Universiteti ne prag te revoltave popullore gjate 1990-91

Blendi Fevziut, ne librin e tij "Piedestale pa statuja" (UET Press, 2011) i ben homazhe levizjeve te Dhjetorit 1990. Edhe pse shkruar ne menyre shkel e shko, Fevziu eshte deshmitar regjistrues i atyre ngjarjeve, dhe ai sjell ne librin e tij disa momente interesante per studiuesit e historise se arsimit te larte ne vend.

Kronika e Fevziut eshte e gjalle e rrefimi duket sikur i mban hapin atyre ngjarjeve. Terheqese eshte sidomos perspektiva e tij intime ndaj disa personazheve te asaj kohe (Frrok Cupit, Lisien Bashkurtit etj.).

Por gjithsesi rrefimet e Fevziut jane te cunguara dhe me pak vlere sa i perket burimeve te tjera, te cilave ai referohet. Per kete faktet e permendura ne rrefimin e tij duhen vleresuar me rezerva. P.sh. mungojne referencat nga gazetat apo materiale te tjera. Disa here personave te perfshire u mungojne emrat e plote apo informacione te hollesishme qe do te mundnin identifikimin. Nje gazetar si Fevziu duhet ti kish hulumtuar me seriozisht dhe jo te nxirrte nje liber si liste pazari. Sa i perket shtepise botuese universitare, botimi eshte shume i dobet dhe mund te kategorizohej me shume si "fiction" nese autori nuk do te ishte pjesemarres direkt i atyre ngjarjeve.

Roli i Universitetit te Tiranes dhe pedagogeve apo administrates del shume pak ne pah. Fokusi i Fevziut jane kryesisht miqte e tij. Prandaj keta piedestal qe rrek te ngreje ai jane karakteret, me te cilet publiku perballet cdo dite ne Talk Show "Opinion", TV Klan. Ndoshta pse autori ka dashur te ndertoje disa pika refernce ndermjet politikaneve te atehershem dhe publikut te sotem. Por gjithsesi per historianet kjo eshte aspak relevante.

Kush eshte i interesuar mund te lexoje disa faqe nga libri ne kete PDF.

Read More

Mbi sistemin e arsimit ne RPSSH

Gjeni ketu ne PDF nje dokument arkivor per sistemin e arsimit ne Republiken Popullore Socialiste te Shqiperise.


Dokument: ketu


Sistemi Arsimor i RPSSH ka për qëllim zhvillimin e gjithanshëm të brezit të ri për t’iu përgjigjur nevojave të sotme e të përspektivës së ndërtimit të shoqërisë socialiste, ndërtohet mbi bazën e rendit politik dhe ekonomik, udhëhiqet e frymëzohet nga PPSH dhe gërsheton mësimin, punën prodhuese e praktikat profesionale dhe edukimin fizik e ushtarak.

Në Shqipëri sistemi arsimor plotëson kërkesat e të gjithë punonjësve për arsim, është unik dhe jepet falas. E drejtë për t’u arsimuar e të gjithë qytetarëve pavarësisht nga gjendja shoqerore e seksi, e drejta për të marrë arsim në gjuhën amtare, janë të garantuara në Kushtetutën e RPSSH. Në të gjitha kategoritë e sistemit arsimor mësimi i të rinjve e të rejave realizohet bashkarisht. Në ndihmë të nxënësve e studentëve shteti organizon sistemin e bursave dhe të konvikteve.

 Struktura e sistemit arsimor

Sistemi arsimor në RPSSH ka këtë strukturë:

a) Arsimi parashkollor, që përfshin fëmijët nga 3 deri në 6 vjeç. Ai realizohet në kopshtet parashkollore të tipave të ndryshëm e në shtëpitë e fëmijës të parashkollarëve.

b) Arsimi i përgjithshëm tetëvjeçar, që përfshin fëmijët nga mosha 6 deri në 16 vjeç, është hallka bazë dhe masive e sistemit arsimor, e njësuar dhe e detyrueshme.

c) Arsimi i mesëm, përfshin të rinjtë mbas mbarimit të shkollës tetëvjeçare dhe ndahet në:
1. arsimi i mesëm i përgjithshëm
2. arsim i mesëm professional (shkolla bujqësore, teknike, artistike, pedagogjike, ekonomike etj.).  Arsimi i mesëm është 4 vjet, ndërsa për punonjësit e kategorive të ndryshme që e vazhdojnë këtë lloj shkolle pa shkëputje nga puna, 5 vjet. Shkollat e mesme profesionale janë njëdegëshe e shumëdegëshe.

ç) Arsimi i lartë, ndiqet nga nxënësit që mbarojnë shkollën e mesme dhe realizohet në Universitet dhe në shkollat e tjera të larta. Studimet zgjatin 3, 4, 5 vjet.

dh) Specializimi pasuniversitar organizohet në formën e kurseve 1 deri në 3 vjeçare pranë shkollave të larta ose institucioneve kërkimore shkencore për specializimin dhe perfeksionimin e kuadrit të lartë.

* * *

Në Shqipëri ka edhe shkolla të veçanta, si Instituti i Fëmijëve që nuk Shikojnë e nuk Dëgjojnë shkolla për fëmijë me zhvillim të vonët mendor etj., që punojnë me plane e programe mësimore të veçanta.

Një hallkë e veçantë janë shkollat e ulëta tekniko-profesionale 1 ose 2 vjeçare, mbi bazën e shkollës tetëvjeçare dhe përgatitin punëtorë të kualifikuar në specialitete të ngushta. Ato varen nga dikasteret përkëtase dhe nga Ministria e Arsimit.

Read More

Ligji i sistemit te arsimit ne Republiken Popullore Socialiste te Shqiperise 1969

Google doc.

Ligji Nr. 4624, date 24.12.1969

Botuar në Gazetën Zyrtare Nr. 10/1969

Duke u bazuar në vendimet e Pleniumit VII të Komitetit Qeëndror të PPSH, mbajtur në qershor 1969, me qëllim që shkolla jonë t’u përgjigjet sa më mirë detyrave për ndërtimin e plotë të shoqërisë socialiste në etapën e sotme e në perspektivë, që ajo të japë një kontribut vendimtar për pergatitjen dhe edukimin e njeriut të ri me formim të gjithanshëm komunist, besnik gjer në fund ndaj cështjes së partisë, të lidhur ngushtë me popullin punonjës, luftëtarë të paepur për ndërtimin e socializmit e mbrojtjen e marksizëm-leninizmit, që ajo të pregatisë punonjës e kuadro në numër të mjaftueshëm, të kualifikuar e të aftë, që ajo të ndihmojë si duhet për ngritjen e vazhdueshme të nivelit kultural të masave punonjëse, sidomos të klasës sonë punëtore, për ngushtimin gradual dhe pastaj për zhdukjen e dallimeve esenciale midis punës mendore e punës fizike si dhe midis qytetit e fshatit, që I gjithë sistemi arësimor të ndërtohet mbi bazën e unitetit organic të mësimit me punën prodhuese e me edukimin fizik e ushtarak, duke i dhënë prioritet absolut bushtit ideologjik marksist-leninist, dhe që shkolla jonë të bëhet gjithnjë më masive, më popullore, sidomos në hallkat e arësimit të mesëm e të lartë.

Kuvendi Popullor, mbi propozimin e Këshillit të Ministrave,

Vendosi:

Aprovimin e ligjit “Mbi sistemin e ri arësimor”, me këtë përmbajtje:

KREU I

Sistemi arësimor

Neni 1

Sistemi arësimor bazohet mbi parime demokratike socialiste, përshkohet tërësisht nga boshti ideologjik marksist-leninist dhe zhvillohet mbi bazën e lidhjeve organike të mësimit me punën prodhuese dhe me edukimin fizik e ushtarak.

Neni 2

Arësimi  jepet me shkëputje nga puna për rininë shkollore dhe pa shkëputje nga puna për punëtorët e fshatarët.

Neni 3

Arësimi merret nëpërmjet një sistemi të plotë e masiv shkollash të hallkave të ndryshme, që lidhen njëra me tjetrën dhe zgjerohen vazhdimisht.

Neni 4

Në sisemin arësimor përfshihen:

a)     arësimi parashkollor

b)     arësimi i përgjithshëm tëtëvjeçar

c)      arësimi i mesëm

d)     arësimi  i lartë

Neni 5

Arësimi jepet falas në të gjitha hallkat e sistemit arësimor dhe në institucionet jashtëshkollore.

KREU II

Arësimi parashkollor

Neni 6

Arësimi parashkollor ka për detyrë të kryejë edukimin shoqëror të fëmijëve të moëshës nga tre vjeç gjer në gjashtë vjeç, në mënyrë që të sigurohet zhvillimi i tyrë fizik e mendor, pajisja e tyre me vetitë më elementare të moralit komunist dhe pregatitja për të hyrë në shkollë.

Arësimi parashkollor është i përgjithshëm, realizohet gradualisht dhe jepet në kopshtet e në shtëpitë e fëmijëve.

KREU III

Arësimi i përgjithshëm tëtëvjeçar

Neni 7

Arësimi tetëvjeçar përbën hallkën bazë të sistemit arësimor, është unik, i përgjithshëm dhe i detyrueshëm për të gjithë fëmijët nga mosha 6 vjeç.

Pranimi i fëmijëve në arsimin tetëvjeçar në moshën 6 vjeç zbatohet gradualisht.

Neni 8

Arësimi tetëvjeçar ka për detyrë që në përshtatje me moshën e nxënësve, t’u japë atyre bazat e para të edukimit politik, ideologjik, moral, estetik e fizik, t’i pajisë me kulturë të përgjithshme, të edukojë tek ata dashurinë për punën dhe shprehitë e thjeshta të punës, në mënyrë që të ata të bëhen të aftë për të vazhduar arësimin e mesëm dhe të parapregatiten për të marrë pjesë në jetën shoqërore dhe në prodhimin socialist.

Kreu IV

Arësimi i mesëm

Neni 9

Arësimi i mesëm ka për detyrë që, në përshtatje me moshën, t’u japë nxënësve një formim të shëndoshë marksist-leninist, shkencor e politeknik dhe, mbi bazën e unitetit organik të mësimit me punën prodhuese dhe me edukimin fizik e ushtarak, të sigurojë pregatitjen e nevojshme teorike dhe praktike të nxënësve, në mënyrë që ata të bëhen të aftë për të marrë pjesë menjëherë në prodhimin shoqëror, të parapregatiten për mbrojtjen e atdheut dhe të pajisen me njohuritë e domosdoshme për të vazhduar arësimin e lartë.

Neni 10

Arësimi i mesëm është i shumëllojtë dhe jepet në shkollat e mesme të ndryshme profesionale dhe në shkollat e mesme të përgjithshme.

Shkollat e mesme profesionale, të cilat pregatisin punëtorë të kualifikuar dhe teknikë të mesëm të specialiteteve të ndryshme, janë rregullisht të profilit të gjerë. Shkollat e mesme profesionale mund të jenë me një degë, me më shumë se një degë ose të bashkuara me degë të profileve të ndryshme ose të arësimit të mesëm të përgjithshëm.

Neni 11

Të gjitha llojet e shkollave të mesme për rininë shkollore janë katër-vjeçare, kanë strukturë të njëjtë të vitit shkollor dhe sigurojnë një nivel përafërsisht të barabartë të kulturës themelore të përgjithshme.

Neni 12

Nxënësit që mbarojnë shkollën e mesme me shkëputje nga puna bëjnë një vit stash në prodhim, para se të vazhdojnë shkollat e larta.

Neni 13

Edukimi fizik e ushtarak i rinisë shkollore kryhet në shkollë në reparte ushtarake dhe zbatohet në unitet, i gërshetuar organikisht në përshtatje me moshën dhe seksin, sipas dispozitave të veçanta.

Neni 14

Shkollat e mesme profesionale për punëtorët e kooperativistët pa shkëputje nga puna, janë rregullisht të profilit të ngushtë, zgjatin 4 vjet, janë njëdegëshe ose shumëdegëshe dhe ngrihen pranë ndërmarrjeve ekonomike e kooperativave bujqësore ose në bazë rrethi.

Kreu V

Arësimi i Lartë

Neni 15

Arësimi i Lartë ka si detyrë të pregatisë specialist të rinj revolucionarë, të brumosur me frymën proletare, të formuar ideologjikisht e politikisht, në nivelin e këçr]kesave të shkencës e të teknikës moderne dhe të kërkesave të zhvillimit të ekonomisë e të kulturës në vendin tonë, të aftë nga ana teorike e praktike për punë dhe për mbrojtjen e atdheut.

Këto detyra arësimi i lartë i realizon mbi bazën e forcimit të boshtit ideologjik marksist-leninist dhe të unitetit organic të mësimit me punën prodhuese dhe me edukimin fizik e ushtarak.

Neni 16

Arësimi i larët jepet në universitetet dhe në shkollat e tjera të larta. Shkollat e larta kanë fakultete me degë e specialitete të ndryshme, ku pregatitja e specialistëve të lartë bëhet kryesisht mbi bazën e profilit të gjerë.

Neni 17

Në shkollat e larta studimet zgjasin 3-4 vjet dhe në raste të veçanta 5 vjet. Struktura e viti shkollor në të gjitha shkollat e larta është e njëjtë përsa i përket vendit që zënë mësimi, puna prodhuese dhe edukimi fizik e ushtarak.

Neni 18

Në shkollat e larta pranohen nxënës që kanë kryer shkollën e mesme dhe jo më pak se një vit stash në prodhim.

Neni 19

Gjithë studentët, pas shkollës së lartë, do të bëjnë tetë gjer në në nëntë muaj stash në punë si dhe një kurs tremujor për pregatitjen ushtarake.

Neni 20

Arësimi i lartë pa shkëputje nga puna për punëtorët e fshatarët, si një nga format kryesore për masivizimin e mëtejshëm të arësimit të lartë dhe për ngritjen e nivelit teorik e shkencor të punëtorëve dhe të fshatarëve, jepet pranë shkollave të larta ose në filialet e tyre.

Afati i studimit në shkollat e larta për shkëputje nga puna është rregullisht një vit më i gjatë se ai i degëve përkatëse me shkëputje nga puna.

Neni 21

Në arësimin e lartë pa shkëputje nga puna pranohen punonjës që kanë kryer shkollën e mesme dhe që kanë plotësuar jo më pak se një vit drejtpërdrejt në punë prodhuese.

Punonjësit që kanë kryer shkolla të mesme profesionale pa shkëputje nga puna, par se të pranohen nga shkollat e larta përkatëse, si rregull bëjnë edhe një vit përgatitor për plotësimin e kulturës së përgjithshme shkencore dhe teknike.

Kreu VI

Mbi pregatitjen e punëtorëve dhe kualifikimin e kuadrit

Neni 22

Përveç hallkave të sistemit arësimor, për përgatitjen e punëtorëve të rinj të kualifikuar dhe për kualifikimin e mëtejshëm të punëtorëve e kooperativistëve, ngrihen, mbi bazën e shkollës tetëvjeçare, shkolla të ulëta tekniko-profesionale dhe kurse të profileve të ndryshme, me shkeputje dhe pa shkëputje nga puna.

Për kualifikimin dhe specializimin mëtejshëm të kuadrit të lartë ngrihen kurse të veçanta.

Kreu VII

Dispozita të fundit

Neni 23

çështjet e veçanta lidhur me sistemin e ri arësimor, siç janë vartësia, hapja e mbyllja e shkollave të ndryshme, afati i studimeve në degët e ndryshme të shkollave të larta, kushtete lehtësuese për punonjësit që ndjekin shkollat pa shkëputje nga puna, puna prodhuese dhe edukimi fizik e ushtarak, përcaktohen me dispozita të veçanta të Këshillit të Ministrave.

Read More

Studentë të huaj në Shqipërinë e viteve 80

 

Një reportazh mbi historinë e disa studentëve nga Kongo

Panorama, “Raporti për Enverin në 84: Studentët e huaj mbajnë qëndrim armiqësor”, 20 Prill,2015.

http://www.panorama.com.al/raporti-per-enverin-ne-84-studentet-e-huaj-mbajne-qendrim-armiqesor/

 

Të ardhur në Shqipëri në mesin e viteve ’60, falë “ndjeshmërisë” të regjimit të Tiranës për fëmijët e patriotëve kongolezë, siç i quante ky i fundit radikalët e majtë rrëzuar nga froni me grusht shteti, ata u bënë të njohur për policinë sekrete, por jo vetëm, në fillimin e viteve ’80. Kur autoritetet shqiptare ndiheshin krenarë për investimin e bërë për mirërritjen dhe arsimimin e tyre, sjellja e djemve dhe vajzave me ngjyrë, tashmë studentë të Fakultetit të Mjekësisë, më i privilegjuari ky për kohën në Shqipëri, shkonte në të kundërtën e pritshmërisë së tyre. Sinjalet e para të konfliktit me ta u shënuan gjatë aksionit politik kundër shfaqjeve të huaja që u zhvillua në frymën e vendimeve të Plenumit të IV të KQ.

Universiteti Politeknik Tirane

Grupi i studentëve kongolezë, asokohe adoleshentë, ndryshe nga bashkëmoshatarët e tyre shqiptarë, e vlerësonte të pakuptimtë, madje absurde kërkesën e Partisë-shtet për të standardizuar mënyrën e jetesës, shijet dhe dëshirat e rinisë. Megjithatë, reagimi i të huajave që nuk e dallonin dot të keqen e “shfaqjeve të huaja”, u shfaq dukshëm me kalimin e viteve, kur po përfundonin studimet universitare.

Kontakti me familjet dhe miqtë jashtë shtetit, takimet me të huajt në Tiranë, ndjekja e stacioneve perëndimore për ta ishte një dritare më shumë për ta parë botën jo vetëm nëpërmjet frëngjisë së Tiranës. Kjo e bënte grupin e tyre sa të veçantë, aq edhe problematik për regjimin. Lirshmëria në sjellje e veshje, shijet për muzikë e letërsi të huaj, këto falë edhe gjuhëve që zotëronin, veç të tjerave kishte zgjuar tek ata ndjenjën e revoltës për mos t’iu bindur rreshtit për mënyrën e sjelljes dhe të menduarit. Pikërisht këtu nisi të shfaqej dukshëm konflikti i tyre me shtetin e diktaturës dhe aparatin e tij represiv.

Që këtej, grupi i tyre që stononte me pjesën tjetër jo vetëm nga ngjyra u shpall kontingjent special dhe bë objekt vëzhgimi i policisë sekrete. Dosja sekrete e Sigurimit të Shtetit për “grupin e fëmijëve të patriotëve kongolezë”, përmban me dhjetëra raporte të rrjetit agjenturor, me të dhëna e fakte që “vërtetojnë” opozicionin e tyre me vijën e Partisë dhe veprimtarinë armiqësore ndaj vendit tonë.

Pjesa më e madhe e kësaj lënde misterioze, siç konfirmohet nga dokumentet, është siguruar nga përgjimet e të rinjve gjatë takimeve me diplomatë të huaj në hotel “Dajti” dhe nga studimi i fshehtë i korrespodencës së tyre me familjarë e miq jashtë shtetit. Në morinë e relacioneve zyrtare me karakter sekret të dosjes në fjalë, “Panorama” publikon sot një raport të autoriteteve të Ministrisë së Brendshme për Enver Hoxhën të datës 12 tetor 1984, ku përveç problematikës serioze që ka shkaktuar sjellja e studentëve kongolezë, kreu i regjimit informohet për mënyrën si po procedohet për ndëshkimin e tyre.

AFRIM IMAJ

RAPORTI PËR ENVERIN
Mbi grupin e fëmijëve të patriotëve kongolezë në Shqipëri. Në grupin e studentëve kongolezë që janë strehuar në Shqipëri gjatë periudhës së studimeve universitare, lindën disa probleme shqetësuese: Marrëdhënie e lidhje me diplomatë të ambasadave të huaja në Tiranë, qëndrime e veprime armiqësore ndaj vendit tonë, shthurje në jetën shoqërore deri në imoralitetet, mosfrekuentim i studimeve etj.

Një nga shkaqet për krijimin e kësaj situate, ka qenë puna e pamjaftueshme që bëhej me ta nga institucionet tona të ngarkuara me edukimin e tyre, sidomos për periudhën kur ata kaluan nga shkollat 8-vjeçare në të mesmet dhe në mënyrë të veçantë në shkollat e larta të vendit. Si pasojë e gjendjes së krijuar, në muajin tetor të vitit 1982, organet tona shtetërore, me gjithë paralajmërimet e bëra, u detyruan që të marrin disa masa administrative e ligjore: Pesë veta u përjashtuan nga universiteti për rezultate shumë të dobëta në mësime, mungesa të pajustifikuara në mësime, ngelje në klasë dhe sjellje të pahijshme moralo-shoqërore dhe qëndrime armiqësore ndaj vendit tonë: Maria Zhose, Liliana Katasa, Koleta Jumbu, Zhak Jumbu, Elisabeta Mukeketa dhe Vital Pakasa. Dy prej tyre, Vital Pakasa dhe Zhak Jumbu u arrestuan për veprimtari armiqësore. Ndërkohë në qytetin e Beratit u arrestua Zhan Matie, për çështje ordinere.

Dokumenti i Ministrisë së Brendshme për Enver Hoxhën mbi qendrimin dhe sjelljet e studentëve të huaj në Shqipëri në fillim të viteve ‘80

Në këto kushte doli nevojë urgjente për të siguruar pasaporta kongoleze, mbasi shumica e tyre, meqenëse në Shqipëri kishin ardhur si fëmijë, nuk dispononin asnjë dokument. Nëpërmjet Ministrisë së Jashtme dhe Ambasadës tonë në Bukuresht, u bënë tratativa me Ambasadën Kongoleze në Rumani, për të pajisur me pasaporta gjithë fëmijët kongolezë që ishin strehuar në Shqipëri. Mbas sigurimit të këtij dokumenti, u morën masa për të nisur nga Shqipëria për në Kongo-Brazavil, në radhë të parë tre kongolezët që ishin arrestuar dhe dënuar nga organet e drejtësisë. Në të njëjtën kohë u morën masat e nevojshme për largimin e studentëve të përjashtuar nga Universiteti dhe që ngulën këmbë për t’u larguar nga vendi ynë. Mbasi u morën të gjitha masat u larguan nga Shqipëria:

1-Vital Vital Pakasa, lindur në Kongo-Kinshasa, më 15 qershor 1957, ardhur në Shqipëri në dhjetor 1966. Pas përfundimit të arsimit 8-vjeçar e të mesëm, ndoqi Fakultetin e Mjekësisë. Ka qenë student me rezultate të dobëta. Ka mbajtur qëndrim armiqësor ndaj vendit tonë. Në tetor të vitit 1982, u arrestua dhe u dënua nga organet gjyqësore. Në dhjetor 1982 u largua për në Kongo- Brazavil.

2-Zhak Gabriel Jumbu, lindur në Kongo-Leopolovil, më 16 gusht 1959, ka ardhur në Shqipëri më 27 dhjetor 1965. Mbasi mbaroi mësimet në 8- vjeçare e të mesme, u fut në Fakultetin e Inxhinierisë. Ka qenë student i çrregullt dhe me qëndrim armiqësor ndaj vendit tonë. U përjashtua nga Universiteti dhe në tetor të vitit 1982, u arrestua për agjitacion e propagandë. U largua nga Shqipëria më 26 prill 1983 për në Paris.

3-Marie Zhumbula Zhose, lindur në Kongo-Leopolovil, më 16 gusht 1958, ka ardhur në Shqipëri në dhjetor 1965. Pasi mbaroi shkollën e mesme u dërgua në Fakultetin e Mjekësisë. Nuk ka qenë studente e rregullt, në vitin e katërt nuk dha asnjë provim. Qëndrimi i saj nuk ka qenë aspak korrekt, si nga ana morale ashtu dhe politike. Në tetor 1982 u përjashtua nga Universiteti. Më 9 mars 1983 u largua nga Shqipëria për në Kongo-Brazavil.

4-Liliana Antuan Katasa lindur më 24 dhjetor 1960. Në Shqipëri ka ardhur më 27 dhjetor 1965. Pasi ndoqi mësimet në 8-vjeçare dhe në shkollën e mesme u fut në Fakultetin e Mjekësisë për stomatologji. Për rezultate shumë të dobëta në mësime, për sjellje e qëndrime moralo-politike aspak korrekte, në tetor të vitit 1982 u përjashtua nga Universiteti. Më 9 mars të vitit 1983 u largua nga Shqipëria për në Kongo- Brazavil.

5-Elisabeta Mukeketa lindur në Kongo-Kinshasa, më 8 gusht 1959. Ardhur në Shqipëri më 3 dhjetor 1966. Mbas përfundimit të mësimeve në 8-vjeçare dhe të mesme u fut në Fakultetin e Mjekësisë. Përsëriti dy herë vitin e parë. Në vitin 1982 u përjashtua nga Universiteti. Më 11 maj 1983 u largua nga Shqipëria për në Kongo-Brazavil.

6-Zhan Matie, lindur në Kongo-Bravazil në vitin 1960, ka ardhur në Shqipëri në dhjetor 1965. Ka bërë shkollën 8- vjeçare e të mesme. U fut në punë në zdrukthëtarinë e Beratit. Për çështje ordinere është arrestuar dhe dënuar nga organet e drejtësisë. Në vitin 1982 përfitoi nga amnistia. Më 9 mars 1983 u largua për në Kongo-Brazavil.

7-Koleta Gabriel Jumku, lindur në Kongo-Brazavil, më 29 mars 1961. Në Shqipëri ka ardhur më 27 dhjetor 1965. Pasi mbaroi shkollën 8-vjeçare e të mesme, u fut në Fakultetin e Mjekësisë. Nuk ka qenë studente e mirë. Ndërroi degën e u fut në stomatologji, ku përsëri ngeli një vit, sepse nuk u paraqit në provime. Qëndrimi dhe sjelljet e saj moralo-politike nuk kanë qenë aspak korrekte. Në gusht të vitit 1983 u largua nga Shqipëria për në Gjermaninë Perëndimore, ku banon dhe nëna e saj Katerina Jumbu.

8-Maria Gabriel Jumbu, lindi në Kongo-Brazavil, më 8 tetor 1958. Ka ardhur në Shqipëri në vitin 1967. Pasi mbaroi shkollën 8-vjeçare dhe të mesme u fut në Fakultetin e Mjekësisë. Ka qenë studente e rregullt dhe e mirë në mësime. Po kështu, qëndrimi i saj shoqëror e politik ka qenë i mirë. U diplomua në vitin 1982. Me kërkesën e saj dhe të nënës së vet, Katerina Jumbu u largua nga Shqipëria në RFGJ, në gusht të vitit 1983.

9-Fani Grigor Kazadi, lindur në Ugandë, më 29 gusht 1961. Ka ardhur në Shqipëri në vitin 1967. Ndoqi mësimet në shkollën 8-vjeçare e të mesme dhe pas tyre u fut në Fakultetin e Mjekësisë për stomatologji. Nuk ka qenë studente e mirë. Qëndrimi dhe sjelljet e saj aspak korrekte. Me gjithë problemet dhe shqetësimet e krijuara, duke marrë parasysh se në Shqipëri ata jetuan një kohë të gjatë, u morën masa për përcjelljen e tyre në aeroport. Përveç biletës së udhëtimit deri në destinacionin përkatës, u dha si dietë udhëtimi në lekë valutë për një kohë relativisht të mjaftueshme (150 dollar) deri sa të lidheshin me pjesëtarët e tjerë të familjes, apo për të blerë ndonjë gjë të domosdoshme gjatë rrugës. Kanë mbetur katër veta që ndjekin studimet e larta në Universitet, dhe njëri që ka mbaruar Fakultetin e Mjekësisë që punon në spitalin nr.1 të Tiranës.

1-Urbain Zhuasan Massena, lindur në Kongo-Kinshasa, më 25 dhjetor 1956. Ka ardhur në Shqipëri më 1 dhjetor 1966. Mbasi përfundoi arsimin 8-vjeçar dhe të mesëm, ndoqi studimet në Fakultetin e Mjekësisë. Tani është mjek në spitalin nr.1 Tiranë. Nuk ka qëndrim të mirë moralo-politik. Ka patur të dhëna për veprimtari armiqësore. Ka kërkuar të qëndrojë në Shqipëri dhe të martohet me një vajzë shqiptare.

2-Zhozef Zhose Makanga lindur më 7 maj 1958. Në Shqipëri ka ardhur në vitin 1966. Pasi përfundoi arsimin 8- vjeçar dhe të mesëm u fut në Fakultetin e Mjekësisë. Në përgjithësi ka qenë student i mirë. Ndjek vitin e katërt.

3-Tumba Emanuel Irozhe, lindur në 17 maj 1961, ka ardhur në Shqipëri në vitin 1967. Pasi përfundoi arsimin 8- vjeçar dhe të mesëm u fut në Fakultetin e Mjekësisë.

4-Klodiana Gabriel Jumbu, lindur më 1962, në Kongo- Brazavil. Në Shqipëri ka ardhur në vitin 1967. Pasi përfundoi arsimin 8-vjeçar dhe të mesëm u fut në Fakultetin e Mjekësisë. Vazhdon vitin e tretë.

5-Rhozher Kainda, lindur në vitin 1962. Ka ardhur në Shqipëri në vitin 1966. Ka bërë shkollën 8-vjeçare dhe të mesme. Ka filluar studimet në Fakultetin e Mjekësisë. Pas ngjarjeve të tetorit të vitit të kaluar, gjendja në grupin e studentëve kongolezë është qetësuar dhe nuk ka ndonjë problem shqetësues.

Për mjekun kongolez që ka kërkuar të jetojë në Shqipëri, lidhur me kërkesën e bërë nga ai pranë organeve shtetërore për t’u martuar me një vajzë shqiptare, do të veprohet sipas rregullave shtetërore, por mendojmë se krijimi i kësaj lidhje bashkëshortore do të krijonte probleme në të ardhmen, sepse me largimin e kongolezëve të tjerë edhe ai mund të kërkojë të largohet në vendin e vet ose në ndonjë vend ku janë dy vëllezërit e tij: Në Francë apo Çekosllovaki. Përveç kësaj, organet përkatëse kanë të dhëna për aktivitet armiqësor.

Koci Zengo
Tiranë, 12 tetor 1984

Interviste e Urban Zhuasan

Panorama, 24 Prill 2015  (http://www.panorama.com.al/ish-studenti-djemte-i-arrestuan-vajzat-i-debuan/)

Urbain Zhuasan Massena, është i vetmi nga ish-studentët afrikanë që ka mbetur në Shqipëri. I diplomuar në Universitetin e Tiranës për Mjekësi, prej vitesh vazhdon të punojë në qendrën shëndetësore të Vorës, ku ndjehet si në shtëpinë e vet. Ai ka qenë pjesë e grupit të studentëve të huaj që u penalizuan nga regjimi në fillim të viteve ’80, për sjellje e qëndrime liberale. Nga përballja me autoritetet, doktor Beni, siç i flasin të njohurit, ka fiksuar në kujtesë grupin e arrestuar për veprimtari armiqësore dhe pjesën e vajzave që u përjashtuan nga Fakulteti dhe u larguan nga Shqipëria si “persona non grata”…

Çfarë kujtoni nga çastet e arrestimit të shokëve tuaj?
Ka qenë diçka e papritur dhe e pabesueshme arrestimi i tyre. Mënyra si i prangosën Vital Pakasën dhe Zhak Jumbun në fillim të vitit 1982, u përjetua me shqetësim të madh jo vetëm nga grupi ynë, por edhe pjesa e studentëve shqiptarë. Me ta njihesha prej kohësh. Ishim rritur e shkolluar bashkë. Aty për aty, arrestimi i tyre na dukej një aventurë e pakuptimtë. Sidoqoftë, ky akt e tronditi fort komunitetin tonë…

Cila ishte akuza që u komunikuan kur i arrestuan Vital Pakasën dhe Zhak Jumbun?
Në fillim qarkulluan zëra se i arrestuan për agjitacion e propagandë, se kishin folur kundër sistemit dhe vijës së Partisë. Gjatë procesit gjyqësor i akuzuan për veprimtari armiqësore kundër Republikës së Shqipërisë. Kjo e bënte më të rëndë pozitën e tyre…

Ju e keni ndjekur gjyqin e tyre?
Unë nuk kam qenë i pranishëm, por ma kanë treguar shokët që e ndoqën gjyqin në sallë. Aty i akuzuan se ishin lidhur me agjenturat e huaja dhe bënin spiunazh. Ishte kjo një përballje sa brutale aq dhe absurde. Në fund, pavarësisht se ata nuk pranuan asgjë, u dënuan, madje me shumë vite burg…

Ku e bënë dënimin?
Me sa më kujtohet, qëndruan rreth tre muaj në burg në Tiranë në kushte izolimi dhe pas tre muajsh, autoritetet lajmëruan familjarët e tyre dhe i riatdhesuan. Pra, ikën me familjarët… Kontakti me familjarët pas lajmërimit nga zyrtarët e Tiranës, prodhoi një histori tjetër disi të çuditshme. Ata, të mbërritur nga larg, të tronditur e të shqetësuar për njoftimin e papritur, u befasuan kur u njohën me akuzat vulgare për fëmijët e tyre. Madje, ndonjëri prej tyre, si nëna e Zhakut, edhe rebeloi para autoriteteve shqiptare, duke u kujtuar faktin se përgjegjësit kryesor për sjelljet e tyre ishin ato, pasi u ishte besuar kujdesi për edukimin e tyre qysh në fëmini.

Bashkë me grupin e dënuar që u largua për në Kongo, ka qënë edhe një tjetër që u përjashtua nga Universiteti dhe u shpall non grada…
Po, po, ishte dhe një grup tjetër me vajza që u shpëtoi prangave, por jo përjashtimit nga Universiteti dhe largimit me detyrim, madje duke u shpallur të padëshirueshëm për të jetuar në Shqipëri. Në këtë liste bënte pjesë Maria Zhose, Liliana Katasa, Koleta Jumbu dhe Elisabeta Mukeketa. Dëbimi i tyre, kryesisht lidhej me arsyetimin pa arsye se kishin manifestuar shfaqje të huaja liberale dhe kishin qëndrim jo të mirë moralo-politik…

Çfarë stononte në sjelljet tuaja që u bëtë objekt i goditjes së sigurimit të shtetit?
Në fakt ne kishim të njëtjën përditshmëri me pjesën e studentëve vendas. Jetonim në të njëtin konvikt, studionim në të njëtat auditore,shëtisnim e loznim bashkë në çdo kohë. I vetmi përjashtim, i vetmi privilegj, që kishim ne të huajt, nëse mund ta quajmë kështu, ishte e drejta për të frekuentuar hotel “Dajtin” dhe kontaktet me diplomatët e akredituar në Tiranë. Këtu fillonte pikërisht ajo që na vinte në shënjestrën e njerëzve të sigurimit. I gjithë ky aktivitet, siç e kemi mësuar më vonë, përgjohej e rregjistrohej fshehtas dhe mbi lëndën e zbardhur në zyrat e policisë sekrete, konkludohej mbi rrezikshmërinë që paraqisnim ne për regjimin. Po nuk na konfliktonte vetëm kjo. Diçka më vulgare ishte “alergjia” e zyrtarëve me veshjet tona. Asokohe shumkush prej nesh kishte vendosur kontaktet me famijarët dhe miqt e vet. Prej tyre herë pas here merrnim rroba e paisje të ndryshme, të cilat në Tiranë nuk egzistonin. Ndodhte rëndom që një palë atlete “Adidas”, apo pantallona “Blue Jeans”, një mangnetofon “Filips” apo një radio “Luxburg”, të rregjistronte mbarëts të shfaqjeve të huaja borgjezorevizioniste. Pak a shumë këto “privilegje”, u bënë boshti i goditjes së papritur…
Afrim Imaj

Read More

Zyhdiu rrëfen

 

Zyhdi Dervishi, pedagog në Fakultetin e Shkencave Sociale rrëfen në një libër të fundit mbi kërkimin shkencor në vitet e regjimit totalitar.

Gazeta Panorama, dt. 13 Dhjetor 2013.

Pjesë nga libri (lutemi që kush ka mundësi të vendosë në dispozicion të blogut një kopje digjitale të veprës, të kontaktojë në arsimishqiptar@gmail.com)

“Janë shoshitur mijëra e mijëra fakte, të dukshme dhe të padukshme, nga jeta e përditshme e shqiptarëve në rrjedhën e disa viteve, dhjetëvjeçarëve e shekujve, që dëshmojnë disa prirje kryesore vetëzhvilluese të kulturës shqiptare, si mungesa e ndjenjës së hierarkisë, mungesa e ndjenjës së realitetit, prirja konservative etj.”.

Marrëzia për të pajisur me të tilla edhe punonjës me klasë fillore apo shtatëvjeçare dhe përfshirja e tyre në Akademinë e Shkencave. Në vitin 1968, sipas një udhëzimi të Këshillit të Ministrave të Republikës Popullore të Shqipërisë, u organizua një diskutim i gjerë për format e organizimit të punës kërkimore-shkencore, eksperimentale dhe për gradat e titujt shkencorë. Përcollën me shkrim në zyrën përkatëse të Këshillit të Ministrave rezultatet e diskutimeve mendimet e propozimet e tyre Ministria e Industrisë, Ministria e Bujqësisë, Ministria e Tregtisë, Ministria e Transportit, Ministria e Arsimit, Ministria e Komunikacionit, etj. Në këto diskutime vihet re një kuptim fare i thjeshtëzuar për punën kërkimore-shkencore, për shkencën dhe shkencëtarët e vërtetë.

Në diskutime të tilla mbizotëron ideja se edhe njerëzit që dallohen për shkathtësi praktike në zgjidhjen e problemeve të thjeshta të organizimit e prodhimit në fushën e bujqësisë, të industrisë etj., të trajtohen si punonjës shkencorë, të cilët meritojnë edhe grada e tituj shkencorë sikurse pedagogët e shkollave të larta dhe punonjësit kërkimorë të instituteve shkencorë. Në shkresën përkatëse të Ministrisë së Bujqësisë për këtë çështje, pasi kritikohet praktika e dhënies së gradave dhe titujve shkencorë vetëm për specialistët me arsim të lartë që punojnë si pedagogë në shkollat e larta dhe studiues në institucionet kërkimore-shkencore, theksohet: “Me eksperimentimin shkencor masiv që ka shpërthyer në kooperativat bujqësore dhe në ndërmarrjet e bujqësisë kanë dalë ekperimentatorë të talentuar, eksperimentet e të cilëve jo vetëm kanë vlerë eksperimentale, por e kanë çuar dhe e çojnë përpara prodhimin. Këta eksperimentatorë nuk janë vetëm specialistë të lartë, por edhe të mesme, mjeshtër, brigadierë dhe shumica e tyre janë punonjës të thjeshtë. Prandaj dhënia e titujve shkencorë duhet të shtrihet edhe në sferën e punonjësve të prodhimit. Në radhë të parë njerëzve të prodhimit u duhet dhënë titulli “Bashkëpunëtor tekniko-shkencor”. Dhënia e këtij titulli të jetë në bazë të punës kërkimore që ai ka bërë, në bazë të referimeve që ai ka bërë për disa vjet në sesionet shkencore… eksperimentatorëve më të talentuar të prodhimit t’u jepen edhe titujt “Bashkëpunëtor shkencor i ri”, “Bashkëpunëtor shkencor i vjetër” e me radhë, pa bërë asnjë dallim nga dhënia e titujve të instituteve kërkimore ose të institucioneve të tjerë” (AQSH, F.890, v.1968)
Sipas këtij dokumenti, titulli “Bashkëpunëtor i vjetër shkencor”, që u akordohej punonjësve të instituteve kërkimore-shkencore dhe ishte i barasvlershëm me titullin “Docent” që u akordohej edhe punonjësve me arsim fillor ose shtatëvjeçar, të cilët në sajë të intuitës e të shkathtësive praktike kishin zgjidhur probleme të thjeshta të prodhimit dhe sidomos të organizimit të prodhimit, që kishin të bënin me veçori në zona të caktuara të vendit. Mendësi të tilla të zyrtarizuara në shumë dokumente të atyre viteve, në thelb shprehnin nënvleftësim, shpërfillje të hierarkisë në fushën e shkencës, sepse njerëzit e shquar për veprimtari praktike, që nuk kishin lidhje me kërkimin shkencor të mirëfilltë trajtoheshin si shkencëtarë.

Përgjatë viteve të të ashtuquajturit Revolucion i Madh Proletar Kinez dhe sidomos pas ndërprerjes (1978) së marrëdhënieve me Republikën Popullore të Kinës, në shoqërinë shqiptare artikulohej gjithnjë e më dendur termi “kinezëri”. Me këtë term karakterizoheshin me humor, me ironi e deri në sarkazëm modele sjelljeje, veprime e mendësi vulgare, të çuditshme, ekscentrike deri në absurd, që nuk kishin asgjë të përbashkët me traditat kulturore shqiptare dhe europiane. Në fushën e veprimtarisë kërkimore shkencore u shfaqën dukuri të kësaj natyre që tejkalonin çdo kinezëri, sidomos në vitet e ashpërsimit të luftës së klasave “kundër ideologjisë borgjeze e revizioniste”. Të tillë kanë qenë edhe vitet 1973-1981. Për të ilustruar këtë ide, mjafton t’i referohemi një raporti “Mbi punën e kryer nga grupi i posaçëm për luftën kundër burokratizimit” në sistemin e Akademisë së Shkencave, të hartuar në gjysmën e parë të vitit 1975. Pasi flitet për pakësimin e numrit të punonjësve me 19,2% (nga 715 në 578), për shtimin e numrit dhe të peshës specifike të punonjësve shkencorë që do të qarkullonin, në këtë raport theksohet domosdoshmëria e përçimit të frymës revolucionare të klasës punëtore ndër punonjësit e Akademisë së Shkencave edhe përmes përfshirjes së punëtorëve në strukturat drejtuese të saj të të gjitha niveleve: “Grupi i punës mendon që në forumet drejtuese të Akademisë të ketë edhe punëtorë të ardhur direkt nga prodhimi. Kështu mendohet që në përbërjen e Asamblesë, përveç anëtarëve edhe anëtareve korrespondentë të Akademisë, të bëjnë pjesë me të drejtë të plotë vote edhe një numër i caktuar punëtorësh të prodhimit. Disa prej tyre mendohet të zgjidhen si anëtarë të Presidiumit. Në seksione të zgjerohet pjesëmarrja e punëtorëve dhe, si këta, ashtu edhe anëtarët e tjerë të jashtëm të kenë të drejtë të plotë vote. Në aparatin e Akademisë duhet të ketë punëtorë. Kryesia dhe organizatat bazë të Partisë kanë propozuar që drejtori i Drejtorisë Ekonomike, Kryetari i Degës së Kuadrit dhe ekonomisti për furnizim të zëvendësohen me punëtorë. Mendohet që në institutet shkencore të ketë punëtorë, sidomos në organizmat administrative” (AQSH, F. 1008, v. 1975, D. 55, f. 47-48).

Lutemi që kush ka mundësi të vendosë në dispozicion të blogut një kopje digjitale të veprës, të kontaktojë në arsimishqiptar@gmail.com. 

Read More

Mbi historinë e arsimit të lartë në Shqipëri 1946-68

 

Duro, Çlirim (2012) Arsimi i Lartë në Shqipëri 1946-68. Universiteti i Tiranës. (Disertacion)
Krahasimet, grafikët dhe tabelat me statistikat ndërkombëtare apo ato aktuale janë nga blogu

Diskutimet nëpër gazeta mbi masivizimin e dhe uljen e cilësisë në arsimin e lartë jo pak herë nisen nga një romantizim i së kaluarës apo nga dëshirat elitiste për të kufizuar aksesin në arsimin e lartë. Por një vështrim historik mbi zhvillimi e arsimit të lartë në Shqipëri ndihmon për të kuptuar se ky sistem relativisht shumë i ri po has të njëjtat probleme sikur në fillesat e veta. Dhe megjithatë shqiptarët e arsimuar në vitet 1970-1990 janë krenar për arsimimin e tyre që është trashëgimi e atyre përpjekjeve fillestare. Kritikët e brezit tim, që nuk e kanë përjetuar ngritjen e sistemit të arsimit të lartë në Shqipëri gjatë periudhës socialiste, duhet të jenë shumë të kujdesshëm në vlerësimin e situatës së sotme. E kaluara na jep argumente për optimizëm.
Çlirim Duro, një nga specialistët e pakët në fushën e akreditimit dhe vlerësimit të jashtëm në Shqipëri, nëpunës prej vitesh pranë Agjencisë së Akreditimit të Arsimit të Lartë ofron pikërisht perspektivën historike për të vlerësuar gjendjen e sotme të arsimit të lartë në Shqipëri. Vepra e tij “Arsimi i Lartë në Shqipëri 1946-68”, shkruar në kuadër të disertacionit për titullin Doktor i Shkencave në vitin 2012 në Universitetin e Tiranës, paraqet fillesat dhe zhvillimin e arsimit të lartë në Shqipëri për atë periudhë.
Studimi mbart vlera për historikun e zhvillimit të arsimit të lartë dhe shkencës (kapitulli i fundit) në Shqipëri. Por periudha e zgjedhur është e shkurtër dhe metoda është ajo kronologjike (vertikale) dhe jo tematike (horizontale). Referencat dhe ndonjë analizë krahasuese mbi situatën aktuale mungojnë, por duket sikur tematika që përshkon të gjithë studimin lidhet me përpjekjet e qeverisë për të rritur numrin e studentëve dhe të programeve të studimit (për kuadro të kualifikuar në mësuesi e prodhim, për të mundësuar indoktrinimin apo edhe thjeshtë për ambiciet kombëtare si në rastin e fakulteteve të gjuhësisë). Duro nuk ngurron të vlerësojë e analizojë me sy kritik politikat e qeverisë. Përshtypja ime është se në tërësi studimi bazohet mbi dokumente zyrtarë dhe kjo ka kufizuar diapazonin e veprës pasi është lënë jashtë vështrimit përjetimi personal i studentëve, pedagogëve dhe administratorëve.
Fillimisht Duro paraqet një histori të shkurtër (rreth 20 faqe) të arsimit në Shqipëri. Në këtë seksion ai nuk mund ti shpëtojë metaforave të historiografisë të socializmit shqiptar, kombinuar me raste me terma moderne. Sipas tij “përpjekjet dhe vizioni për ndryshime janë ushqyer, frymëzuar dhe mbështetur në traditën arsimdashëse të popullit dhe në jetën dhe veprën e bijve më të shquar që e bënë arsimin pishtar për liri, dituri dhe progres(fq. 7). Ose se “lufta e tij [popullit] me pushkë për pavarësi e çlirim nga zgjedha e huaj nuk është ndarë asnjë herë nga lufta me penë, nga përpjekjet për zhvillimin e arsimit e të kulturës kombëtare” (fq. 8); “lufta për çrrënjosjen e analfabetizmit”(fq. 18) etj. Këto ose shprehin qëndrimin e autorit, ose burimet (si E. Kambo, H. Beqja etj.) janë përdorur pa reflektim. P.sh. tek përmend importimin e ideologjisë fashiste në shkolla, Duro komenton se këto përpjekje për imponim hasën në “rezistencën e forcave përparimtare” (fq. 12). Autori nuk pyet se cilin ishin “këto forca përparimtare” dhe se a mund të cilësohej fashizmi forcë reaksionare në kontekstin ekonomiko-social shqiptar; gjithashtu nuk përmendet nëse u ndërtuan shkolla gjatë pushtimit italian. Autori nuk permend as që Italia fashiste kishte kontribuar në themelimin Institutit për Studime Shqiptare (1940), i emërtuar më pas Instituti i Studimeve (1946) dhe Instituti i Shkencave (1947) (Michael Schmidt-Neke, 2006, Albanische Hefte 1).

Zhvillimi jashtëzakonisht i shpejtë i arsimit në Shqipëri, e gjetkë në botën komuniste, cilësohet me të drejtë arritja më e madhe e sistemit socialist. Studiuesit shqiptarë vendosen në siklet që njëkohësisht të njohin meritat e sistemit në këtë aspekt dhe të analizojnë efektet e sistemit arsimor mbi indoktrinimin e brezave. Duro nuk bën përjashtim. P.sh. gjatë analizës së reformës në arsimin parauniversitar (Ligji mbi Reformën Arsimore në Shqipëri, 1946) Duro nuk mund të qartësojë dallimin ndërmjet përshkrimit të objektivave të reformës dhe analizës apo vlerësimit të saj nga studiuesit e mëvonshëm. P.sh. Duro vlerëson synimet demokratike të reformës apo ndarjen “kategorike të shkollës nga kisha dhe nga feja ... si një nevojë urgjente .. dhe një hap të madh” për zhvillimin e vendit” por më tej e kundërshton këtë veprim duke i quajtur si synime “nonsense demokratike të reformës” dhe keqpërdorim të pushtetit për çështje propagandistike (fq. 23). Sipas autorit “ishte pikërisht kjo propagandë që vlerat emancipuese e përparimtare të reformës i deklaronte vend e pavend, duke i lidhur vetëm me vijën politike, me meritat e PKSH.” (fq. 23). Duro nuk arrin të artikulojë çështjen që çdo sistem politik e bazon legjitimitetin e tij (dhe propagandën) mbi bazën e suksesit në zbatimin e politikave përparësore (arsimin, ekonominë, industrializimin, tufëzimin apo fushatat anti-korrupsion etj.). Vlerësimet jashtë këtij kuadri historik e teorik të legjitimitetit janë ahistorike.
Linguistët ndoshta argumentojnë ndryshe, por unë mendoj se përdorimi i “së ardhmes së shkuar” në rrëfimin e ngjarjeve të shkuara e pështjellon lexuesin. Autori përdor gjerazi “të ardhmen e përparme”. P.sh. “në shkollat e vendit do të futej lënda e re mësimore ... gjuha italiane do të bëhej ... do të mbizotëronin ... do të ishte” (fq. 12).
Duro merret me disa aktorë që i ai konsideron kyç në hartimin e politikave apo nismave për krijimin e institucioneve, por e lë lexuesin në injorancë për të tjerë. P.sh. ai flet gjatë për S. Malëshovën që kryesoi nismën për hapjen e institucionit të parë të arsimit të lartë, Institutit Pedagogjik 2-vjeçar në 1946. Ndërsa Nga faqja 35 deri ne 42 merret me promemorien për themelimin e fakultetit të gjuhës dhe letërsisë nga një grup pune i ministrisë së arsimit në vitin 1947 (anëtarë E. Çabej, fq. 35). Grupi shpalosi një plan 5 vjeçar për realizimin dhe autori tregon problemet që kishin vërejtur anëtarët si mungesa teksteve dhe e personelit akademik. Por në vijim nuk dëgjojmë më për këtë grup apo ndikimin e projektit të tyre mbi themelimin e fakultetit me të njëjtin emër në Universitetin e Tiranës, themeluar në 1956. Ndërsa në një çast (fq. 51) përmend të gjithë drejtuesit e katedrës të Institutit të Lartë Pedagogjik 4-vjeçar të sapo themeluar (1952), por nuk thotë asgjë mbi drejtuesit (rektorët) e instituteve dhe ministrat e asaj periudhe. Për themelimin e Universitetit Shtetëror të Tiranës historia paraqitet sikur është rezultat i Byrosë Politike, mungojnë hulumtimet mbi ndikimin e personave konkretë, mbi projektet alternative dhe konfliktet ndërmjet përfaqësuesve.
Autori nuk kritikon problematikat me statistikat zyrtare dhe nuk i paraqet ato sipas treguesve ndërkombëtarë. P.sh. Tabela 1 (fq. 45) e bazuar mbi vjetarin statistikor 2002-03, tregon për tre institucione të arsimit të lartë gjatë 1950-51. Autori nuk qartëson nëse ka një gabim në këtë tabelë, pasi ai vetë dëshmon se institutet e larta të pedagogjisë, politeknikut dhe ai bujqësor u çelën në vitin akademik 1951-52 (fq. 47), dhe gjatë 1950-1 ishte vetëm Instituti Pedagogjik 2-vjeçar. Gjithashtu në tabelën që i atribuohet Vjetarit Statistikor 2002-03, shifra e studentëve për këtë periudhë është paraqitur në total 254, ndërsa referuar arkivës del se kanë qenë regjistruar 165 studentë në total për të tre institutet (përkatësisht 47, 44 dhe 74, fq. 52). Paqartësi ka edhe në shifrat e studentëve shqiptar që studionin jashtë vendit (767 në 1950, 139 në 1952, fq. 53, dhe në 1956 del numri 883, fq. 56?). Gjithashtu disa referenca për shifrat janë marrë nga vendimet e Këshillit të Ministrave, që janë planifikime kuotash dhe jo shifra reale (prandaj ka një rritje të pasqaruar të numrit të përgjithshëm të studentëve nga 1595 studentë në vitin 1956, fq. 56, në 1923 studentë për vitin 1957, fq. 67). Sidoqoftë, atëherë e merrnin seriozisht planin, nga 7% rritje që ishte planifikuar, numri studentëve nga viti 1951 (208 studentë) u rrit me thuajse 7-fish në 1955. Ndërsa tabela 10 (fq. 110) mbi shifrat e studentëve të diplomuar nuk vihet përballë atyre të regjistruar për të llogaritur përqindjen e të diplomuarve (por del jo qartë në fq. 126). Tabelat disa herë nuk shoqërohen me informacione shtesë poshtë tyre, si për burimin apo interpretimin, dhe ka raste kur janë të paqarta.
Në vitin 1946/7 raportuan 53 studentë; në 1950/1=208 (ose 304); 1952/3=391; 1954/5=1429; 1955/6=1595 (ose 3411); në 1956/7=1923; 1960/1=6700 (ose 6703); në 1962-63=11,687; në 1970/1=25469. Shifrat tregojnë një rritje vjetore mesatare prej 123%.
Duro (2012) Të dhënat kontradiktore (ose të paqarta) nga statistikat zyrtare.

Ndërsa për të merakosurit nga masivizimi, njoftohet se nga viti 1994-2012 rritja mesatare ka qenë rreth 11% për të gjithë sistemin, me variacione mbi 17% gjatë 2003-2007. Ndërsa arsimi privat ka pasur një rritje mesatare deri në 80% (sot zë rreth 21% të numrit të studentëve). Nëse dikush është i frikësuar nga zgjerimi i sistemit arsimor sot, le të mendojë për ato vite.

Siç edhe paraqitet nga Duro (fq. 129), pas viteve 60 rritja e aksesit realizohej me anë të sistemit të korrespondencës (arsimimi i proletariatit!). Në 1960 mbi 47% e studentëve studionin pa shkëputje nga puna, ndërsa në vitin 1970 ishin gati 58%.

Sipas Barro & Lee (2010) frekuentimi i arsimit të lartë për moshat 20-24 dhe 25-29 vjeç ishte thuajse i barabartë (1960, 4.73% me 3.21%) deri në vitet 2000, por në krahasim me vendet e tjera të rajonit dhe lindjes Shqipëria ishte ende mbrapa.
Barro & Lee (2010), Total population, 15 years and over - Percentage of Complete Tertiary Schooling Attained in Pop - Age Group, 15 and older


Duro ka hulumtuar shumë mirë disa prej problematikave më shqetësuese për sistemin e arsimit të lartë të asaj periudhe. P.sh. ndikimin partiak mbi përbërjen klasore të studentëve nëpërmjet kuotave të paravendosura. Kuotat përcaktoheshin sipas përkatësisë në parti apo bashkimeve rinore gjendjes ekonomike e klasore dhe gjinisë (fq. 65).
Vëmendje të veçantë autori i ka kushtuar (1) mungesës së literaturës apo indoktrinimit të saj; (2) personelit pedagogjik (mangësisë, shpërblimit të dobët, cilësisë, trysnisë politike, problemit të strehimit etj.); (3) infrastrukturës kërkimore; dhe (4) cilësisë së studentëve.
P.sh. siç dëshmohet në studim përgatitja e studentëve ka qenë një shqetësim për institucionet e arsimit të lartë, sidomos për ata studentët që nuk vinin nga gjimnazet, pasi kalueshmëria e tyre ishte shumë e ulët, deri në 82% në vitin e parë (fq. 71). Ndërsa sipas Duros, përqindjet e diplomimit në fakultetet e shkencave ishin shumë të ulëta (në degën e inxhinierisë mekanike ishte 32 % brenda 4 vjetëve; në degën e ndërtimit 30%, në fakultetin ekonomik 40% etj., fq. 127).
Unë prirem të besoj se përzgjedhja klasore e studentëve ishte një prej shkaqeve të cilësisë së dobët. Duro përmend edhe çështjen e përgatitjes së maturantëve (çka përbën edhe sot një shqetësim), problemet me mbingarkesën dhe cilësinë e personelit akademik apo mungesat në bazën materiale. Por autori zgjatet shumë të interpretojë se vështirësitë që hasnin studentët shkaktoheshin nga programi mësimor i ngarkuar me lëndë të kulturës të përgjithshme (fq. 90-99). Shkarazi ai përmend me fakte edhe shkaqe të tjera si mungesa e pasionit, cilësia e dobët e mësimdhënies etj. Relevante për aktualitetin është se, gjatë viteve 60, siç vëzhgon autori, janë krijuar kurse parapërgatitore (“remedial education” siç njihen në SHBA”) për maturantët. Autori citon udhëzimin e qeverisë se “për përgatitjen e njerëzve të prodhimit për të ndjekur shkollat e larta sipas profilit, do të organizohen kurse 9-mujore pa shkëputje nga puna, pranë shkollave 11-vjeçare të Tiranës [.. Kukësit etj.]”(fq. 112). Kjo mund të jetë zgjidhja dhe sot.
Autori ka cekur shkarazi sistemin e organizimit dhe drejtimit brenda universiteteve, marrëdhënieve të universitetit me shtetin etj. Gjithashtu, dimensioni ndërkombëtar i sistemit të arsimit të lartë është trajtuar në mënyrë sporadike, por kjo vjen nga trajtimi kronologjik që nuk lejon thellimin në dimensione të caktuara. Duro p.sh. paraqet një tablo, edhe pse jo të plotë, mbi kontributin me personel dhe ndikimin e Bashkimit Sovjetik (BS) në modelimin e institucioneve të arsimit të lartë, në tekstet universitare, literaturën shkencore dhe metodikën e mësimdhënies. Sot projektet ndërkombëtare zhvillohen në kuadër të Procesit të Bolonjës dhe integrimit të Shqipërisë në Bashkimin Evropian (BE).
Përfundimisht, studimi ja vlen të lexohet për çdokënd të interesuar në zhvillimin e arsimit të lartë në Shqipëri, edhe pse komunitetit akademik ende do ti mungojë një vepër referencë në lidhje me tematikat kryesore dhe historinë e arsimit të lartë në Shqipëri.
Publikuar për herë të parë në Peizazhe.com

Read More