtim me Udhëzimin e Përhershëm të Ministrisë së Financës nr. 2, datë 06.02.2012 “Për procedurat standarde të zbatimit të buxhetit” dhe kërkesave të Ligjit për Manaxhimin Financiar dhe Kontrollin, por me rëndësi është fakti se kontrata ndërmjet Ministrisë së Arsimit dhe Sporteve dhe Operatorit Ekonomik fitues për objektin “Ndërtimi e objektit Tirana Olimpic Park”, është lidhur para miratimit të Letër Kreditit nga Ministri i Financave. Për këtë i kemi kërkuar institucionit të eliminohen praktika të tilla në realizimin e shpenzimeve buxhetore, sidomos në fund të vitit. Në raste të veçanta (të përcaktuara qartësisht me akte normative), të ketë formate ku specifikohen qartë kushtet e përdorimit të LC, në veçanti për masën e komisioneve dhe mënyrën e pagesës së tyre, pasi të sigurohet dakordësia me Ministrinë e Financave si dhe të nxirret përgjegjësia institucionale për raportimin e buxhetit në kundërshtim me rregullat dhe parimet bazë buxhetore, lidhur me deklarimin e investimeve/shpenzimeve të pa kryera si të realizuara.

4. Mangësi dhe shkelje të rëndësishme konstatuam në procedurat e prokurimeve publike duke veçuar procedurën e prokurimit të zhvilluar me objekt “Ndërtimi i objektit “Tirana Olimpik Park”. Kështu nga auditimi konstatuam se Ministria e Arsimit dhe Sportit (MAS) ka dërguar në Këshillin e Ministrave një projektvendim “Për miratimin e fondit limit për kompleksin sportiv Tirana Olimpik Park” se bashku me relacionin shpjegues dhe me VKM nr. 560, datë 29.08.2014 “Për miratimin e preventivit paraprak për kompleksin sportiv “Tirana Olimpik Park”, është bërë miratimi i preventivit paraprak për efekt të llogaritjes së fondit limit.

Është prokuruar projekti i hartuar nga një shoqëri, që nuk rezulton të jetë kontraktuar nga Autoriteti Kontraktor apo njësitë e varësisë për kryerjen e këtij shërbimi.

Kriteret e veçanta të kualifikimit janë diskriminuese dhe të hartuara nga një grup pune që nuk është ngarkuar për kryerjen e këtij shërbimi dhe janë miratuar nga Sekretari i Përgjithshëm i MAS, në kundërshtim me Ligjin nr. 9643, datë 20/11/2006 “Për prokurimin publik”, i ndryshuar, neni 1, pika 2 dhe nenin 20, pika 1.

Në vlerësimin e ofertave konstatohet se kanë marrë pjesë 8 Operatorë Ekonomikë (OE), nga të cilët janë KVO ka skualifikuar 7 Operatorë Ekonomikë dhe ka kualifikuar Operatorin Ekonomik me ofertën ekonomike më të lartë (99.2% e fondit limit). Janë skualifikuar padrejtësisht 2 nga OE pjesëmarrës, me ofertë ekonomike më të ulët se oferta e OE fitues.

Si pasojë e shkeljeve të mësipërme, është shkaktuar dëm ekonomik në Buxhetin e Shtetit në masën 78,745,737 lekë (562,000 Euro).

Po kështu, nga vlerësimi i ofertave në procedurën e prokurimit me objekt “Blerje pajisje mobilierie për shkollat e sistemit arsimor pasuniversitar” konstatohet se kanë marrë pjesë 8 Operatorë Ekonomikë, nga të cilët janë skualifikuar 5 dhe janë kualifikuar 3 Operatorë Ekonomikë. Pas ankesës në Autoritetin Kontraktor të një Operatori Ekonomik të skualifikuar, është rrëzuar ankesa dhe është bërë rivlerësim i procedurës. Ky operator ka bërë ankesë në Komisionin e Prokurimit Publik (KPP), i cili e ka pranuar këtë ankesë dhe ka marrë vendim për shpalljen fitues të këtij operatori. Edhe pas këtij vendimi, në përgjigje të ankesës së paraqitur në Autoritetin Kontraktor të një operatori tjetër ekonomik, zyrtari i autorizuar rekomandon pranimin e ankesës dhe lidhjen e kontratës, në kundërshtim me vendimin e Komisionit të Prokurimit Publik

Si pasojë e shkeljes të mësipërme, është shkaktuar dëm ekonomik në Buxhetin e Shtetit në masën 29,275,390 lekë (209,000 euro).

Për shkeljet e mësipërme, KLSH ka depozituar në Prokurorinë e Tiranës kallëzimin penal me nr. 1217/6, datë 27.03.2015 për P.N., me detyrë Sekretar i Përgjithshëm i MAS, në cilësinë e kryetarit të Komisionit të Vlerësimit të Ofertave dhe E.K., Përgjegjës i Sektorit të Financës i Ministrisë së Arsimit dhe Sportit dhe në cilësinë e anëtarit të Komisionit të Vlerësimit të Ofertave, sepse gjatë zbatimit te procedurës se prokurimit me objekt “Ndërtimi i objektit Tirana Olimpik Park”, kanë kryer veprime të kundërligjshme të cilat, referuar përmbajtjes së dispozitës penale, neni 248 dhe neni 258 i Kodit Penal, mbartin elementët e veprës penale të “Shpërdorimit të detyrës” dhe “Shkelja e barazisë së pjesëmarrësve në tenderë apo ankande publikë”.

Po ashtu, KLSH ka depozituar kallëzimin penal me nr. 1217/14, datë 10.07.2015, për E.T., me detyrë Drejtor i Drejtorisë së Shërbimeve Juridike, me cilësinë e zyrtarit të autorizuar për shqyrtimin e ankesës, sepse gjatë zbatimit të procedurës së prokurimit me objekt “Blerje pajisje mobilierie për shkollat e sistemit arsimor pasuniversitar”, ka kryer veprime të kundërligjshme, të cilat, referuar përmbajtjes së dispozitës penale, neni 248 i Kodit Penal, mbartin elementët e veprës penale të “Shpërdorimit të detyrës”.

5. Nga verifikimi i bërë rezultoi se, drejtori i Drejtorisë Arsimore Rajonale Fier me shkresën nr. 1341, datë 06.12.2013 ka bërë emërimin e znj Liza Tabaku si përgjegjëse e Zyrës Arsimore Lushnjë Në dosjen e personale të Znj.Liza Tabaku disponohet vetëm fotokopje diplome e nivelit Bachelor me drejtimin “Punonjës Social” e lëshuar nga Universiteti “Aleksandër Xhuvani”, Elbasan dhe fotokopje të librezës së punës sipas të cilës rezulton se znj. Liza Tabaku pas mbarimit të shkollës së mesme bujqësore ka punuar në ish ndërmarrjen bujqësore frutore si punëtore dhe deri në vitin 2011 ka punuar si punonjëse shërbimi në filialin e postës në Lushnjë. Sa sipër rezulton se Znj.Liza Tabaku nuk ka asnjë përvojë në fushën e arsimit dhe është emëruar në kundërshtim me Urdhrin e MAS nr. 57, datë 12.11.2013 "Për procedurat e emërimit dhe shkarkimit të drejtorit të Institucionit Publik të Arsimit Parauniversitar". Për shkeljen e konstatuar, KLSH i ka rekomanduar Ministrit të Arsimit dhe Sportit masën disiplinore “Largim nga shërbimi civil” për Drejtorin e DAR Qarku Fier z. Sh.A. për emërimin e znj. Liza Tabaku dhe të marrë masa që për emërimet në kundërshtim me Urdhrin e MAS, të nxjerrë përgjegjësitë, për të ndalur frymën e mosndëshkueshmërisë dhe rritjes së papërgjegjshmërisë institucionale të personelit

Për përmirësimin e gjendjes, KLSH i ka rekomanduar Ministrit të Arsimit dhe Sportit 17 masa organizative, 2 masa për shpërblim të dëmit të shkaktuar në vlerën totale 108,021,127 lekë, si dhe ka rekomanduar 10 masa disiplinore, nga të cilat “Largim nga shërbimi civil” për 5 punonjësit P.N, E.K, B.D, E.T dhe Sh.A. të MAS dhe “Vërejtje” deri në “Pezullim nga e drejta e ngritjes në detyrë” për 5 punonjësit A.K, D.S, E.B, A.T dhe L.S.

Read More

Sa anglo-saksone është reforma e AL në Shqipëri

 

 

Arjan Gjonça, kryetar i Komisionit qeveritar për reformën në arsimin e lartë në Shqipëri shkruan mbi karakteristikat e ngjashme të reformës së propozuar me ato të sistemit në Angli apo SHBA. Fillimisht autori rreket të bind lexuesit se koncepti i modelit nuk është i përshtatshëm për të kategorizuar serinë e instrumenteve të propozuara në këtë reformë. Më pas, si për të kundërshtuar veten, sjell si argument për zbatimin e këtyre instrumenteve në Shqiperi modelet e praktikat në Angli apo në SHBA.

Që shumë prej instrumenteve apo praktikave të propozuara në reformë janë tashmë të zbatuara në Angli e gjetkë nuk përbën argument për zbatimin e tyre në Shqipëri. Prandaj ky trajtim i Gjonçës në rastin më të mirë është një shpërqëndrim i vëmendjes së publikut në argumente aspak relevante në lidhje me problemet që do të hasë reforma gjatë zbatimit. Afati për diskutimin e propozimit ka kaluar me kohë, projekt-ligji gjendet në komisionet parlamentare e pritet të kalojë së shpejti në parlament.

Së pari Gjonça duhet të argumentonte se këto janë praktikat më të mira, duke njohur lexuesit me problematikat e ndeshura gjatë zbatimit dhe u përballur me kritikat ndaj tyre. Së dyti Gjonça duhet të bindte lexuesin mbi mënyrën e përshtatjes së këtyre praktikave në Shqipëri, me karakteristikat e shoqërisë dhe nivelin e zhvillimit ekonomiko-politik sonë. Së treti Gjonça duhet të siguronte publikun se për zhvillimet problematike që janë hasur nga këto praktika ndërkombëtare, si p.sh. kredia studentore, qeveria ka zhvilluar instrumentet e duhur për ti zgjidhur në mënyre efikase e eficiente. Por asgjë nga këto.

Më poshtë hartimi i gjatë i A. Gjonçës  tek Panorama.

 

Arjan Gjonça

Panorama, 14.07.2015

http://www.panorama.com.al/arjan-gjonca-sa-anglo-saksone-eshte-reforma-e-arsimit-te-larte-ne-shqiperi/#comment-489528

Ata janë të shqetësuar për cilësinë e tij. Ata që shqetësohen për “modelin” presupozohet që janë në gjendje të lexojnë literaturën në gjuhë të ndryshme dhe ka pasur aq shumë kohë sa duhet t’ia kishin dhënë përgjigjen vetë kësaj pyetjeje nëpërmjet leximit. Sidoqoftë në kapacitetin e personit që drejtoi këtë reformë jam i detyruar t’i jap përgjigje kësaj pyetjeje me një qëllim më madhor se ky, me atë se pse ky “model” (“sistem” do të përdor unë gjatë këtij artikulli), është zgjedhur dhe pse ky sistem do të japë atë që duam të gjithë, një arsim më cilësor për fëmijët tanë dhe një arsim të matshëm me vendet që sot janë më të zhvilluara.

KONCEPTE DHE PËRKUFIZIME
Jo pa qëllim fjalën “model” e kam vënë në thonjëza, se nuk përdoret në terminologjinë e arsimit të lartë. Ajo që ne flasim në arsimin e lartë janë sisteme të ndryshme. Një sistem i arsimimit të lartë ka tre aspekte kryesore: Aspekti i parë janë institucionet e arsimit të lartë, publike apo private, universitetet apo akademitë, fakultetet dhe departamentet e tyre, pedagogë e studentë. Aspekti i dytë janë organizmat që financojnë dhe menaxhojnë arsimin e lartë, që mund të jetë shteti, privati, industria, bashkia, donatorë e të tjera institucione.

Aspekti i fundit janë rregullat e veprimtarisë dhe sjelljes në institucionet e arsimit të lartë, qofshin pedagogë apo studentë, investitorë apo financues. Kombinimi i këtyre tre aspekteve përbën sistemin. Në këtë prizëm, çdo sistem është unik, si ai anglez, amerikan, francez apo italian. Madje, ka edhe sisteme të ndryshme brenda një vendi. Të kthehemi te termi “anglo-sakson” dhe të japim një shpjegim të shkurtër për këtë term, sepse abuzohet shumë dhe një pjesë e atyre që e përdorin nuk e kanë të qartë se çfarë përfaqëson. Ky term përdoret nga vendet jo anglishtfolëse kryesisht në tre drejtime.

I pari u referohet vendeve me popullsi anglishtfolëse, që kryesisht e kanë origjinën e tyre nga ishulli britanik. Ky është kuptimi i drejtpërdrejtë i termit. Së dyti dhe në mënyrë më të gjerë ky term përdoret në fushën e ekonomisë për të karakterizuar ekonomitë e këtyre vendeve (por jo vetëm atyre) që zbatojnë të ashtuquajturin kapitalizëm liberal, që predikon midis të tjerave taksimin e ulët, ndërhyrjen e ulët të shtetit si rregullator i tregut, ligje të forta dhe respektim të pronë- sisë e të tjera. Origjina e tij shkon në shekullin XVIII me ekonomistin e konsideruar si “babain e ekonomisë së tregut”, Adam Smith, dhe deri te shkolla e neo-klasikëve të Çikagos, në vitet shtatëdhjetë.

E njëjta terminologji përdoret edhe në fushën e drejtësisë, por jo kaq shpesh, duke adresuar me termin anglosakson mënyrën e ndryshme se si funksionon e drejta në Britaninë e Madhe (dhe më pas Shtetet e Bashkuara), në krahasim me sistemet e tjera kryesisht në Europë. Por për të mos u zgjatur më gjatë me shpjegime terminologjie, le të fillojmë diskutimin mbi sistemet e edukimit dhe të shtjellojmë atë sistem që ne kemi materializuar në projektligj, dhe që besojmë është më i përshtatshëm, dhe pse jemi bazuar në eksperiencën britanike.

Në përgjithësi, literatura rreth sistemeve të edukimit është shumë e komplikuar dhe kërkon më shumë se faqet e një gazete dhe një artikulli për t’u shpjeguar, por meqë ka interes të madh nga kolegët e mi shqiptarë, po shpenzoj disa rreshta për ta shpjeguar. Sistemet e ndryshme të edukimit në literaturë dallohen nga tre aspekte. I pari është mbulimi i popullsisë nga sistemi, i thënë thjesht sa i masivizuar është sistemi. Në vendet anglo-saksone dhe ato skandinave kemi një tendencë prej disa dekadash të masivizimit të sistemit arsimor të lartë.

Në të kundërt, në Europën kontinentale, me gjithë një lëvizje të lehtë drejt masivizimit, arsimi i lartë shihet si elitar. Në këtë drejtim zgjidhja për ne ka qenë dhe mbetet politike. Si qeveria e më- parshme, edhe kjo e sotmja besojnë në masivizimin e sistemit arsimor, por me një ndryshim kjo e fundit mbi bazën e meritës (qeveria e kaluar i lejonte të gjithë të shkonin në universitet pavarësisht notave). Unë personalisht besoj në një masivizim mbi bazën e meritës, sepse arsimi i lartë, ashtu si edhe shëndetësia, janë një e drejtë njerëzore, por e para mbi bazën e meritës.

Aspekti i dytë i ndryshimeve mes sistemeve është subvencionimi nga shteti. Në këtë pikë ka ndarje midis sistemit (kryesisht) anglez dhe amerikan që nuk subvencionojnë, por financojnë një pjesë të kostove të arsimit të lartë, atij kontinental që mbulon 100% të kostove pavarësisht efikasitetit të sistemit dhe atij skandinav që mbështetet në sistemin anglez (pra, në financim, por me investime shumë herë më të mëdha nga shteti). Në këtë drejtim reforma që ne sugjerojmë është detyrimisht jo kontinentale, dhe i përafrohet sistemit britanik, ligjërohet financimi nga shteti, por kërkon që ky të matet sipas efikasitetit të përdorimit të fondeve. Elementi i tretë që dallojnë sistemet është kush e mbart koston e arsimit të lartë, shteti apo publiku, pra, ka apo nuk ka tarifa studimi. Ky diskutim është më shumë teorik, sesa praktik dhe është i lidhur me pikën e dytë.

Edhe këtu në sistemet e Europës kontinentale është shteti që mbulon gjithçka, por duke pasur parasysh që taksimi është i lartë në këto vende, argumenti është që publiku i mbulon në mënyrë indirekte këto kosto. Sistemet anglez, amerikan dhe skandinav këtu ndryshojnë nga mënyra se si ia pasojnë këtë kosto publikut. Analiza e sistemeve tregon se lëvizja është e tillë që vendet europiane po lëvizin nga sisteme elitare drejt masivizimit, por çështja është se kush do të mbulojë këtë masivizim: shteti apo publiku. Në kushtet e zhvillimit ekonomik gjasat janë që do të jetë publiku, por “the jury is still out” dhe në vitet në vijim do të shohim se në çfarë drejtimi do të shkojnë këto vende.

Edhe për reformën në Shqipëri zgjedhja ishte bërë nga qeveritë e mëparshme, se ne kishim një sistem ku shteti paguan një pjesë të kostos së arsimit të lartë dhe pjesa tjetër (vjen kryesisht nga pagesat e studentëve, megjithëse janë të ulëta për koston e jetesës). Gjithashtu sistemi kishte lejuar dhe një lloj “amerikanizmi”, duke lejuar një sektor privat të arsimit të lartë, por është e rëndësishme të përmendet pa kontroll standardi në hyrje.

ÇFARË KEMI NDRYSHUAR NE NË FILOZOFINË E KËSAJ REFORME?
E para, ne besojmë në masivizim, por mbi bazën e një standardi në hyrje; jo të centralizuar, pra, duke hequr kuotat nga qeveria. Ne, gjithashtu, besojmë që shteti është dhe duhet të mbetet financuesi kryesor. Por ne nuk mund të pretendojmë që do të jemi në gjendje të hedhim nga 6 deri në 8 për qind të PPBsë në arsim në pesë vitet e ardhshme. Kjo duhet të arrihet në një periudhë 5 deri në 10 vjet nga momenti që jemi.

Në këto kushte duhet t’u lihet vend burimeve të tjera të financimit, në mënyrë që financimi në arsimin e lartë të jetë i qëndrueshëm dhe rezistent ndaj krizave ekonomike. Ne, gjithashtu, besojmë në një sektor të fortë publik, por edhe kompetitiv, për këtë arsye duam që institucionet tona të arsimit të lartë të mbeten publike, jo shtetërore, dhe mundësisht ky të jetë drejtimi i së ardhmes, por jo i detyrueshëm. Të gjitha këto mendoj që janë reflektuar në projektligj. Ndoshta ky diskutim mbi teoritë e sistemeve dhe çfarë përfaqëson sistemi që ne propozojmë ishte i gjatë, por besoj i domosdoshëm.

PSE U MOR PËR BAZË SISTEMI ANGLEZ?
Në reformën dhe projektligjin që është paraqitur në parlament, ne mbështetemi fuqimisht në sistemin anglez, duke pasur parasysh disa faktorë të tij. Së pari, është pa dyshim një nga sistemet më të suksesshme në botë, pra, është sistemi që prodhon më shumë punë kërkimore shkencore për investim publik dhe prodhon disa nga diplomat më të njohura dhe më të suksesshme në botë. Së dyti, është një sistem që i ka mbijetuar kohës dhe krizave të ndryshme ekonomike për arsye të pavarë- sisë dhe përgjegjshmërisë së theksuar të tij, si në aspektin organizativ, edhe në atë financiar.

Së treti, është një sistem që e ka shumë të lidhur punën kërkimore shkencore dhe mësimdhënien në çdo institucion, çdo departament dhe në çdo individ. Së katërti, është një sistem që ka mbetur publik, pra, nuk ka fitim për individë apo grupe individësh nga sistemi. Duhet që të mos harrojmë që sistemet nuk kopjohen, por implementohen, në përshtatje me kushtet specifike të çdo vendi, dhe në këtë prizëm, tradita universitare në Shqipëri u respektua dhe u mishërua në projektligj. Le t’i kthehemi pak pyetjes se sa “anglez” është sistemi që ne propozojmë nga pikëpamja praktike, dhe unë do ta strukturoj përgjigjen ndaj kësaj pyetjeje në disa segmente: parimet bazë mbi të cilat është mbështetur sistemi, organizimi makro (arkitektura qeverisëse qendrore), organizimi (administrimi dhe struktura e ILA-ve), dhe në prizmin e statusit të institutit të arsimit të lartë të së ardhmes.

PARIMET E FUNKSIONIMIT TË ARSIMIT TË LARTË
Në raportin përfundimtar të reformës në arsimin e lartë u hodh ideja dhe u pranua që në arsimin e lartë në Shqipëri të ketë një institucion të pavarur (me autonomi të theksuar), i cili t’u përgjigjet kushteve të zhvillimit të së ardhmes së arsimit në Shqipëri dhe në hapësirën europiane. Pra, autonomia e theksuar ishte një nga elementet më të rëndësishme të dakordësuar në diskutimin njëvjeçar me qarqet akademike. Nuk dua të ndalem në nivelet e kësaj autonomie të theksuar, se do të duhet një artikull tjetër për ta analizuar, dhe është bërë një diskutim i gjerë rreth saj.

Universitetet britanike e kanë këtë autonomi të theksuar deri në pavarësi të plotë. Gjithashtu nga kjo reformë, arsimi i lartë u pa si e mirë publike ku shteti është jo vetëm prodhues, por mbi të gjitha dhe garantuesi i kësaj të drejte. Në këto kushte vizioni i reformës ishte i tillë që e pa arsimin e lartë si një e mirë publike që mund të prodhohet nga sektori publik dhe privat. Qëllimi ynë ishte që të krijohet një institucion me një status të zgjeruar, por që të jetë publik në qëllimin, përdorimin e fondeve dhe pronësinë e tij. Në këtë drejtim u morën për bazë statuset e institucioneve britanike që nuk janë shtetërore, por nuk janë as private, dhe kanë një status të veçantë si “charitable organisations”.

Një tjetër parim i rëndësishëm që u diskutua dhe u dakordë- sua nga të gjitha grupet e interesit është edhe fakti që arsimi i lartë nuk është një industri fitimprurëse, por një fushë e jetës sociale ku fitimi nuk mund të përbëjë qëllimin e zhvillimit të kësaj veprimtarie. Ky është një parim i marrë direkt nga universitetet britanike ku mbi 95% e tyre janë jofitimprurëse dhe kjo reflektohet veçanërisht në kapitullin 12 të projektligjit. Një parim tjetër i rëndësishëm i huazuar nga sistemi britanik është edhe krijimi i mundësive të barabarta për studentët tanë.

Krijimi i një institucioni të njësuar nga pikëpamja e statusit krijon mundësi më të mira për të mbështetur studentët në nevojë. Gjithashtu për herë të parë qeveria krijon një fond të veçantë për studentët që janë në nevojë. Një tjetër parim i huazuar nga vendet e ashtuquajtura anglo-saksone mbi të cilën u mendua krijimi i një institucioni të pavarur është edhe rritja e konkurrencës në fushën e arsimit të lartë. Asnjë sistem tjetër më mirë se ai britanik nuk i vë IAL-të në kushte të barabarta për të konkurruar. Këtë gjë bën edhe kjo reformë dhe ky projektligj, duke u përpjekur të njësojë sistemin.

Së fundi, një tjetër parim që u diskutua dhe u reflektua në dokumentin e politikës së arsimit të lartë nga hartuesit e tij ishte edhe krijimi i një balance midis të drejtave dhe përgjegjë- sive të IAL-ve në reformën e re. Edhe ky parim i rëndësishëm, ai i “llogaridhënies” për financimin që merr, është i huazuar nga sistemi britanik. Ky parim në dhjetë vitet e fundit po flitet si një parim universal në të gjitha sistemet e edukimit, ku krahas të drejtave duhet të ketë edhe llogaridhënie.

NIVELI MAKRO I DREJTIMIT TË ARSIMIT TË LARTË – ARKITEKTURA QEVERISËSE
Po të shohim krijimin e arkitekturës së arsimit të lartë, ka disa çështje që duhen trajtuar. E para është çështja e sistemit se nga janë huazuar krijimi i agjencive të reja. Këto agjenci janë krijuar mbi eksperiencën e mirëfilltë britanike. Qendra e Shërbimeve Arsimore (QSHA) është një version i “Undergraduate Courses at University and College” (UCAS) në Britaninë e Madhe, në fakt me funksione më të gjera se UCAS, duke përfshirë edhe matrikulimin e të dhënave në disa nivele, provimin e shtetit dhe shërbime të tjera. Agjencia Kombëtare e Financimit të Arsimit të Lartë (AKSHAL) është menduar të funksionojë si “Higher Education Funding Council for England” (HEFCE) me të njëjtat funksione.

Agjencia Kombëtare e Kërkimit Shkencor është menduar të mbështetet në organizma të ngjashëm në Britani të Madhe, si “Economic and Social Research Council”, “General Medical Council” e të tjerë. Në kushtet e Shqipërisë është menduar të ketë një agjenci të vetme për financimin e kërkimit shkencor dhe jo disa për arsye të tregut të vogël që kemi ne në arsimin e lartë, por edhe për të përmirësuar efikasitetin e aplikimeve dhe shpërndarjes së fondeve për kërkimin shkencor. E dyta është çështja e centralizimit të vendimmarrjes nga agjencitë e krijuara.

Kjo është kryekëput e gabuar, sepse vendimmarrja si për kuotat, si për përdorimin e financave, si për vendosjen e kritereve të pranimit të studentëve, për titujt, rrogat, emërimet e shumë aspekte të tjera të organizimit universitar i kalojnë IAL-ve. Çështja e tretë është ajo ku argumentohet se janë krijuar shumë struktura administrative të centralizuara. Në të vërtetë, kjo nuk është aspak e vërtetë, sepse këto agjenci zëvendësojnë drejtori ekzistuese në Ministrinë e Arsimit dhe agjenci ekzistuese. Për shembull, ASCAL-i është zëvendësim i APPAL-it, AKKSHIja zëvendëson AKTI-në, AKFAL-i është një agjenci e re, por që merr përsipër punën e drejtorisë së buxhetit në MAS.

E njëjta gjë është e vërtetë me QSHA-në, e cila zëvendëson dy drejtori të arsimit të lartë në MAS. Edhe ky argument nuk qëndron. Një çështje tjetër e diskutuar është sa të pavarura janë këto agjenci. Këto agjenci janë menduar dhe reflektuar në reformë si autonome. ASCAL-it i është rritur autonomia në shumë drejtime (në të njëjtën standard me simotrat europiane), por, mbi të gjitha, është ndryshuar varësia nga MAS në Kryeministri. Dy agjencitë e tjera, AKFAL-i dhe AKKSHI-ja, janë pjesë e Ministrisë së Arsimit, por me funksione krejt të pavarura, duke përfshirë këtu drejtimin dhe administrimin e tyre, i cili është menduar të organizohet nga borde të pavarura dhe që emërohen në një nivel më të lartë se ministria, nga Këshilli i Ministrave.

ADMINISTRIMI DHE STRUKTURA E INSTITUCIONEVE TË ARSIMIT TË LARTË
Në administrimin e strukturave universitare mund të themi me plot gojën që kjo reformë dhe ky projektligj kanë revolucionarizuar vendimmarrjen dhe kanë krijuar një bazë të fortë për të rritur efikasitetin e këtyre institucioneve si në fushën akademike, edhe në atë financiare, për të shtuar autonominë institucionale, për të zgjeruar vendimmarrjen në nivel departamenti, për të rritur jo vetëm autonominë, por edhe për të shtuar përgjegjshmërinë e këtyre institucioneve.

Disa nga të rejat e këtij organizimi po i përmend më poshtë. Risia e parë që sjell ky organizim është ndarja midis vendimmarrjes akademike dhe asaj financiare administrative të IAL-ve. Kjo është një ndarje që gjendet në shumicën e universiteteve amerikane dhe ato britanike. Në Britani të Madhe ndarja e këtyre funksioneve është diskutuar gjatë dhe përligjur në vitet 1980 me ndarjen e funksioneve midis Senateve dhe Këshillave (Bordeve në projektligjin e paraqitur). Kjo lloj ndarjeje midis organizimit akademik dhe qeverisjes administrative të IAL-ve është një nga elementet më të rëndësishme që rekomandohet nga të gjitha dokumentet e BE-së për të përmirësuar efikasitetin e IAL-ve në Europë.

Një tjetër e re e huazuar nga sistemi britanik është dhe zbritja e vendimmarrjes në nivel departamenti. Kjo ka të bëjë me të gjitha funksionet dhe përmbushjen e misionit të universiteteve, që nga përcaktimi i kurikulave, metodologjia e mësimdhënies, përcaktimi i prioriteteve të mësimdhënies dhe kërkimit shkencor, dokumenti i zhvillimit strategjik, përcaktimi i kapaciteteve dhe kuotave në të gjitha ciklet studimit e shumë funksione të tjera në lidhje me jetën akademike. Një e re tjetër është dhe kontributi në mbarëvajtjen dhe punën e IAL-ve. Sistemi shqiptar i arsimit të lartë ishte shumë i centralizuar dhe shumica e funksioneve ishin të përqendruara te profesori dhe Këshillat e Profesorëve.

Duke u mbështetur në sistemin britanik, është futur koncepti i komisioneve me pjesë- marrje të gjerë si nga stafi i ri akademik, por edhe nga ana e qeverisjes studentore. Kjo është një risi që rrit kontributin e çdo anëtari të stafit akademik në IAL, si edhe përgjegjësinë e tyre ndaj institucionit, që sjell studentët në vendimmarrjet ekzekutive dhe, mbi të gjitha, rrit demokracinë në funksionimin e IALve. Një tjetër element i ri i huazuar nga sistemi britanik është edhe krijimi i mekanizmave të brendshëm dhe të jashtëm të kontrollit të cilësisë për çdo institucion. Krijimi i një njësie për kontrollin e brendshëm sanksionohet në ligj. Sjellja e gjykimit studentor në këtë sigurim cilësie është një element i ri dhe gjithashtu i huazuar nga sistemi britanik.

INSTITUCIONI PUBLIK I PAVARUR I ARSIMIT TË LARTË
Më sipër folëm për një universitet mbështetur në disa parime të tilla, si barazia sociale, konkurrenca, një autonomi e theksuar, krijimi i një sektori publik ku fitimi nuk është qëllimi i tij, një institucion që të ketë aq të drejta sa edhe përgjegjësi. Të gjitha këto dëshirojmë t’i arrijmë me krijimin e një universiteti që në Raportin Përfundimtar u quajt Universiteti i së Ardhmes. Pyetja që shtrohet (që është diskutuar gjatë në publik edhe në komision) është nëse statusi ekzistues i universiteteve tona shtetërore u përgjigjet këtyre parimeve dhe drejtimeve ku ne dëshirojmë të shkojë arsimi ynë i lartë.

Në këto kushte statusi ekzistues i institucioneve publike të arsimit të lartë, të cilat nuk janë gjë tjetër vetëm institucione shtetërore të arsimit të lartë (ku çdo gjë varej dhe përcaktohej nga shteti), nuk i përgjigjej vizionit të reformës, këtyre parimeve dhe kërkesave të zhvillimit afatgjatë të arsimit të lartë në vend. Nga ana tjetër, ekzistenca e institucioneve jopublike të arsimit të lartë të tipit fitimprurës (të ashtuquajturat universitete private), u pa si një drejtim jo i duhur i vendit për dy arsye. E para, sepse eksperienca shqiptare e këtyre 15 viteve të fundit tregoi që pjesa më e madhe e këtyre institucioneve ishin industri fitimprurëse që nuk po e përmbushnin misionin e tyre për të siguruar një cilësi të lartë të kësaj të mire publike – arsimit të lartë.

E dyta u pa që në kushtet e Shqipërisë, tregu është i tillë që nuk mund të mbështesë në një periudhë afatgjatë një arsim të lartë privat konkurrues, për arsye të ndryshme, por, mbi të gjitha, nga mungesa e një “fuqie blerëse” në tregun shqiptar. Bazuar në këtë racionalitet u pa e domosdoshme që e ardhmja e arsimit të lartë në Shqipëri të jetë një institucion publik i arsimit të lartë jofitimprurës, që garanton parimet e mësipërme dhe që njëson sistemin në të mirë të standardit të siguruar për studentin. Kjo formë ekziston veçanërisht në Britaninë e Madhe, ku universitetet janë publike, por legjislatura e vendit i kategorizon si “organizata bamirësie” (me “Royal Charter” ose “Parliamentary Act” – mbi 95% e universiteteve në Britani të Madhe). Në vende të tjera, si SHBA-ja, Turqia, Franca apo Portugalia, kjo formë përkthehet në universitete të tipit “fondacion”.

ZGJIDHJA JURIDIKE
Në legjislacionin shqiptar nuk kishte një formë të tillë dhe përpjekjet për të gjetur një zgjidhje kanë qenë të mëdha nga ana e juristëve. Më e afërta si formë juridike ishte “fondacioni” që ne si komision nuk ishim të lumtur për arsye sepse në legjislacionin shqiptar “fondacioni” buron nga e drejta private dhe themelohet si entitet privat. Në këto kushte ne si komision kërkuam nga juristët që të kemi një institucion publik dhe jofitimprurës, por që të ketë të gjitha të drejtat dhe përgjegjësitë që të lejon të qenët i pavarur.

ÇFARË NËNKUPTON TË QENËT “PUBLIKE” E INSTITUCIONEVE PUBLIKE TË PAVARURA TË ARSIMIT TË LARTË (IALPP)?
Kjo përgjigje është e vështirë të shpjegohet në disa rreshta, si nga ana akademike, edhe nga ajo juridike. Nga ana akademike mund të themi që dy janë elementet e të qenët publik. E para, produkti që nxjerrin IAL-të tona është një e mirë publike; E dyta, pjesa më e madhe e tyre financohen nga investimet publike (taksapaguesit). Çështja juridike është më e ndërlikuar, dhe unë nuk i kam njohuritë për ta sqaruar plotësisht. Megjithatë mund të them dy gjëra.

E para, juridikisht një e mirë publike është e tillë nëse përdor të ardhura nga publiku dhe, e dyta, është çështja e pronësisë së tyre. Kjo e fundit është shumë e qartë në projektligj, se IALPP-të nuk mund të ndryshojnë drejtim/misionin, nuk mund të tjetërsojnë fondet, por të përdoren vetëm për misionin e institucionit, dhe, mbi të gjitha, në rast dështimi apo shkeljeje të çfarëdolloji, asetet i kthehen shtetit. Zgjidhja që i është dhënë në këtë projektligj është pikërisht kjo, pra, institucionet e arsimit të lartë në Shqipëri mbeten publike (në rast dështimi ndërhyn shteti); të pavarura në të gjitha aspektet e jetës universitare, me të gjitha të drejtat e rekomanduara nga dokumentacioni ndërkombëtar (nga përdorimi i financave dhe deri te dhënia e titujve); duke qenë institucione të përgjegjshme (duke marrë përgjegjësitë e duhura nga ato financiare e deri tek ato akademike);jofitimprurëse (gjithçka që krijohet nga të ardhurat në këto institucione i kthehen vetë institucionit që i përdor qoftë për studentët në formën e bursës, qoftë për stafin në formën e të ardhurave, qoftë për ndryshimet infrastrukturore).

ARJAN GJONÇA
Drejtues i Komisionit për Reformën në Arsimin e Lartë dhe Kërkimin Shkencor.
Department of Social Policy London School of Economics and Political Science

Read More

Komisioner i BE-se mbi projekt-ligjin e arsimit të lartë

 

Xavier P. Monne

Panorama, 09. Korrik, 2015, Vizion jo konsensus per arsimin e larte.

http://www.panorama.com.al/vizion-jo-konsensus-per-arsimin-e-larte/

Që Shqipëria është një vend i ri, kjo është e dukshme. Ju keni një moshë mesatare prej 31 vjeç, ndërsa në vendin tim (Spanjë) mosha mesatare shkon në 41 vjeç. Që Shqipëria është një vend që beson në të ardhmen e tij, është gjithashtu mjaft e dukshme, kur shohim se sa prej fëmijëve tuaj, familjeve tuaja dhe qytetarëve shqiptarë besojnë tek arsimi. Është mjaft evidente që shqiptarët besojnë në arsim, pasi ju keni 20.000 studentë që regjistrohen në universitete çdo vit dhe 4500 studentë, të cilët shkojnë jashtë shtetit për të kryer studimet e tyre. Kjo mund të mos jetë një shifër e shkëlqyer në terma afatgjatë, por megjithatë përbën pa dyshim një shembull se si njerëzit në këtë vend janë të gatshëm të paguajnë çmimin për arsimim. Ky është një rast, që zhvillohet brenda një kontinenti, i cili aktualisht nuk po shquhet se beson shumë në të ardhmen e tij. Në këtë kontekst dhe e thënë me modesti, sa më sipër, përbën ndoshta një ndër asetet më të mëdha të vendit tuaj.
Është mjaft e dukshme edhe për një vëzhgues nga larg që në fushën e arsimit të lartë Shqipëria ka bërë progres të konsiderueshëm. Gjatë këtyre dhjetë viteve të fundit, numri i studentëve u rrit nga 50.000 në 170.000. Kjo mendoj se është një arritje reale.

Për sa i përket mbrojtjes së nivelit të autonomisë në arsimin e lartë, Shqipëria në ndryshim jo vetëm me vendet e Europës Juglindore, por edhe me ato të Europës Jugore, si vendi im ku arsimi është kryesisht një sistem kontrolli dhe autoriteti të fortë, shënon gjithashtu një progres të madh.
Gjithashtu, parë nga një këndvështrim i jashtëm, është e lehtë të konstatohet se vendi juaj ka mjaft sfida për t’u përballur. Ndoshta edhe më shumë nëse do ta krahasonim me Spanjën. Më lejoni t’ju theksoj disa ndryshime të dukshme ndërmjet Shqipërisë dhe Spanjës, sa u përket këtyre sfidave. Ju jeni një vend me një popullsi diçka më pak se tre milionë banorë. Deri në muajin tetor, ju keni pasur 57 universitete dhe keni harxhuar rreth 40 milionë euro në vit për arsimin e lartë ose, e thënë ndryshe, rreth 500 euro për person. Spanja ka 45 milionë banorë, pesëmbëdhjetë herë më shumë se Shqipëria, dhe shpenzon 50 mijë euro për student në vit ose dhjetë herë më shumë sesa Shqipëria. Pra, ky është një tregues natyrisht mjaft i thjeshtëzuar se financimet në arsim, struktura e arsimit të lartë dhe qëllimi strategjik i arsimit të lartë përbëjnë një sfidë për vendin tuaj, sikundër edhe për vende të tjera.

Pra, duke pasur parasysh se kam pak njohuri, nuk do të shpreh gjykimin tim për një projektligj, i cili duhet vlerësuar dhe gjykuar nga universitetet tuaja, nga aktorët kryesorë dhe grupet e interesit dhe nga qytetarët shqiptarë. Nuk është detyra ime të jap një gjykim të tillë. Jo sepse më mungon njohuria, por sepse nuk mund t’i tregoj Shqipërisë se si ajo duhet të organizojë sistemin e saj të arsimit të lartë.
Ne kemi shpenzuar dy ditë në Vlorë (një vend i cili ka domethënie historike për ju dhe vendin tuaj), së bashku me përfaqësues të Komisionit Europian, me ministrat e Arsimit të vendeve të rajonit, duke u përpjekur të analizojmë sistemin e arsimit, arsimin e lartë, cilat janë të përbashkëtat dhe çfarë mund të mësojmë prej njëri-tjetrit.
Ajo që do të më pëlqente të provoja tani, është ajo që po përpiqesha të bëja edhe gjatë rrugës së kthimit nga Vlora. Do të doja t’u propozoja kolegëve të mi (e di që ata ndoshta do të më urrejnë për këtë) që të më përshkruanin projektligjin për arsimin e lartë në dy fjali dhe të më shpjegonin në dhjetë minuta se çfarë parashikon ky projektligj. Unë sigurisht që e lexova projektligjin, lexova dhe raportin e Komisionit [për reformën në arsimin e lartë dhe Kërkimin Shkencor] dhe më pas pyeta kolegët që të tregonin me një fjali ndryshimet që propozohen nga këto dokumente.

Mendoj se ky ligj [projektligji për arsimin e lartë] është një përgjigje sistemike shqiptare për problemet me natyrë universale në arsimin e lartë. Kjo është ajo çka përfaqëson ky ligj. Ju keni veçanti në vendin tuaj që janë vetëm tuajat, por unë besoj se edhe Komisioni Europian di me siguri diçka. Që problemet në arsimin e lartë kanë kryesisht natyrë përgjithësuese.
Po ju sjell në vëmendje tri arsye përse mendoj se ligji është një përgjigje sistemike shqiptare për problemet universale dhe pse, sipas mendimit tim, ky është një projektligj me natyrë thellësisht strategjike.
Arsyeja e parë është mjaft e thjeshtë. Ligji fillon me vizion. Fjalët e para të projektligjit janë: “Arsimi i lartë është një e mirë dhe përgjegjësi publike”. Ky është një pohim shumë premtues. Çfarë nënkuptohet me të? Do të thotë se arsimi synon të promovojë njohuritë, të transferojë njohuritë, të promovojë dijet, t’i shkëmbejë ato, të ruajë njohuritë dhe të udhëheqë mësimdhënien dhe kërkimin shkencor. Sigurisht që kjo qëndron. Gjithashtu arsimi duhet ofruar nëpërmjet shanseve të barabarta. Megjithatë, ka diçka edhe më të rëndësishme.

Arsimi është atje për të kontribuar për të ardhmen e vendit. Unë nuk mund të sjell ndërmend asnjë vend të botës, as edhe Korenë e Veriut, që nuk po mendon gjerësisht mbi mënyrën se si të reformojë sistemin e tij të arsimit të lartë. Përse ndodh kjo? Jo sepse arsimi i lartë ka nevojë të përmirësohet, por sepse neve na duhet të ndryshojmë mënyrën se si mësojmë studentët aktualisht.
Kryeministri u tregua mjaft i sinqertë dhe i drejtpërdrejtë dhe unë po marr guximin ta citoj e të them se “Nuk ka asnjë lloj mundësie që ndonjëri prej nesh të mbijetojë brenda shoqërisë aktuale, nëse kemi parasysh efektet e globalizimit, teknologjisë dhe ndryshimeve demografike ndaj zhvillimit tradicional.” Nuk ka asnjë shans për të mbijetuar nëse nuk vërehet dhe analizohet më me vëmendje se çfarë mund të bëjë arsimi për ne. Ajo që unë kuptoj nga vizioni i këtij ligji, është se shpenzimet në arsim janë kosto, por edhe investim. Prandaj, nëse mendoni se arsimi kushton shtrenjtë, ju ftoj ta rimendoni këtë pohim.

Natyrisht që ka edhe diçka tjetër. Ekziston një e ardhme premtuese jo vetëm sa i përket arsimit të lartë si e mirë publike. Unë mendoj se arsimi i lartë është një premtim, institucionet e arsimit të lartë përbëjnë një potencial të fortë për zhvillimin e vlerave publike dhe sociale. Kjo është ajo që ne shpresojmë të arrijmë në fushën e arsimit të lartë jo vetëm brenda Europës, por edhe më gjerë. Pra, vizioni që unë shikoj, është mjaft i thjeshtë. Institucionet arsimore do të duhet të bëjnë përpjekjen e jashtëzakonshme për të ndryshuar mendësinë aktuale dhe për të kaluar nga një fokusim ekskluzivisht tek ekselenca në një orientim drejt impaktit. Impaktit te shoqëria, impaktit te njerëzit, impaktit te qytetarët. Kjo është arsyeja përse çdo reformë tjetër sistemike nuk është për institucionet e arsimit të lartë e as për rektorët, por është për qytetarët dhe studentët.

Arsyeja e dytë është gjithashtu e lehtë për t’u kuptuar. Sërish ka mjaft evidencë që vendi juaj ndodhet në një fazë specifike të një problemi universal. Ajo që bën ligji, ajo që bën reforma aktualisht, është të propozojë një marrëveshje të re. Një format që propozon shumë më tepër përgjegjësi dhe shumë më tepër liri. Më tepër liri në shkëmbim të përgjegjësisë. Kjo është një tendencë për një të tretën e vendeve tona [europiane] dhe jo rastësisht. Këto vende kanë njohuri dhe të kuptuar mjaft të qartë se fondet publike do të shkurtohen, se ka mjaft pretendime legjitime për fondet publike, arsimin, shëndetësinë e kështu me radhë.
Prandaj, nuk duhet menduar se arsimi është i shtrenjtë, por se mund të harxhohen më shumë para në arsim duke pasur rezultate të ndryshme. Në fund të ditës, marrëveshja është mjaft e thjeshtë. Në fillim e gjithë reforma është një punë e vështirë, por më vonë ajo shfaq potencialin për të përfituar shumë më tepër nga arsimi. Ky mendoj se është propozimi i dytë interesant. Ky propozim nxjerr në pah pa dyshim edhe një ndryshim në mentalitet. Për shumë institucione arsimore, sidomos në vende si juaji dhe si imi, ku nuk ka aq shumë liri dhe aq shumë autoritet, po shumë stabilitet, kjo është një sfidë mjaft e vështirë.

Arsyeja e tretë nuk lidhet me përmbajtjen e projektligjit, por me procesin. Procesi filloi me krijimin e Komisionit [Komisioni për Arsimin e Lartë dhe Kërkimin Shkencor] në nëntor të vitit 2013. Më duhet të them se, kur po njihesha me procesin, nuk mund të mos mendoja për kohën kur unë si zyrtar mjaft i ri i Komisionit Europian isha tërësisht i magjepsur nga premisa e integrimit europian. Edhe unë vij nga sektori i arsimit, kam pasur fatin të punoj me një President të shkëlqyer [Zhak Delor], të cilit iu desh të përballej me një problem specifik. Ai kishte një vizion, por ai ishte mjaft i sigurt se nuk mund ta konkretizonte atë vizion pa pasur konsensusin e atyre të cilët do të ishin marrësit, përfituesit e këtij vizioni. Vizioni i tij ishte Tregu Unik [Single Market]. Projekti donte të vendoste lirinë e lëvizjes për mallrat, njerëzit, shërbimet dhe kapitalet. Për këtë, Komisionit i duhej që të hartonte rreth 300 akte legjislative. Si u arrit kjo? Fillimisht hartohet një “Green Paper”, mblidhen pikëpamjet dhe vizioni i aktorëve kyçë dhe më pas hartohet një “White Paper” me propozime konkretë.

Sa më sipër, nuk më bën të shpresoj se procesi i reformës në arsimin e lartë ka krijuar një konsensus. Jam i sigurt se nuk do të ketë konsensus të gjithanshëm për ligjin. Megjithatë, nëse do të kishte një konsensus të tillë për ligjin në një fushë si arsimi, kjo do të nënkuptonte se ligji nuk propozonte ndryshime të mëdha. Mendoj se qëllimi i këtij procesi nuk është pasja e konsensusit, por pasja e një të kuptuari të qartë të vizionit pa pasur ende parasysh mjetet se si do të arrihet ky vizion.
Pra, këto tri pika janë në këndvështrimin tim tri arsyet kryesore që qëndrojnë për dikë, i cili di shumë pak për Shqipërinë, por që di mjaftueshëm për sfidat universale në arsimin e lartë.

Si shumë gjëra në jetë, duke përfshirë dhe ditëlindjet, një vit që përfundon është një fillim i ri. Ky ligj, sido që të kalohet, do të jetë vetëm fillim, pasi sfidat fillojnë vetëm më pas. Sfidat fillojnë kur duhet të shkojmë nga vizioni te strategjia dhe te zbatimi. Për këtë nevojiten tri gjëra.
Së pari, nevojitet udhëheqja, fokusi dhe rendi politik. Për sa i përket kësaj, unë nuk do të bëj asnjë koment. Neve na nevojitet gjithashtu ndryshim në para të investuara, sepse mendoj se është e dukshme për secilin, i cili lexon me sy të ndryshëm këtë ligj. Nuk është e vështirë të kuptosh atë që duhet të arrijë arsimi. Së fundi nevojitet gjithëpërfshirje dhe pjesëmarrje. Mund të kesh shumë ligje të ndryshme, shumë strategji të ndryshme, por në fund të ditës janë rektorët, të cilët janë hartuesit e autonomisë akademike dhe janë ata të cilët do të avancojnë përpara arsimin dhe do të udhëheqin universitetet. Prandaj, nëse rektorët nuk janë me ju, reforma nuk do të funksionojë.

Read More

Hetohet një pedagog për korrupsion në Universitetin e Vlorës

 

TV Klan, 8 Korrik 2015

Sipas burimeve zyrtare mesohet se A. Xhaferri, pedagog në universitetin “Ismail Qemali” dhe E. Memaj, 23 vjeçe nga Vlora, studente, janë në hetim pas kallëzimit të bërë nga disa studentë.

Studentja Memaj, kushërirë me pedagogunu merrte studentëve një sasi prej 15 mijë lekësh të reja, në mënyrë që Xhaferri t’u jepte notë kaluese në provim.

Ndaj pedagogut rëndon akuza e korrupsionit pasiv të personave që ushtrojnë funksione publike.

Ndërsa ndaj studentes, E. Memaj, rëndon akuza e ushtrimit të ndikimit të paligjshëm ndaj personave që ushtrojnë funksione publike.

Read More

Studentë tregojnë mbi përvojën e shkollimit të tyre

 

Sa herë përflitet që cilësia e mësimdhënies në programet master në universitetet publike (apo në disa private) është e dobët. Pedagogët janë të papërgatitur, librat përmbajnë kopje ose sharlatanizma, silabuset janë thuajse të njëjtë për nga niveli me ato të programeve Bachelor etj.

Një student i programit Master në Institutin Evropian të Studimeve, pranë Universitetit të Tiranës, Alban Pira, dëshmon se ky perceptim mbi cilësinë e programit, është i vlefshëm edhe nga këndvështrimi i studentëve.

Alban Pira (Facebook, 7 Korrik, 2015)

….

Duke qenë se kam lirinë e plotë për ta thënë atë që di dhe atë që mendoj, po e marr përsiper të them shumë shkurt diçka në lidhje me programin e studimit Master në Studime Europiane pranë Institutit të Studimeve Europiane, dhe disa fakte në lidhje me disa nga pedagogët që zhvillojnë leksione aty.

Si fillim dua të them krejt shkoqur se ky program është një dështim total, ashtu si edhe shumica e programeve master në çdo universitet në Shqipëri; publik e privat. Kam studiuar një vit pranë Institutit të Studimeve Europiane dhe e vetmja gjë që kam marrë është një kosto financiare prej më shumë se 700 mijë lekësh. Pra më shumë se 700 mijë lekë të shkuara dem!

Mirëpo ky program studimi, ashtu siç na thanë ditën e parë të fillimit të leksioneve, konsiderohet një 'program elitar'. Kjo pasi aty japin leksione disa nga figurat akademike më në zë, si përshembull Paskal Milo apo Llambro Filo. Duke mos iu futur gjykimit mbi meritat e tyre akademike, dua të them se nuk kam kurrëfarë vlerësimi për asnjërin prej tyre. Përse? Sepse më shumë sesa shpërndarës dijesh këta janë tregtar librash, pra shesin libra, librat e tyre. Botojnë çdo gjashtë muaj nga një libër dhe jua shesin studentëve. Edhe vetë e kam bërë këtë gabim të pashlyeshëm: kam blerë librin e Paskal Milos 'Integrimi Europian'! Në mos gaboj çmimi është 15 mije lekë për libër. Siç thuhej dhe siç behej; pasi ta blesh librin duhet të shkosh dhe të marrësh një autograf nga 'profesori', në mënyrë që të kuptohet se e ke blerë librin dhe kështu nga kjo anë nuk ke telashe. Fatmirësisht çmenduria ime nuk arriti deri ketu, por e gjitha kjo për mua është e papërtypshme; kjo është elita akademike përpara të cilëve ne na kërkohet të përulemi?

Ne refuzojmë të përulemi përpara tyre. Kemi vite që angazhohemi kundër monopolizimit të dijes, kundër 'intelektualëve', 'profesorëve' e 'pedagogëve' pa asnjë vlerë publike; kundër militantëve të partive në botën akademike; kundër shtrëngimit të studentëve për të blerë libra me qëllim përfitimin e shkruesit të tij; kundër zhvatjes; kundër degjenerimit të universiteteve; kundër masakrimit të të gjithë idesë së arsimimit.

…….

Read More

Ish-ministri M. Tafaj reagon ndaj projekt-ligjit të arsimit të lartë

 

Ish-Ministri i Ministrisë së Arsimit dhe Sporteve gjatë viteve 2009-2013 reagon mbi pretendimet dhe analizën e Kryeministrit E. Rama. Në faqen e tij zyrtare, ish-ministri Prof. Dr. Myqerem Tafaj, deputet i Partisë Demokratike, kundërshtoi qëndrimin e kryeministrit në lidhje me cilësinë e arsimit të lartë në vend, si dhe argumenton se pretendimet e kryeministrit që ligji i ri nuk financon arsimin privat në vend nuk qëndrojnë.

Korrik 4, 2015

Kryeministri mbron ligjin që nuk i shërben arsimit të lartë, pedagogëve dhe studentëve.

Për të shmangur vëmendjen e opinionit publik nga maskarada e zgjedhjeve të 21 qershorit, ose më saktë, vdekja e zgjedhjeve të lira në vendin tonë, Kryeministri Rama u përpoq sot të mbronte projektligjin e arsimit të lartë. Ai foli gjatë dhe, siç e ka bërë zakon, përdori një retorikë nihiliste dhe agresive, sidomos ndaj përfaqësuesve të arsimit të lartë publik që e kundërshtojnë këtë projektligj. Por, Kryeministri nuk u tregoi të vërtetën prindërve dhe të rinjve që do të ballafaqohen me një rritje madhe dhe të shpejtë të tarifave të studimeve, të cilën mund ta përballojnë vetëm me kredinë studentore. Kryeministri nuk u tha atyre sa të larta do të jenë tarifat dhe cfarë kushtesh apo kriteresh do të ketë kredia studentore.

Kryeministri nuk u tregoi të vërtetën pedagogëve, se si do të financohen universitetet mbi bazën e performancës, kur aktualisht financimi është më pak se minimal ( vetëm 400 Euro në vit /student) dhe më i ulët se në cdo vend tjetër në Rajon dhe në Europë ( të paktë 10 herë më i ulët se buxheti që shpenzojnë vendet e reja të BE, si Rumania, Sllovakia, Bullgaria, etj, për student).

Nën petkun e zgjerimit të autonomisë, Kryeministri u mburr se pagat e pedagogëve do ti përcaktojnë vetë universitetet publike! Por ai nuk u tha pedagogëve dhe drejtuesve të universiteteve publike, se ku do ta gjejnë buxhetin për pagat, ndërkohë që aktualisht përballojnë me buxhetin e shtetit pagat vetëm për 8-9 muaj të vitit. Kjo do të thotë që të fillojë shkurtimi i vendeve të punës dhe largimi i padagogëve nga universitetet publike, sidomos ato rajonale dhe ato që mbulojnë degë të shkencave të aplikuara ose, sic emërtohen gabimisht, degë të papreferuara. Kjo do të thotë që në universitetet publike të nisë një 'luftë' brenda departamenteve, fakulteteve dhe senateve, kujt do ti ulet dhe kujt do ti rritet paga dhe kush do të shkurtohet nga puna. Sigurisht, të parët që do të largohen nga puna do të jenë pedagogët demokratë dhe ata që nuk kanë votuar partitë në pushtet dhe ata që nuk kanë votuar shefat e departamenteve, dekanët dhe rektorët!

Të lësh universitetet publike, me këtë nivel ekstrem të nënfinancimit, që të përcaktojnë vetë numrin e pedagogëve dhe pagat e tyre është një shmangie e qeverisë nga detyrimi kushtetues i shtetit për financimin e arsimit të lartë dhe një braktisje e qartë e tyre, nën maskën e rritjes së autonomisë. Ky është një hap shumë i parakohshëm dhe i rrezikshëm, i cili mund të çoj në mbyllje masive të departamenteve, fakulteteve publike dhe, ndoshta, të disa universiteteve publike rajonale. Shqipëria nuk e ka luksin që të nxjerrë në rrugë të papunë pedagogë dhe kërkues shkencor, ndërkohë që është akoma shumë larg minimumit për treguesin e numrit të pedagogëve dhe kërkuesve për 1000 banorë, çka e bën të domosdoshme, të dyfishohet në 2-3 vitet që vijnë.

Kryeministri u mundua të argumentoj parimin e konkurrencës dhe modelin e universiteteve publike të pavaruara, por insistoi të bindë publikun se, me këtë projektligj, universitetet private nuk do të marrin fonde publike. Kjo është tërësisht e pavërtetë sepse:

-Studentët e universiteteve private do të përfitojnë nga kredia studentore, e cila mbështetet (garantohet) nga buxheti i shtetit. Askush nuk është në parim kundër, por nga do të merret buxheti, kur dihet që shteti praktikisht nuk ka asnjë mundësi për ta rritur atë në 3-4 vitet që vijnë? Kjo do të bëj që universitetet private të rrisin më tej tarifat e studimeve, cka do të rrënoj buxhetin e familjeve dhe do të rrisë borxhet e tyre për të kthyer kredinë. Nga ana tjetër, Shqipëria nuk ka asnjë traditë me kredinë studentore dhe askush nuk e njeh sjelljen e studentëve me kthimin e kredisë. Rreziku është që maturantët të marrin kredinë dhe të vërshojnë në degët të konsideruara të preferuara ("degët në modë ose trendi" sic i quajnë të rinjtë) edhe të universiteteve private, dhe të boshatisen departamente dhe fakultete që zhvillojnë programe studimi prioritare për vendin. Ky grup studentësh ka pak shanse punësimi, rrit ushtrinë e të papunëve, cka do te thote të mos munden të kthejnë edhe kredinë. Kështu do të kemi të rrinj të shkolluar, por të papunë dhe borxhli ndaj shtetit dhe shoqërisë.

-Studentët e universiteteve private përfitojnë nga fondi i bursave për studentët. Eshtë e drejtë kushtetuese dhe morale që edhe studentët e shkollave private të përfitojnë, sepse familjet e tyre janë taksapagues. Por ku do të gjendet buxheti? Edhe kjo masë do të nxisë universitetet private të rrisin më tej tarifat e studimeve, cka do të varfëroj më tej familjet e studentëve.

-Universitetet private që do të fitojnë statusin e universteteve publike te pavaruara do të kenë akses të njëjtë me universitetet publike në programet e tjera të buxhetit të shtetit, mbi bazën e performancës. Por ku do te gjendet kaq shume buxhet? Kush do të jetë garanti që të ardhurat e universiteteve publike të pavaruara që burojnë nga tarifat e studentëve dhe nga buxheti i shtetit do të përdoren me të vërtetë në dobi të studentëve dhe të cilësisë akademike? A mund të besoj njeri që Bordi, me atë përbërje mediokre dhe politikisht të ndikueshme, që parashikon projektligji, mund të bëhet mbrojtës i vërtet i studentëve, pedagogëve dhe interesit publik dhe të përballet me interesat e pronarëve të universiteteve private që edhe formalisht zotërojnë shumicën në Bord.

-Universitetet private kanë të drejta të plota për të përfituar nga buxheti i shtetit për kërkimin shkencor, mbi bazën e projekteve. Universitetet private përfitojnë edhe nga projektet ndërkombëtare (të BE, NATO, OKB, etj) të kërkimit shkencor. Kjo është realizuar dhe ndihmon universitetet private për konsolidimin e tyre.

Ky ligj pretendon të instaloj një model financimi konkurrues të arsimit të lartë, kur buxheti është krejtësisht i pamjaftueshëm. Qeveria le të filloj me shtimin e buxhetit për arsimin e lartë, për të arritur të paktën 1.5 % të GDP, dhe pastaj mund të pretendohet për implementimin e një modeli të tillë. Sot buxheti i arsimit të lartë publik me rreth 145 mijë studentë është sa 1/10 e buxhetit të Universitetit të Stambollit që ka rreth 90 mije studentë!! Shqipëria shpenzon nga buxheti rreth 400 Euro në vit për një student, ndërkohë që edhe vendet më të varfëra te BE si Rumania, Bullgaria, shpenzojne të paktën 4000 Euro ne vit per nje student, pra të paktén 10 herë më shumë!

Ku projektligj ka shumë aspekte të tjera që cënojnë autonominë dhe vetqeverisjen e universiteteve, vendosin kontrollin e plotë politik të qeverisë në universitete, rrisin pasigurinë e pedagogëve për vendin e punës, mbyllin universitetet për prurjet e reja me nivel te larte kualifikimi, kufizojnë rolin e studentëve, kufizojnë mundësinë e të rinjve për vijimin e arsimit të lartë, nuk krijojnë mundësi reale për zhvillimin e arsimit të lartë profesional, etj.

Me këtë ligj arsimi i lartë bëhet shumë më i shtrenjtë, madje krahasuar edhe me disa vende të BE që aplikojnë tarifat e ulta ose zero. Kjo do të thotë se, më pak të rinj do të kenë mundësi të vijojnë arsimin e lartë. Për të tjerët ka dy rrugë: të heqin dorë nga ëndrra e tyre për shkollim të lartë ose të largohen jashtë vendit për të studjuar nëse prindërit e tyre kanë mundësi financiare, cka do të nisë largimin e trurit dhe të rinisë nga vendi.

Read More

Diskutime të qeverisë për projektligjin e arsimit të lartë

 

Në një konferencë për reformën në arsim, të titulluar “Universiteti i gjeneratës tjetër” në banderolë, apo “Shqipëria në hapësirën evropiane të arsimit të lartë” si nëntitull, kryeministri dhe ministrja e arsimit citohen të kenë kritikuar sërish sistemin e arsimit të lartë në vend dhe të kenë propozuar vizionin e tyre për zgjidhjen e këtyre problemeve.

Vlen të theksohet se mediat paraqesin vetëm fjalimet e kryeministrit, të plotë si në rastin e Shqiptarja.com (4 korrik, 2015), apo citate nga fjalimi i ministres. Nuk dimë se ç’është përfolur apo diskutuar tjetër në atë konferencë nga të tjerë. Veç nëse ka qenë një recital i drejtuesve. Kjo ndodh pse gazetarët ikin menjëherë pas kryeministrit, i cili zakonisht paraqitet për pak kohë, sikur në kohën e Berishës, të tregojë mbështetjen e tij, në mënyrë që të mblidhen rektorët e gazetarët.

Për studiuesit që ndjekin ligjërimin mbi procesin e politikbërjes në arsimin e lartë është e vështirë të hulumtohen pozicionet e kundërshtuesve të reformës sa kohë zëri i tyre nuk përcillet në media.

Në konferencë është cituar edhe Drejtori i Përgjithshëm për Arsimin dhe Kulturën në Komisionin Evropian, X. P. Monne. Në traditën e ekspertëve evropianë, skeptikë për nismat politike të çdo qeverie në vend, që mendojnë se me hartime ligjesh i kryen detyrat, Monne i ka lëshuar një kritikë administratës dhe qeverisë, se jo pak herë ligjet e reklamuara me daulle nuk zbatohen apo dështojnë për shkak të mungesës së vullnetit dhe aftësive së udhëheqjes politike.

“Nëse ky ligj miratohet, aty do të jetë një fillim i ri. Sfidat do të fillojnë vetëm pas miratimit të tij, sepse do të duhet të kalohet nga vizioni, nga strategjia në implementim. Për këtë do të duhen tre gjera, lidership, dëshirë politike, fokus; së dyti të ndryshohet mendësia dhe së treti përfshirja dhe pjesëmarrja”

1. Kronika nga Shqiptarja.com
2. Fjalimi i plotë
3. Njoftimi për shtyp i MAS

Pjesë nga fjalimi i vrazhdë i Kryeministrit

- {Reforma}Shënon një ndarje të prerë me të kaluarën, duke vendosur një vijë të qartë ndarëse mes asaj që është sot, arsimi ynë i lartë; i mbërthyer në një tërësi kthetrash dhe pamundësish për t’u zhvilluar në mënyrë të shëndetshme dhe asaj që do të jetë nesër, arsimi ynë i lartë; i gatshëm për të prodhuar jo vetëm kushtet në të cilat gjeneratat e reja do të marrin dijen në sistemin e Arsimit tonë të Lartë, por unë besoj edhe për të prodhuar një gjeneratë krejt të re shqiptarësh të arsimuar në vendin tonë.

.. {N}uk mund të ketë arsim shtetëror të nënës dhe arsim privat të njerkës, por duhet të ketë arsim publik të financuar nga shteti apo nga privati.

- Kjo qasje {sigurimi i cilësisë nëpërmjet vlerësimit të performancës së universiteteve’'} përbën edhe përmbysjen e raporteve në funksion të publikut, në kuptimin të shoqërisë, duke e bazuar financimin në treguesit e përformancës së universiteteve. Vetë sistemi do t’i shtyjë ato të modernizohen, të përmirësojnë shërbimin e ofruar për të qenë kompetitivë. Do t’i shtyjë të gjenerojnë më shumë kërkim shkencor dhe të synojnë më shumë bashkëpunim ndërkombëtar.

- Ligji bën me shumë të drejtë financimin publik për studentët, duke garantuar që shteti i gjendet pranë studentëve në nevojë, përmes një fondi të posaçëm bursash për të gjitha kategoritë që për pamundësi objektive financiare nuk i ndjekin dot studimet.

- garanton financim publik për studentët e shkëlqyer përmes fondit të tretë të posaçëm, që siguron që ata që janë më të mirët nuk trajtohen si këmbët e dhisë, por iu jepet mundësia që të jenë edhe më të mirë.

- ligji ka virtytin që rrit në mënyrë të ndjeshme autonominë universitare, duke i deleguar universiteteve publike një sërë vendimmarrjesh shumë të rëndësishme. .. Ky sistem që hyn në fuqi me ligjin e ri, faktikisht, vendos bazën e një autonomie reale universitare, por nga ana tjetër siguron që në emër të autonomisë të mos zhvillohet anarkia dhe mediokriteti maksimal.

- Ky sistem është për burimet që gjenerojnë kompeticion dhe cilësi qoftë në anën e arsimit të shtetit qoftë në anën e arsimit të privatit. Unë vazhdoj të mendoj se duke quajtur publik arsimin e shtetit dhe duke quajtur privat arsimin e privatit, ne kemi bërë një ndarje të padrejtë, e cila ka prodhuar vetëm probleme. Për ne, arsimi është një e mirë publike, pavarësisht nëse e merr në universitetet shtetërore apo private.

- Ky standardizim, faktikisht, sjell një sistem të vetëm qeverisës në arsimin e lartë, -flas për qeverisjen e brendshme, - sjell një set standardesh për të gjithë, të trupëzuar në një kod cilësie, sjell një sistem sigurie për cilësinë, sjell një sistem të unifikuar të kontrollit të ligjshmërisë dhe sjell një sistem që garanton konkurrencë.

- Nuk çojmë para publike në institucione private. Kjo nuk ekziston në ligj. Kush thotë këtë, thjesht e vetëm spekulon për t’i dhënë moral rezistencës, që bëhet medemek në emër të interesit publik, por që në thelb ka vetëm interesin e kastës. E një kaste, që është krijuar dhe mbahet në këmbë, vetëm sepse sistemi nuk është sistem autonomie reale universitare, nuk është sistem i administrimit real i universitetit dhe nuk është sistem që njeh konkurrencën, meritën dhe cilësinë.

- Përkundrazi, privatët bëjnë financim publik për arsimin publik. Kjo duhet të jetë shumë e qartë. Është një spekulim! Është për të ardhur keq, që në vitin 2015, në emër të mbrojtjes së autonomisë, lirisë dhe demokracisë vazhdon një propagandë kundër aktorëve privatë në arsimin publik, njësoj si ajo e komunistëve. E njëjta gjë, por me fjalë të tjera.

- Piramidat e arsimit tonë të lartë që vetëm në pamje janë ato që u mbyllën, se, në fakt, piramidat e arsimit tonë të lartë janë edhe në sistemin tonë publik. Edhe sistemi ynë publik ka piramida që japin diploma pa pikën e vlerës, që nuk i duhen dreqit. Pavarësisht se janë në rregull nga anët e tjera dhe paratë e studentëve nuk i marrin drejtpërdrejtë në dorë si sudet që u mbyllën, por i marrin nën dorë.

- Kërkimi shkencor është një tjetër farsë e madhe që ka vazhduar dhe që ne nuk mund ta lejojmë të vazhdojë. Në radhë të parë, duke e vendosur mbi baza të shëndetshme dhe pastaj se kur do të ketë kërkim të vërtetë shkencor në Shqipëri, kjo është për t’ia lënë kohës. Por kështu siç e kemi sot, vetëm kërkim shkencor nuk është.

- Ndërkohë, modernizimi i kërkimit shkencor në universitete krijohet si premisë në këtë ligj. Sigurisht që, ka një aspekt tjetër që duhet nënvizuar. Së pari, rolin rregullator për standarde dhe rregulla funksionimi që garantojnë sistemin. Së dyti, rolin financuesit dhe po flasim për rolin e shtetit.

- Për ta mbyllur, dua të them dy fjalë për Qendrën e Shërbimeve Arsimore që ofron në mënyrë të përmbledhur të gjithë shërbimet e qeverisë për nxënësit, studentët, por edhe për institucionet dhe trupat e institucioneve të rregulluara, për Agjencinë e Financimit të Arsimit të Lartë, si një ent i ri që në mënyrë transparente, profesionale dhe të paanshme financon universitetet publike. Financime, që ndahet buxheti pa ditur se ku po shkojnë dhe pastaj mbaron dhe mblidhemi prapë vitin tjetër mblidhemi prapë dhe ndajmë buxhetin, nuk ka më. Kush do para për të prodhuar cilësi në arsim, duhet të provojë që është në gjendje që të prodhojë cilësi në arsim.

- Kush thotë se ne nuk jemi BE-ja, nuk jemi Suedia, nuk jemi Anglia, nuk jemi Danimarka dhe kjo është shumë ambicioze, ka të drejtë ta thotë, por unë i them se ne nuk jemi Republika e Kasharit. Jemi një vend që synon të bëhet pjesë e BE-së dhe nuk mund të rrisim filizat e të ardhmes siç rriteshin filizat e marjuanës (sic) në Lazarat. Nuk mund ta kemi sistemin tonë të arsimit si plantacionet e Lazaratit.

- Ligji është bërë nga “A”-ja tek “Zh”-ja, pikë për pikë, nga këta burra dhe gra që unë u jam shumë mirënjohës dhe që jam i bindur që do ta shënojnë këtë moment të kontributeve të tyre akademike, shkencore dhe qytetare si një moment që do t’i bëjë shumë krenarë në të ardhmen sepse ky është guri i themelit i një arsimi tërësisht të transformuar.

Read More