Fakulteti i Shkencave Sociale – UT – mjerim intelektual

ALEKSANDËR KOCANI

Panorama, 19 Nentor, 2014

Fjala është për Fakultetin e Shkencave Sociale në Universitetin e Tiranës, në të cilin ka vite që ka filluar një proces degradimi që ka mbërritur aktualisht në krijimin e një klime terrori dhe frike. Fillimisht po saktësoj se ky shkrim u drejtohet kryesisht vetëm atyre lexuesve që u përkasin 10-20% të individëve adultë në Republikën e Shqipërisë që, nga anketimet e shumta disavjeçare të kryera nga Departamenti i Shkencave Politike, del se karakterizohen nga profili vleror i vetafirmimit. Kjo do të thotë se ata u japin përparësi vlerave shpirtërore kundrejt atyre materiale. Vetëm këta më shumë se kushdo mund ta kuptojnë domethënien dhe peshën e problemit që ngre ky artikull. Fjala është që ky fakultet ka afro dy dekada që është nën sundimin e dinastisë “Ø” (një grupi pedagogësh të degës së psikologjisë), e cila, vetëkuptohet që ka vepruar vetëm në përputhje me interesat e veta. Kushdo që ka cenuar këto interesa është konsideruar si kundërshtar dhe është trajtuar si i tillë (është shantazhuar e ofenduar, është larguar kur ka qenë me kontratë të përkohshme ose pedagog i jashtëm etj.). Dinastia e ka “privatizuar” këtë fakultet që ligjërisht është publik, por që de facto është kthyer në “feud” të saj!
Raste të sjelljes arbitrare nga kjo dinasti ka shumë, por këtu po përmend vetëm disa. Ndër më skandalozët është rasti i linçimit obskurantisto-mafioz që po i bën prej disa muajsh kjo dinasti, duke shfrytëzuar postet dhe institucionet shtetërore, ish-drejtuesit të departamentit të shkencave politike, Dr. Hysamedin Feraj, dhe jo vetëm atij. Ai përbën një figurë të njohur e të respektuar publike për shoqërinë shqiptare, madje z. Feraj gëzon një vlerësim mjaft të lartë edhe nga qarqet akademike mbarëshqiptare. Ai njihet si mësimdhënës, studiues dhe drejtues me integritet moral dhe profesional dhe, me sa duket, pikërisht një profil i tillë vleror e “ka marrë në qafë”! Kjo sepse në mënyrë të natyrshme ai, duke kryer detyrën, iu kundërvu kupolës së dinastisë në fjalë në veprimet e saj të paligjshme dhe abuzive. Madje “guxoi” dhe i kërkoi kësaj kupole që të bëjë transparencën për mjaft nga veprimet e saj që dukeshin të dyshimta. “Kulmi” i këtij “guximi” ishte kërkesa që drejtuesi i kupolës, dekani-baba, Prof. Dr. Theodhori Karaj, të sqaronte marrëdhëniet institucionale me vajzën-pedagoge (konfliktin e interesit, ligjshmërinë e pagesave të saj edhe kur nuk paraqitej në punë, bursat e ekselencës që dekani-baba i kishte dhuruar vajzës-studente dhe studentëve që nuk e meritonin, shkeljen e vendimeve të Këshillit Shkencor të FSHS etj., etj.). Në mungesë të transparencës dhe reflektimit, dekani, Prof. Dr. Theodhori Karaj, është paditur penalisht në gjykatë. Për këtë “sakrilegj”, z. Feraj u vu në shënjestrën e një “kryqëzate” të paprecedentë! Me një pafytyrësi të paparë, veprimet e ligjshme dhe të moralshme u cilësuan si shkelje dhe abuzime! Dhe u montua një farsë administrative për pezullimin dhe më tej shkarkimin e tij (ndonëse ai ishte zgjedhur në mënyrë demokratike!) nga detyra e drejtuesit të departamentit. Më tej linçimi shkoi deri në nivelin absurd: z. Feraj u pushua me një akuzë të montuar banale edhe si pedagog! Mesazhi ishte tepër i qartë: Ata individë që do të guxonin të “hidhnin baltë” e të “denigronin” këdo që përfaqësonte interesat e dinastisë, këtej e tutje do të pushoheshin nga puna!! Ky llogaritej se do të ishte një mësim i “mirë” antiqytetar për të gjithë ata persona me integritet moral e profesional që për fat të keq u duhet të ushtrojnë aktivitetin e tyre në Fakultetin e Shkencave Sociale! Dinastia “hodhi brezin në tokë” dhe lëshoi sfidën: ose të gjithë të ulin kokën dhe “t’i fshijnë këpucën kupolës”, ose kush kundërshton do të linçohet jo “me serë dhe pupla”, por me pushim nga puna! Dhe kjo bëhet mu në mes të Tiranës, në Fakultetin e Shkencave Sociale të Universitetit të Tiranës! Vallë kaq poshtë të kemi rënë sa të bëjmë sehir këtë degradim intelektual, ashtu si dikur romakët shihnin me ëndje në arenat e cirkut “shqyerjen” e kristianëve nga bishat e egra!
Ndërsa për rastin e z. Feraj i kërkoj falje lexuesit që po i sjell banalitetet e paraqitura si shkelje nga kupola e dinastisë “Ø”. Kështu, ai akuzohet për “krimin e tmerrshëm” që hyri (në mënyrë të ligjshme!) të bëjë një orë mësimi në fushën e kompetencës së tij profesionale të padiskutueshme me një kurs të degës së filozofisë, i thirrur nga përgjegjësja e departamentit të filozofisë, znj. Minxhozi. Arsyeja ishte se pedagogia e lëndës kishte 6 javë që nuk zhvillonte mësim dhe ishte “zhdukur në drejtim të paditur”. Sipas rregullave dhe praktikës universitare, përgjegjësja e departamentit ndërmori veprimet e realizimit të mësimit me pedagogë të tjerë, meqë pedagogia e lëndës “nuk bëhej e gjallë”. Sipas fabulës së njohur që “faj nuk ka kush vjedh lopën, por ai që nuk e ruan mirë atë”, “kupola” iu vërsul përgjegjëses së departamentit që guxoi të bëjë detyrën e saj!! Për më tepër, iu vërsulën edhe z. Feraj për këtë “krim të tmerrshëm” që kishte bërë: kishte dhënë një orë mësim!!! Dhe kush, një pedagog, doktor i shkencave, që kishte një përvojë pune 28-vjeçare!!! Dhe bëri mësim në një kurs që e zhvillonte një pedagoge e re, pa përvojë dhe me një nivel kualifikimi e mësimdhënie mjaft më të ulët, ndoshta edhe nën nivelin minimal të lejuar (kjo mund të jetë edhe arsyeja e vërtetë)!!! Dihet se në çdo universitet perëndimor ndiqet praktika e thirrjes, për të zhvilluar një ose disa leksione, e personaliteteve të fushave përkatëse dhe universitet pritëse ndihen shumë të nderuara kur këto personalitete pranojnë dhe i zhvillojnë këto leksione. Z. Feraj mund të konsiderohet me plot të drejtë si një personalitet shqiptar në fushën e studimeve në shkencat politike! Për dijeni, z. Feraj është themeluesi i degës së shkencave politike në UT dhe për disa vite, në kushtet e mungesës së kuadrit përkatës, është detyruar që të përballojë 11 e më shumë lëndë të kurrikulës së degës (midis tyre edhe Filozofinë Politike për zhvillimin e së cilës akuzohet!) dhe e ka bërë këtë në mënyrë shumë dinjitoze dhe profesionale. Kjo punë dhe angazhimi i madh për ndërtimin dhe konsolidimin e degës dhe departamentit të shkencave politike, për të cilën ndihem disi “fajtor”, sepse personalisht e kam nxitur shumë herë që ta bëjë, ka ndikuar ndjeshëm që ai të neglizhojë plotësimin e kërkesave që duhen zyrtarisht për të fituar titullin “Profesor”. Ka punuar shumë për interesin publik, por jo për interesin vetjak! Nëse në këtë vend vlerësimi për dhënien e titujve shkencorë do të bazohej te kontributet shkencore dhe akademike, atëherë z. Feraj me meritë të padiskutueshme do ta kishte fituar tashmë me kohë këtë titull!! Z. Feraj nga tri lëndët që u miratua të jepte në shkollën doktorale të shkencave politike dha vetëm një, duke ua kaluar dy të tjerat kolegëve të departamentit. Dhe atë guxojnë në mënyrë qesharake ta akuzojnë se me hyrjen e ligjshme 1 orë mësimi në nivelin bachelor të degës së filozofisë kishte qëllimin e “mbrapshtë” që t’ia merrte lëndën “titullares” së saj!!!
Dhe këtij personaliteti, “kupola”, që u përpoq më kot të gjente diçka që ta akuzonte për abuzim, por “dështoi me sukses të plotë”, me pafytyrësinë që e karakterizon e akuzon se përse hyri (në bazë të një kërkese të ligjshme dhe të logjikshme!) dhe zhvilloi një orë mësimi! Më vonë, duke “gërmuar” në të kaluarën dhe duke kërkuar në mënyrë selektive (??!!) nga sistemi TIMS, gjetën disa largime dyditore në Kosovë dhe Maqedoni në një total prej 8 ditësh gati një vit më parë (!!), të cilat ai si hartues i listë-pagesave të pedagogëve të departamentit i kishte firmosur! Por, sigurisht që kështu duhej të vepronte, nëse ishte larguar me leje të dekanit! Z. Feraj, në kuadrin e një studimi rajonal për sistemin dhe partitë politike, kishte vajtur për të bërë intervista në këto vende dhe sigurisht që e kishte bërë me dijeni e me leje (gojore!) edhe të dekanit të fakultetit, një praktikë që e kemi ndjekur të gjithë dhe që në përgjithësi ka funksionuar, ashtu siç dhe duhet të funksionojë në një mjedis akademik! Puna kërkimore e pedagogut nuk bëhet në zyrë, por në biblioteka, arkiva etj., madje edhe në terren, sepse “mund të mendohet edhe te ura e Potsdamit”, siç është shprehur gati një shekull më parë Ajnshtajni! Dhe vetëm “merhumët” e dijes dhe shkencës mund të pretendojnë të kundërtën e saj! Në dijeninë time, vetëm një rast tjetër kjo praktikë nuk ka funksionuar, domethënë është mohuar nga dekani leja e dhënë gojarisht vetëm sepse pedagogu që kishte shkuar në një konferencë shkencore jashtë shtetit për disa ditë, më pas kishte hyrë në një konflikt me dekanin. Për pasojë, iu mohua leja e dhënë gojarisht dhe iu hoqën ditët që kishte qenë në konferencë shkencore!! Gjithkush duhet ta dijë se dekani është ai që bën “edhe kohën e mirë, edhe kohën e keqe”!
Për “kolorit” po sjell një tjetër “mysybet” të këtij dekani. Në dhjetëditëshin e parë të muajit korrik 2014, në FSHS vjen një udhëzim i rektorit të Universitetit të Tiranës lidhur me fillimin e lejes së zakonshme. Për pedagogët thuhej se ata që i kishin plotësuar të gjitha detyrimet si pedagog, do të fillonin lejen e zakonshme. Pasi vura në dijeni përgjegjësin e atëhershëm (i cili për mendimin tim, ligjërisht dhe moralisht mbetet përgjegjës i departamentit të shkencave politike!!) dhe ai më konfirmoi udhëzimin dhe që nuk kisha detyrime të pashlyera, fillova lejen e zakonshme dhe u largova nga vendi. Në ditët në vijim ndodhi pezullimi i z. Feraj si përgjegjës i departamentit dhe u zhvillua një mbledhje e shpejtë e departamentit të shkencave politike për të komunikuar pezullimin dhe komandimin e përkohshëm të një kolegeje të departamentit si përgjegjëse. Për arsye objektive nuk mora njoftim dhe nuk asistova në mbledhje. Kur munda të merrja njoftim jozyrtar për një urdhër të brendshëm të dekanit lidhur me shtyrjen e fillimit të lejes së zakonshme më 24 korrik, ndërpreva pushimet dhe u ktheva në Tiranë. Atje më prisnin disa “surpriza”. Njëra ishte një kërkesë zyrtare me shkrim nga dekani i FSHS, Prof. Dr. Theodhori Karaj, që kërkonte sqarim me shkrim jo më vonë se ora 10:00 e ditës pasuese, se përse nuk kisha marrë pjesë në mbledhjen e bërë për komunikimin zyrtar lidhur me drejtuesin e departamentit!!! I shkreti dekan!! “Vdiste” që t’i kishte në “Kanosa” të gjithë “kecat e pabindur” që ta shihnin forcën e dinastisë dhe t’i përuleshin “kupolës” së saj! Shkresa zyrtare ishte qesharake, sepse dekani, Prof. Dr. Theodhori Karaj, harronte që afro një javë më parë kishte përcjellë udhëzimin e rektorit të UT për fillimin e lejes së zakonshme dhe se urdhri i tij i brendshëm i mëvonshëm (që çuditërisht anulonte pa e cilësuar një udhëzim të rektorit të UT!!) nuk kishte efekte juridike për periudhën para nxjerrjes së tij (domethënë, prapaveprues), por nga mllefi që nuk më pa të rreshtuar në “dhënien e ndëshkimit të merituar” z. Feraj, gaboi “pakëz”!! Pra “trimërisht” më kërkonte të sqaroja me shkrim përse nuk erdha në “Kanosa” dhe se kur kisha filluar lejen e zakonshme dhe se kur mendoja ta përfundoja atë! Mbasi kisha filluar ligjërisht lejen e zakonshme nuk mund të merrja me mend që ishte anuluar fillimi i lejes! Sigurisht që në FSHS askush, as edhe dekani, prof. Dr. Theodhori Karaj, nuk mban përgjegjësi ligjore dhe morale që tallen me pedagogët në mënyrë institucionale, por kjo është një çështje tjetër! Megjithatë, kur dihet që fillimin e lejeve të zakonshme dhe përfundimin e tyre nuk e ka në dorë pedagogu, por titullari i fakultetit, një kërkesë zyrtare për këto gjëra drejtuar një pedagogu është diçka sa për të qeshur, aq dhe për të qarë!!!!
Mjafton edhe vetëm kaq që të kuptohet se ku ka katandisur ky fakultet që presupozohet se duhej të “rrezatonte” qytetari dhe nivel të lartë intelektual!

Read More

Mbi Tatimin e vlerës së shtuar në shërbimet arsimore

 

(publikuar per here te pare ne www.Peizazhe.com)

 

Subvencionimi i arsimit të lartë privat

Duke komentuar deklaratën e kryeministrit Edi Rama se arsimi privat ishte trajtuar si “i njerkës” nga shteti, Prof. Dr. Fuga në një shkrim kundërshtoi pretendimin duke argumentuar se arsimi i lartë privat ishte faktikisht i mbështetur disa herë nga qeveria dhe publiku, qoftë nëpërmjet kuadrit lehtësues rregullator (financiar e qeverisës) por edhe nga burimet financiare të disponuara nga studentët dhe institucionet private.

Një nga mënyrat e drejtpërdrejta të mbështetjes financiare ndaj institucioneve private është edhe përjashtimi i institucioneve të arsimit privat nga pagesa e tatimit të vlerës së shtuar. Në 2009 qeveria ndryshoi ligjin nr. 7928/1995 “Për TVSH” duke shtuar nenin 24/1 për përjashtimin e shërbimeve arsimore nga institucionet e arsimit privat nga tatimi. Teorikisht ky përjashtim nga taksa e TVSH-së (20%) subvencionon tarifën e studimit, por praktikisht i ka shkuar pronarëve të institucioneve fitimprurëse (OJF-të ishin të përjashtuara), sepse tarifat e deklaruara të studimit nuk ndryshuan me përjashtimin nga tatimi. Ndoshta synimi i qeverisë Berisha ishte të rriste investimet private në sektorin e arsimit, por tani ky prioritet zhvillimi është i kaluar. Përjashtimi nga tatimi gjithashtu favorizon vetëm institucionet e mëdha fitimprurëse me mbi 1000 studentë (“Albanian University”, “UET”, “Kristal” dhe “Vitrina” që zënë mbi 70% të tregut).

Të njëjtën politikë po vazhdon edhe qeveria Rama. Projekt-ligji i ri “Për Tatimin mbi Vlerën e Shtuar” propozon në nenin 51/i përjashtimin nga tatimi të shërbimeve në institucionet e arsimit privat si “veprimtari me interes të përgjithshëm”. Ligji nuk diskriminon ndërmjet shërbimeve në arsimin e lartë dhe atij të ulët e të mesëm. Duke mos diferencuar ndërmjet institucioneve qeveria Rama, në vazhdimësinë e qeverisë Berisha, dëshmon pozicionin e saj se arsimi i lartë, sikur arsimi i mesëm, është një e mirë publike dhe jo krejtësisht individuale. Gjithashtu projekt-ligji është më specifik në përcaktim, ndryshe nga ligji i vjetër (“furnizimi me shërbime arsimore”) në këtë ligj parashikohet përjashtimi nga tatimi vetëm për shërbime: “të edukimit të fëmijëve dhe të rinjve, të mësimdhënies shkollore apo universitare, formimit profesional dhe rikualifikimit, përfshire furnizimin e shërbimeve dhe mallrave ngushtësisht të lidhura me to”.

 

Propozimi

Por unë mendoj se nuk është e drejtë që shteti të diferencojë ndërmjet subjekteve tregtare fitimprurëse (edhe pse ligji përcakton termin “shërbim”). Për këtë, një zgjidhje është që shteti t’ia kalojë subvencionimin studentëve apo prindërve në formën e rimbursimit të TVSH-së dhe të rimbursimit nga tatimi i të ardhurave. Shërbimi i arsimit të mos përjashtohet nga pagesa e tatimit të vlerës së shtuar, por të rimbursohet tek individi. Kjo zgjidhje është e mundshme me ndryshimin e ligjit nr. 8438/1998 "Për Tatimin Mbi Të Ardhurat" dhe projekt-ligjin e propozuar për TVSH-në. Ligji për tatimet mbi të ardhurat përcakton deklarimin e të ardhurave individuale (kreu II), ndërsa projekt-ligji përjashton shërbimet e edukimit/mësimdhënies nga TVSH-ja. Shkurtimisht, shteti nuk ja heq TVSH-në në burim shërbimit arsimor, por pas deklarimit të të ardhurave personale. Sipas rastit shteti i kthen qytetarit pagesën e TVSH-së për shërbimet relevante me edukimin. Me këtë rast qeveria mund ta ketë këtë politikë mbështetjeje (apo ndihme) në formën e një fondi të veçantë, jo të përcaktuar në ligjet e tatimeve (që duhen ndryshuar me mbi 2/3) por me një vendim të posaçëm, çka do t’i jepte më shumë mundësi manovrimi (sidomos në prag fushatash, krize ekonomike etj.).

Së pari shteti kontrollon më mirë të ardhurat në institucionet e arsimit privat (deri më tani ato ishin në varësi të vetë-deklarimeve nga institucionet) dhe inkurajon zbatimin e ligjit për deklarimin e të ardhurave personale. Së dyti kjo i hap rrugë rritjes së tarifave të studimit edhe në institucionet publike, pasi individët do të mbështeteshin njësoj nga përjashtimi për shërbimin e arsimit. Së treti, kjo praktikë do të mundësonte zbatimin e skemës së kredisë studentore, e cila është përfolur në strategjinë e arsimit të lartë të qeverisë së kaluar. Dhe së katërti, qeveria do të krijonte kështu një preferencë të qartë për institucione arsimore jofitimprurëse.

Kjo skemë mbështetje përdoret në shumë vende perëndimore, sidomos në rastin e tatimit mbi të ardhurat. Në SHBA ka mbi 12 kategori të përfitimeve nga taksat për qëllimin e arsimimit dhe trajnimit profesional. Asistenca financiare federale në formën e përfitimit nga taksat zë pjesën më të madhe të ndihmës për nga numri i përfituesve (rreth 12 milion studentë në vit me nga një përfitim prej 1300$/vit fiskal). Format kryesore janë zbritjet nga taksat (nga kamata e kredisë studentore, tarifat e studimit etj.) dhe përjashtime nga taksat (nga interesat për llogaritë e kursimit apo bonot e thesarit, nga shpenzimet e punëdhënësit për edukimin e punonjësve etj.). Programet kryesore janë American Opportunity Tax Credit (AOTC) dhe Lifetime Learning Credit (LLC) nga ku studentët mund të përfitojnë rimbursime prej 2000-2500$/vit. Ndërsa në Gjermani prindërit e studentëve përjashtohen nga taksa e kishës dhe e solidaritetit apo pësojnë zbritje nga të ardhurat (Ausbildungsfreibetrag rreth 1000€). Në Holandë prindërit mund të zbresin nga të ardhurat deri afërsisht 4000 euro për jetesën dhe tarifat e studimit. Në Angli studentët nuk paguajnë taksat e bashkisë (diku tek 1000£ për banesë).

 

Problemi me skemën e rimbursimit

Problemi i vetëm me këtë propozim janë skemat e vjedhjes nëpërmjet rimbursimit. Në nëntor të 2013 me urdhër të Prokurorisë së Tiranës u arrestuan pesë punonjës së Drejtorisë së Tatimeve Tiranë. Sipas gazetës Tema (5 nëntor, 2014) nga skema e rimbursimit të tatimit mbi vlerën e shtuar (TVSH) ishin përfituar nëpërmjet mashtrimit mbi 26 (+5 në disa burime) milion dollarë. Gjatë zbulimit të ngjarjes u ndërmorrën përpjekje skandaloze për të manipuluar dhe zotëruar serverin e të dhënave në Drejtorinë e Përgjithshme të Tatimeve nga të dyja palët, keqbërësit dhe shantazhistët, si nga nëpunësit e ish-qeverisë Berisha dhe nga qeveria Rama nëpërmjet Spartak Brahos. Në Ora News (24 Janar, 2014) Braho deklaroi se ndërhyrja nuk kishte qëllim vetëm zbulimin e skemës së vjedhjes por edhe të evazionit fiskal në “qindra miliona euro”.

Rimbursimi i TVSH-së parashikohet në ligjet nr. 7928/1995 “Për TVSH” dhe nr. 9920/2008 “Për Procedurat Tatimore në RSH”. Por rasti shënjon një dukuri të pazakontë sa i takon rimbursimit. Në një sondazh të qendrës “Rritje Albania”  (2010) mbi 34% e bizneseve të eksportit deklaronin se kishin vonesa të gjata ose mohim për rimbursimin, 33% kishin më shumë se 1 muaj dhe mbi 70% pretendonin se procedurat për rimbursimin ishin të lodhshme e të ndërlikuara. Megjithë gjasat e pakta për të përfituar rimbursimin, asnjë kompani e intervistuar në sondazhin e “Rritje Albania” nuk kishte hapur çështje gjyqësore me tatimet. Gjithashtu ndryshimi i kuadrit ligjor nuk solli ndonjë përmirësim për mbi 70% të kompanive. Shumica e kompanive nuk kishin mundësi të përfitonin as kamatën për vonesën e rimbursimit. Ndërsa shifra prej 26 milion dollarë e rimbursuar ndaj vetëm dy kompanive është e pazakontë nëse do të kishim parasysh se drejtori i tatimeve deklaronte për vitin 2010 rimbursim në total prej 60 milion dollarësh  - dy herë gati sa shifra e vjedhur. Deputeti i Partisë Socialiste, z. Erjon Braçe, pretendon se vjedhja me ketë skemë arrin deri në 100 milion dollarë. Shkurt, skemat e rimbursimit mund të kthehen në gropa të zeza edhe për rimbursimin e shpenzimeve të patatueshme ndaj individëve.

Read More

Kundërshtohet vendimi i qeverisë për godinën e UPT

 

Fakulteti i Gjeologji-Minierave në revoltë: Qeveria po na merr godinën për pallat drejtësie.

Gazeta Tema, 9.11.2014 (http://www.gazetatema.net/web/2014/11/09/fakulteti-gjeologji-miniera-ne-revolt-qeveria-po-u-merr-godinen-per-pallat-drejtesie/)

Një grup pedagogësh dhe profesorë të shquar të Universitetit të Tiranës në Fakultetin Gjeologji Miniera u kanë drejtuar atuoriteteve shqiptare, një peticion ku kundërshtojnë ashpër tjetërsimin e godinës historike të këtij fakulteti në një objekt tjetër në funskion të disa institucioneve të drejtësisë shqiptare. Në peticion thuhet:

“Tashmë është marrë vesh për një VKM lidhur me kalimin e godinës së Fakultetit të Gjeologjisë dhe Minierave (FGJM) Gjykatës së Lartë. Në rast se një vendim i tillë qëndron dhe është i vërtetë, ky do të ishte një gabim fatal, në dëm të ekonomisë shqiptare, në dëm të kërkimeve gjeologjike të vendburmeve të naftës e të gazit, të kromit dhe të bakrit, të materialeve të ndërtimit e dhjetra mineraleve të tjerë. Ështe në dëm të formimit të inxhinierëve gjeologë, të minierave, të naftës e gazit, të gjeofizikës, të gjeologjisë ingjinierike dhe të mjedisit, në dëm të Shkencave të Tokës dhe të gjithë Shërbimit Gjeologjik Shqiptar. Ne botë, edhe në Shqipëri ndër vite, shtëpi banimi kanë hapur dyert për shkolla që të mësojnë fëmijët dhe të mos mbeten analfabetë. Madje edhe kasha, xhami a teqe janë kthyer në shkolla dhe nuk ka ndodhur kurrë që shkolla të kthehet në një zyrë. Monumentet dhe institucionet e dijes dhe të kulturës, ruhen si sytë e ballit dhe kombet krenohen me historinë e tyre. Fatkeqësisht, në shekullin njëzet e një në Shqipëri, një VKM e Rilindjes bën të kundërtën e asaj që na mësoi Naimi dhe Samiu: shkatërron një Fakultet për të bërë një zyrë sado e rëndësishme të jetë, të vetmen shkollë për specialistët e gjeologjisë, të minierave dhe të naftës e të gazit që ka Shqipëria, me një histori gjashtëdhjetë vjecare.

Ne që po ju drejtohemi me këtë peticion, të shokuar, të fyer dhe të përbuzur nga një vendim i tillë rrufe, jemi nje grup pensionistësh ish-pedagogësh , kryesisht me tituj profesorësh, që kemi punuar me dekada të tëra në atë fakultet e në atë godinë, duke i dhënë gjithë kontributin tonë shkencor e pedagogjik.

Godina për të cilën bëhet fjalë nuk është thjesht një ndërtesë çfardo, që mund të kalohet lehtë nga një institucion në një tjetër, ajo është GODINA SIMBOL,ku kane studjuar e janë dipllomuar 4800 kuadro të shkencave të tokës (gjeologji, gjeofizikë, miniera, shpim-nxjerrje etj.), të cilët kanë marrë pjesë dhe kanë mbajtur mbi shpinën e tyre tërë barrën e zhvillimit të vëndit për dekada me radhë. Me përkushtim, sakrifica, dije dhe vetmohim, mijëra inxhinierë të përgatur në bangat e këtij fakulteti gjatë 60 vjetëve, kanë punuar dhe drejtuar kërkimin e vendburimeve dhe shfrytëzimin e tyre për të mirën e ekonomisë shqiptare. Nuk na takon ne t’ju kujtojmë se ekonomija shqiptarë mërrte mbi 450 milion dollarë në vit nga industria minerare dhe e naftës, që për ekonominë shqipëtare janë nxjerrë miliona tonë naftë, bakër, krom etj. Në brendi të kësaj godine ndodhen vlera kombëtare, të cilat nuk mund të trasportohen e të hidhen kaq lehtë nëpër zyra pa vlerë apo edhe bodrume diku. Për vetë karakterin e materialeve si kampionatura shkëmbinjsh nga I gjithë vendi, modele dhe aparaturave që ndodhen në laboratoret e këtij fakulteti çdo lëvizje e tyre do ti dëmtonte dhe do ti bënte të pavlera. Për grumbullimin e asaj kampionature e të atyre paisjeve është punuar me dekada nga breza të tërë gjëologësh, minatorësh, shpuesash etj. Në këto kushte nuk mund të lejohet që njerëz pa përgjegjësi dhe që nuk duan të dinë se çështë gjeologjia, të vendosin për fatin e tyre.

Fakulteti Gjeologi-Miniera (FGjM) është e vetmja, e përsërisim, e vetmja shkollë e lartë në fushën e shkencave të tokës në Shqipëri. Nëqoftëse aktualisht në vëndin tonë ka disa fakultete juridike, disa ekonomike, disa filozofike etj. etj., FGJM është një dhe vetëm një.

Dikur thuhej se “Nafta çan bllokadën’, “Kromi çan bllokadën” etj, Pavarësisht karakterit politik të kohës të këtyre slloganeve, aty kishte një gjë të vërtetë se këto janë pasuri kapitale të këtij vëndi. Nëntoka shqiptare është e pasur në minerale te dobishëm, dhe kjo nuk është gjë e re, por ne duhet te theksojmë se këto pasuri kolosale janë nxjerrë dhe do të nxiren nga specialistët shqiptarë dhe asnjë i huaj. Gjeologjia është si gjuha e mëmës, mineralet i gjejnë specialistët që njohin vendin gur më gur, që e duan dhe u dhimbet atdheu. Me sa duket, nuk janë bindur politikanët dhe zyrtarët shqiptarë se kompanitë e huaja kanë 20 vjet që po punojnë në Shqipëri dhe nuk kanë gjetur asnjë vendburim të ri, vetëm po shfrytëzojnë ato që kanë gjetur gjeologët e formuar në këtë Fakultet, si edhe nuk mërret vesh se sa të ardhura ka shteti shqiptar nga ky shfrytëzm barbar që bëjnë. Jemi drithëruar pardje kur një minator u vra se ra në një pus në minierën e Bulqizës dhe pamë minatorët zbathur që ecnin nëpër ujërat e galerisë. Është drithëruese kjo sjelle e trajtimi skllavëror ndaj minatorëve, që nuk ka ndodhur kurrë. Këtë, duhet të mos lejojnë intsitucionet e shtetit dhe jo të shkatërrojnë shkollën. Mos lejoni të kthehet skllavëria.

Nga dyert e asaj shkolle kanë dalë specialistë të shkëlqyer, që kanë dhënë kontribute me vlera të mëdha në fushën e kërkim – zbulimit të vendburimeve të naftës, të kromit, të bakrit, të qymyreve etj. Shumë nga këta pa asnjë arsye u kalbën burgjeve dhe madje u ekzekutuan nga diktatura. Po të ishin gjallë, ata njerëz të mëdhej, nuk do të lejonin në asnjë mënyrë t’u merrej e t’u përdhosej simboli i tyre, godina të cilën disa zyrtarë arrogantë e të pa përgjegjshëm duan t’j kalojnë dikujt tjetër si pa gjë të keq. Turp edhe për ata që duan të futen në shkollë dhe ta bëjnë atë zyrën e tyre. Kemi përshtypjen se përfat të keq ka edhe anëtarë qeverie që nuk e dinë që ka një fakultet të tillë, ku punon një kolektiv pedagogësh e shkencëtarësh të shquar, të mirënjohur edhe në botë, të cilët kanë qenë dhe janë ndër diplomatët më të mirë për shqipërinë.

Zëmërimi që ka ngjallur ky “Vendim” nuk është vetëm midis studentëve e pedagogve aktualë, por tek të gjithë pa përjashtim specialiatët e Shërbimit Gjeologjik Shqiptar dhe jo vetëm kaq. Shumë nga kolegët tanë apo ish studentë që kushtet e jetës i çuan jashtë atdheut, shprehin të njëjtën zëmëratë e indinjatë dhe janë kundër këtij vendimi.

Ne, sikundër edhe ata, i kërkojmë Qeverisë që të anullojë një vendim të tillë tepër të gabuar, që do ta dëmtonte rëndë në përgjithësi ekonominë shqiptare. Mos i zëmëroni gjeologët, Zotrinj qeveritarë, mos ju bini më qafë, krijohuni kushtet e nevojshme dhe lërini të punojnë për të mirën e atdheut. Nuk përparon ekonomia e një shteti pa shfrytëzuar burimet natyrore që ka, në ballin e të cilave qëndrojnë mineralet e dobishme.

Që gjatë viteve të tranzicionit, nga të gjtha qeveritë që janë ndërruar, jo vetëm nuk është punuar për të ruajtur dhe mirëmbajtur monumentet e historisë, të kulturës dhe te dijeve, por përkundrazi shumë prej tyre janë shkatërruar duke filluar me lapidarët e historisë, heqjen e rojeve ne disa muzeume dhe deri në shkatërrimin e Muzeumit të Natyrës Shqiptare në qendrën e Tiranës i cili kishte edhe Muzeumin e Gjeologjise se Shqiperisë. Është e pafalshme që tani, kur shpresojmë dhe presim të bëjmë përpara, tu turremi dhe shkatërrojmë edhe shkollat.

Ne, ish pedagogë e profesorë të këtij fakulteti, aktualisht në pension, i kërkojmë Qeverisë që jo vetëm ta lërë të qetë kolektivin e profesorëve aktualë dhe bashkpuntorët e tyre për një punë normale, por brënda mundësive të gjejë edhe burime financiare për përmirësimin e infrastrukturës të asaj godine, në atë fakultet, ku në dimër mësohet pa ngrohje, si në asnjë zyrë të shtetit shqiptar, por fatkeqësisht si në shumë shkolla.

FGjM, si institucion tepër i rëndësishëm dhe i vetëm i Arsimit të Lartë, me 2400 studentë, sa që mësimi zhvillohet në dy turne, qysh prej dekada vitesh, ka një traditë të shkëlqyer, ku cilesia e mësimeve ka qenë dhe mbetet në nivele të mira e shumë të mira. Ne, si veteranë të ketij Institucioni tepër serioz, Ju lutemi që ta rishikoni këtë vendim, të cilin po e quajmë si plotësisht të nxituar dhe të pamerituar për atë armatë të madhe të ish studenteve, të pedagogëve dhe të studenteve të sotëm. Sa më sipër, Ju lutemi edhe në emërin e tyre, që ta rishikoni dhe ta zhbëni këtë vendim, që mund të hyjë në historinë e arsimit si një turp, të cilin Ju nuk e meritoni, për arsyen e thjeshtë se Ju jeni shpresa për rimëkëmbjen e këtij vendi. Tërheqja nga vendimet e gabuara, ju lartësojnë edhe më shumë!

Theksojmë edhe një herë se Nëntoka Shqiptare është shumë e pasur dhe ajo duhet të studjohet e kërkohet, të zbulohen vendburimet dhe vihen në shfrytëzim në dobi të ekonomisë shqiptare, në radhë të parë nga shqiptarët, nga kuadrot që kanë dalë e do të dalin nga ai fakultet, nga ajo godinë simbol. Le të mos shkojmë në të kundërt me atë që na tregon përvoja e jonë e dhjetra viteve të shekullit të kaluar, me atë që na mësojnë rilindasit, që na mëson Samiu i madh në librit e tij “Shqipëria c’ka qenë, c’është dhe c’do të bëhet” për ekonominë minerale në Shqipëri.,”

Firmosin:

Prof. Dr. Selam Meço

Prof. Dr. Alfred Frasheri

Prof. Dr.Jorgo Kanani

Prof. Dr.Jorgji Hanxhari

Prof. Dr. Rushan Lico

Prof. Dr. Artan Tashko

Inxh. Vngjel Ndrio

Prof. Dr. Jorgo Vllaho

Prof. Dr. Skender Osmani

Prof. Dr. Engjell Prenjasi

Prof. Dr. Andon Grazhdani

Prof. Dr. Arqile Teta

Prof. Dr. Sotig Guxha

Read More

Që reformat të mos përsërisin veten

 

Kur qeveria shpalli dokumentin përfundimtar të reformës së arsimit të lartë, kryetari i qeverisë e ilustroi pakënaqësinë ndaj sistemit aktual duke cituar temat e disertacioneve, të cilat ai i cilësonte qesharake që “gajasnin njerëz e kafshë”. Por situata është serioze dhe diskutohet shpesh nëpër qarqet akademike, nga profesionistët e fushës. P.sh. janë ndeshur raste të plagjiaturës në doktorata, si ai i fundit në Universitetin Bujqësor të Tiranës, apo studime doktorate që i gjurmojnë fillesat e arsimit shqiptar prej periudhës ilire.

Edhe raportet e studiuesve vendas apo ndërkombëtarë, gjithashtu dëshmojnë për një situatë shqetësuese në sistemin e kërkimit shkencor. P.sh. një studim i Bankës Botërore (“Strategjia për Inovacion në Kërkim dhe Zhvillim për Ballkanin Perëndimor”, Tetor, 2013), i Tempus (“Mbi Menaxhimin e Burimeve Njerëzore”, 2012), apo raportet e nëpunësve të qeverive të mëparshme dhe së fundmi edhe analiza e grupit të reformës. Problemet nuk janë vetëm ato të zakonshmet për një vend në zhvillim e në periferi, si mungesa e burimeve financiare, infrastrukturore e njerëzore, por edhe probleme të etikës e integritetit të strukturave dhe proceseve rregulluese të komunitetit të akademik në vend.

P.sh. po i njëjti raport TEMPUS (2012) evidenton se procesi i rekrutimit në vendet e Ballkanit Perëndimor karakterizohet nga mungesa e transparencës, korrupsionit, nepotizmit dhe kuadri ligjor restriktiv. Sistemi i karrierës ofron pak mundësi për të ardhmen, mobilitet të ulët ndër institucione, mundësi të varfra trajnimi dhe mungesë motivimi e stimujsh. Ndërsa personeli punon në kushte të pafavorshme, ku mungojnë autonomia dhe mundësitë për hulumtim, ushtrohet trysni politike dhe personeli përballet me një volum të madh pune dhe detyra të shumëllojta.

Por edhe pse rajoni i qëndron larg treguesve të performancës së Bashkimit Evropian në volumin dhe cilësinë e kërkimit shkencor (matur nëpërmjet numrit të publikimeve dhe citimeve), Shqipëria ka si konkurrent kryesor Serbinë, por i qëndron mbrapa saj. P.sh. deri në vitin 2001 Serbia dhe Shqipëria kishin nivele të ngjashme të produktivitetit shkencor në fushën e mjekësisë, siç vërehet nga MEDLINE Database, por më pas Serbia (2000 artikuj për vitin 2013) e tejkalon disa herë Shqipërinë (103 artikuj për 2013). Ky ndryshim i madh nuk mund të shpjegohet vetëm me mungesën e burimeve financiare (Shqipëria shpenzon rreth 0.2% të GDP, Serbia rreth 0.8%), por edhe me politikat e burimeve njerëzore. P.sh. në rastin e Serbisë, ndër të tjera ndikues ka qenë edhe sistemi rigoroz i promovimit dhe i mbështetjes financiare të monografive në universitetet publike.

Për shkak të nivelit të dobët të konkurrueshmërisë në rrafshin ndërkombëtar, është i nevojshëm rishqyrtimi i metodave të vlerësimit të performancës dhe i sistemit të karrierës në akademi. Kërkesat për përmirësimin e sistemit të rekrutimit dhe promovimit janë parashtruar edhe në nivel evropian. Sipas Kartës Evropiane të Kërkuesve, shtetet anëtare duhet të ndërmarrin hapat e duhur për të siguruar që punëdhënësit apo financuesit e kërkuesve të përmirësojnë metodat e rekrutimit dhe sistemet e vlerësimit të karrierës për të krijuar një sistem rekrutimi të hapur, transparent, të barabartë e të pranueshëm në nivel ndërkombëtar.

Qeveria Rama është e treta qeveri që shpall një dokument strategjik për arsimin e lartë ku preken edhe çështje të organizimit të burimeve njerëzore (qeveria Berisha 1 & 2 miratoi strategjitë për arsimin e lartë 2008-13, atë të kërkimit dhe inovacionit 2009-2015 dhe Planin Kuadër të Veprimit 2011).

Plani i qeverisë në këtë prizëm, është të rrisë nivelin profesional të kërkuesve duke rregulluar sistemin e karrierës dhe përqendruar aspiratat e personelit në aspektin e kërkimit. P.sh. është propozuar të reduktohet numri i titujve akademik duke hequr titullin “docent” për të ardhmen. Ndërkohë që është vendosur të forcohet pozicioni i lektores me përvojë në kërkim. Periudha për promovimin nga një titull në tjetrin është sugjeruar të zgjatet, nga tre që ka qenë, në pesë vjet. Për titullin profesor parakusht është titulli profesor i asociuar, ndryshe nga vendimi i qeverisë së mëparshme (pika 2.3, VKM 467, 2007). Kriteret për promovimin do të bazohen mbi prodhimtarinë shkencore, mësimdhënien dhe kontributet në proceset institucionale. Vlerësimi për prodhimtarinë, sikur edhe më parë, është parashikuar të mbështetet në kritere bibliometrike, si publikimi në revista me faktor impakti. Promovimi akademik do të menaxhohet nga institucionet. Por, sikur aktualisht, shteti ka kompetencën për hartimin e kritereve dhe regjistrimin e titujve (5.4.37). Përgjegjësitë për menaxhimin e procesit të promovimit janë ndarë ndërmjet Senatit Akademik dhe Komisionit të Përhershëm. Institucionet gjithashtu duhet të plotësojnë disa kritere për të pasur të drejtën për promovim (p.sh. të kenë 10 vjet ekzistencë dhe 18 profesorë me kohë të plotë).

Sipas planit, qeveria po harton kuadrin rregullator që do të detajojë synimet e shpallura në reformën e vitit 2014. Por, nëse nuk do të merren parasysh dështimet në të kaluarën, edhe kjo reformë rrezikon të mos jetë e suksesshme.

Kriteret e përmendura më sipër nga reforma, në lidhje me kriteret e vlerësimit të performancës (p.sh. prodhimtaria shkencore në nivelin ndërkombëtar të konkurrimit) ishin edhe pjesë e kuadrit të mëparshëm ligjor, por ato nuk zbatoheshin me rigorozitet nga drejtuesit e universiteteve. Edhe kur është zbatuar, në formë selektive, ky kuadër ka krijuar një nivel të lartë formalizmi pasi promovimi ose është kryer vetëm mbi treguesit sasior të kornizës (VKM 467, 2007), ose korniza nuk ka përfshirë veçoritë e disiplinave të caktuara, nevojat e departamenteve dhe koston financiare.

Që reforma në burimet njerëzore të jetë e suksesshme, duhet të inkuadrojë disa parime planifikimi në ekzekutimin e saj. Parimi kryesor është që promovimi të lidhet me nevojat e fakultetit për profesorë, bazuar në një plan afatgjatë zhvillimor për diversifikimin apo specializimin e departamentit.

Deri më sot praktika e promovimit është formale dhe automatike. Pasi kalon nga departamenti, kandidati paraqet kërkesën pranë Këshillit të Profesorëve të universitetit apo fakultetit, i cili me miratimin e kërkesës ja përcjell ministrisë së arsimit për njohje dhe regjistrim. Universitetet nuk kanë sisteme kontrolli trasparente për të rregulluar aspiratat e personelit për tituj akademikë. Qeveria kontrollon vetëm numrin e personelit të punësuar me kohë të plotë, ndërsa i duhet të marrë parasysh se ka ende mungesa në plotësimin e kritereve ligjore për numrin minimal të personelit me tituj për fakultete dhe departamente të caktuara në universitetet publike.

Së pari, si universitetet, edhe qeveria, për të rritur konkurrencën, duhet që në nivelin makro të kontrollojnë disa parametra mbi numrin e përgjithshëm të personelit me tituj akademik. P.sh. në vendet që shquhen për numrin e madh të publikimeve, profesorët përbëjnë rreth 20% (Gjermani, Zvicër) deri në 30% (Angli, Austri) të personelit me kohë të plotë. Në vitin 2009, profesorët në sistemin e arsimit të lartë në Shqipëri zinin rreth 15% dhe profesorët e asociuar 13%. Që prej vitit 2004 deri në 2010 numri i profesorëve dhe i atyre të asociuar u rrit me rreth 38%. Integrimi i kërkimit shkencor në mësimdhënie gjatë reformës së sistemit shkencor, gjithashtu dërgoi një numër të madh drejtuesisht të kërkimeve shkencore në universitete.

Së dyti, universitetet dhe ministria duhet të shqyrtojnë kostot financiare të lidhura me promovimin dhe nevojën e departamentit. Ka një kosto financiare që përbëhet nga rritja e pagës së pedagogut dhe ulja e orëve të kontaktit me studentët (p.sh. orët e seminareve). Por edhe kostot jomateriale që rrjedhin nga mungesa e një plani afatgjatë janë të konsiderueshme, p.sh. mosangazhimi i profesorit në disiplinën e tij, prodhimtaria e dobët për mungesë fondesh dhe përshtatja e kurrikulës për ti gjetur orë mësimore “të papunit”.

Përshtatja me nevojat dhe mundësitë financiare të departamentit kërkon që rregullat për promovimin të jenë elastike për disiplina, fakultete e deri për departamente të caktuara. Vetëqeverisja e premtuar nga qeveria për aspektin e promovimit ndoshta do të mund arrijë të krijojë hapësira brenda fakulteteve që promovimi ti përshtatet politikave unike sipas nivelit qeverisës, nga rektorati në departament, çfarë kërkon zhvillimin e planeve strategjike nga universitetet. Kjo do të mund të shmangte konformizmin brenda fakulteteve, ku dosjet e promovimit fillojnë ti ngjajnë njëra-tjetrës për pasojë të synimit të përbashkët për të plotësuar kriteret e njëjta. P.sh. rregullat e promovimit të një departamenti jo shumë të specializuar, konkurrues dhe prodhimtar, nuk mund të jenë të njëjtë me atë të një departamenti me prodhimtari të ulët apo të fokusuar ngushtë në një hulli kërkimi. Kriteret për vlerësimin e performancës akademike duhet ti përshtaten kësisoj edhe kërkesave të departamentit për projektet e kërkimit, fushës së shpërndarjes brenda disiplinës dhe nivelit të përgjithshëm të kërkimit në departament. Një alternativë do të ishte që bateria e kritereve të përgjithshme nga qeveria apo në nivel universiteti, të plotësohej me kriteret e veçanta të fakulteteve apo departamenteve.

Duke ja lënë në dorë universiteteve rregullimin dhe menaxhimin e promovimit, me kusht që këto të jenë në përputhje me strategjinë e zhvillimit të universitetit, qeveria do të arrijë më në fund ti detyrojë universitetet të hartojnë dhe realizojnë plane afatgjatë. Kjo do të rriste autonominë e universiteteve, por njëkohësisht do të krijonte leva për të ndryshuar sjelljen e universiteteve. Së pari, këto strategji do të diskutoheshin gjerazi nga të gjithë aktorët e përfshirë në interes të publikut; e së dyti, ato do të përbënin bazën e vlerësimit të performancës së universiteteve publike dhe drejtuesve të lartë të tyre. Gjithashtu, edhe transparenca e universiteteve publike ndaj publikut do të rritet. Të dyja palët nuk janë transparent me publikun. Ministria ka tre vjet që nuk publikon të dhëna të hollësishme mbi personelin akademik të punësuar në sistemin e arsimit të lartë (përkatësisht në vjetarët 2011, 2012, 2013). Universitetet nuk publikojnë të dhëna mbi shpenzimin e buxhetit, personelin akademik, mbi promovimin, etj.

Zbatimi i kornizës ligjore ka rezultuar problematik edhe gjatë ndjekjes së procedurave për vlerësimin e performancës së personelit akademik në kuadër të promovimit.

P.sh. korniza e sotme ligjore, dhe ajo e propozuar nga grupi i reformës, ndër kriteret kryesore bibliometrike për vlerësimin e cilësisë së artikujve shkencorë për titujt profesorë ka vendosur matjen me treguesin ndërkombëtar të “faktor impaktit”. Nëpërmjet një formule matematikore, faktori i impaktit paraqet numrin e citimeve të revistës shkencore dhe të artikullit të shkruar për një periudhë të caktuar kohore. Indeksi i “faktor impaktit” organizohet dhe administrohet nga kompania Thomson Reuters – Web of Knowledge. Rezultatet e faktorit të impaktit (Impact Factor Scores) publikohen në raportin vjetor të Journal Citation Reports® dhe me indeksin që quhet Science Citation Index (SCI). Database në të cilin regjistrohen revistat për raportin e Journal Citation Reports është Web of Science. Web of Science është baza e të dhënave më e madhe në botë për citimet që prej vitit 1900. Të dhënat përfshijnë 12 000 revista të impaktit të lartë nga e gjithë bota, revistat me hyrje të lirë (Open Access Journals) dhe mbi 150 000 kumtesa (Web of Science Factsheet 2012). Në raportin e 2013 të Journal Citations Report nuk gjendet asnjë revistë nga Shqipëria.

Vlerësimi i cilësisë së botimeve akademike nëpërmjet “faktorit të impaktit” është një praktikë e gjerë edhe në ato vende ku promovimi akademik është përgjegjësi e institucioneve. P.sh. në Serbi promovimi rregullohet e menaxhohet nga fakulteti. Universiteti i Beogradit, Fakulteti i Mjekësisë në statutin e tij, nenet 142-144 parashikon se ndër kriteret që duhen plotësuar për titujt profesor (dhe i asociuar) janë shprehimisht 6 ose 4 artikuj të cituar në Current Contents (CC, edhe ky një indeks nga Thomson Reuter që përfshin edhe faqe interneti) ose Science Citation Index (SCI) me faktor 2 në pesë vitet e fundit.

Por deri më sot, në shumë raste, performanca është vlerësuar vetëm për nga numri i publikimeve dhe jo për nga cilësia e tyre në bazë të faktorit të impaktit (VKM 467, 2007). Shpërfillja e kritereve të përcaktuar në vendimin e qeverisë ka shkaktuar një dyndje të shkencëtarëve shqiptarë në revista aspak serioze si p.sh. European Scientific Journal (Maqedoni), International Scientific Publications (Bullgari), International Journals of Engineering and Sciences (Pakistan). Vlerësuesit në Këshillat e Profesorëve janë mjaftuar me regjistrimin e këtyre revistave në indekse të paparashikuara në vendimin e qeverise dhe të panjohura nga komuniteti akademik botëror.

Faktori i impaktit është një norme e nevojshme për të vlerësuar performancën e personelit në nivel ndërkombëtar dhe për të nxitur mobilitetin e shkencëtarëve tanë. Prandaj edhe grupi i reformës i ka kushtuar të njëjtën vëmendje si edhe qeveria e mëparshme. Por ky kriter është i vështirë për tu realizuar në disiplina të caktuara. Në këto raste universiteteve duhet tu lejohen kritere të tjera, si p.sh. publikimi në revista shqiptare me traditë të hershme (p.sh. Studia Albanica) apo të kufizohen në lista të caktuara e mirëarsyetuara, me bord serioz editorial dhe në marrëdhënie me universitete ndërkombëtare. Indekset e Web of Science për lloje veprimtarish e disiplina të caktuara lejojnë indeksimin e revistave të reja, të cilave u përllogaritet faktori pas 3 deri në 5 vjetësh. Në çdo rast universitet duhet të parashikojnë që revistat, me apo pa traditë, të indeksohen.

Problematika janë vërejtur edhe në kriteret të tjera të vlerësimit të performancës së pedagogëve në kuadër të promovimit, si p.sh. në monografitë që jo pak herë kanë rezultuar plagjiatura. Në këtë rast, një mënyrë për të kontrolluar cilësinë e monografive është bashkëfinancimi nga universitetet ose nga agjencia përgjegjëse për kërkimin shkencor në nivel kombëtar, sikur praktikohet sot në Serbi ose Kosovë. Kur universiteti është bashkëpunëtor në një monografi, ai jo vetëm garanton cilësinë por edhe mbart mbi vete përgjegjësinë për cilësinë e kërkimit dhe të botimit. Sidomos në rastet kur hulumtimi financohet nga paratë publike, siç është veprimtaria e pedagogëve të angazhuar me kohë të plotë, duhet që universiteti të marrë pjesë qoftë edhe me shuma simbolike.

Vlerësimi i performancës në sistemin e karrierës së pedagogëve duhet të përmbajë edhe kritere subjektive, siç janë aftësitë shoqëruese dhe ato të integrimit në komunitetin akademik. Por për këtë nuk mund se të jenë vetë kolegët që nëpërmjet sistemit referencial vendosin për përshtatshmërinë e kandidatëve. Edhe pse jo pak herë rrjetet klanore brenda fakulteteve janë pengesë për zhvillimin e karrierave që ndryshe do të lulëzonin. Siç dëshmon rasti i fundit i një filozofi në Universitetin e Tiranës.

Në çdo rast, kriteret duhet të jenë transparente, të hapura dhe në përputhje me ato të Kartës Evropiane të Kërkuesve Shkencorë. Këshillat e Profesorëve duhet jo vetëm të zbatojnë parimin e meritës në vlerësimin e karrierave, por edhe të veprojnë sikur janë nën vëzhgimin ndërkombëtar e jo sikur çdo gjë kryhet në kontekstin e një pjese periferike të izoluar evropiane.

Read More

Fotokopja si derman

Prof. Dr. Artan Fuga në një shkrim në Gazetën Standard “Na mbyti varfëria në kulturë” (22 Mars, 2014) prek çështjen e cënimit të të drejtave të autorit nga fotokopja. Unë kam përshtypjen se fotokopja e librave mësimorë universitarë nga studentët përbën faktikisht shqetësimin kryesor të artikullit. Por shqetësimet e autorit kalojnë nga problemet financiare për botimin dhe cilësinë e botimit të librit shkencor, tek cënimi i të drejtave të autorit dhe politikat publike për mbështetjen e bibliotekave dhe autorëve. Shqetësimet e autorit (në 7 pika)

Shkurtimisht sipas Fugës libri shkencor është i rëndësishëm në cilindo format, por si studentët edhe pedagogët nuk e përdorin mjaftueshëm për arsye kryesisht financiare. Cilësia e librave shkencor është e dobët pse kushtëzuar nga burimet financiare shtëpitë botuese zgjedhin të botojnë libra shkencore duke kompesuar burimet me botimin e librave jocilësor. Botuesit ngushtësohen financiarisht edhe kur u cënohen të drejtat e autorit, çfarë rrjedhimisht krijon më pak të ardhura për autorët e librave. Sipas tij, ndër cënimet kryesore të së drejtës është akti i fotokopimit të librave shkencorë. Pasi përmend argumentet fisnike, edhe pse shumë cekët e pa lidhje logjike, Fuga kalon sërish në argumente ekonomikë. Sipas tij studentët varfërohen kulturalisht përse akti i fotokopimit përcakton një mënyrë të veçantë leximi (jolinear!), fotokopja nuk mundëson krijimin e një bibliotekë personale (harruar kopjet me dorë të librave të verdhë deri para 20 viteve) dhe fotokopjuesi paguhet keq gjithsesi (në krahasim me botuesin apo makinistin?). Më tej në shkrim Fuga i bën thirrje qeverisë për politika publike favorizuese e nxitëse për librin shkencor pse këto i hapin rrugë zhvillimit të kulturës e shkencës. Sërish në artikull preken të drejtat e autorit dhe paaftësia e pedagogëve për të manaxhuar proceset juridike e financiare për botimin e librave.

Unë jam dakord me shqetësimet që ngrihen në artikull, por jo me çfarë unë mendoj se është agjenda e këtij shkrimi: problemi i studentëve që fotokopjojnë tekstet e librave mësimore universitarë apo librave shkencorë. Për këtë le të shohim argumentet etike, juridike dhe ekonomike në lidhje më këtë çështje.

(1)Aspekti etik: Kur autori përmend çështjen e studentëve që cënojnë të drejtën e autorit pse fotokopjojnë, tregon mungesë ndjeshmërie dhe hesht ndaj dy dukurive tepër të rënda në sistemin e arsimit të lartë në Shqipëri: (a) shitja e librave (kryesisht me detyrim) nga pedagogët e lëndës tek studentët e tyre; dhe (b) cënimin e të drejtave të autorëve në një pjesë të madhe të librave universitarë të publikuara nga pedagogët shqiptarë. Në rastin e parë ka një shkelje të etikës në marrëdhënien pedagog-student kur një pedagog cakton librat e tij si material mësimor. Përveç përfitimit financiar nëpërmjet rrogës, angazhim i rregulluar nga statuti apo udhëzimet e qeverisë, pedagogu i kërkon studentit të angazhohet në marrëdhënie ekonomike jashtë kuadrit institucional për përfitim financiar personal. P.sh. në universitetin e Rutgers kjo çështje është zgjidhur duke ja hequr përfitimin financiar pedagogut në rast se ai cakton si material leximi librin e tij, e në universitete të tjera duke ja kaluar përfitimin financiar (royalties) universitetit. Gjatë studimeve të mia në dy shtete perëndimore nuk kam hasur asnjëherë që një pedagog të caktojë në listën e librave ndonjë libër të tij. Në Shqipëri për shkak të mangësisë së theksuar së literaturës është e pashmangshme, por jo të detyrohen studentët të blejnë librat.

(2)Aspekti juridik: Argumentet juridike janë shteruese në lidhje me fotokopjen për përdorim personal e qëllime studimore. Ligji Nr. 9380/2005 “Për Të Drejtën E Autorit Dhe Të Drejtat E Tjera Të Lidhura Me Të", neni 26/ ç & dh përcaktojnë se lejohet “riprodhimi i plotë ose i një pjese të saj [veprës] bëhet për përdorim vetjak, me kusht që të mos cenojë shfrytëzimin tregtar të veprës; [dhe] fotokopjimi i veprave të bibliotekave publike bëhet për përdorim vetjak brenda bibliotekës ose për shërbime të saj.” Gjithashtu direktiva 2001/29 i BE-së, pika 39, i përshtatur edhe në ligjin shqiptar, lejon fotokopjen për qëllime private. Në Gjermani, Zvicër dhe Austri kopja për përdorim privat është e lejuar gjerësisht. Në SHBA (Code Of Federal Regulations, Title 37 - Patents, Trademarks, and Copyrights) ka kufizime, por bibliotekat dhe arkivat janë të autorizuara të pajisin cilindo me fotokopje apo riprodhime të tjera nëse këto realizohen për qëllime private studimore apo hulumtuese.

(3)Aspekti ekonomik: Me ndryshimet e fundit në sistemin e kërkimit shkencor në Shqipëri gjatë viteve 2005-13 veprimtaria shkencore në Shqipëri zhvillohet kryesisht në universitete. Pedagogët në universitetet publike në Shqipëri janë të detyruar të ndërmarrin veprimtari kërkimore-shkencore dhe rrjedhimisht të publikojnë studimet e tyre. Sipas rregullores së veprimtarisë akademike (MASH, Nr. 20/2008 “Për Veprimtarinë e Personelit Akademik në Institucionet Publike të Arsimit Të Lartë”) një profesor angazhohet me 200 orë mësimi në vit, (dhe 170 si përgjegjës i departamentit), në krahasim me docentët (300) apo lektorët (260). Nga ku sipas udhëzimit veprimtaria kërkimore duhet të zërë jo më pak se 20% së numrit të përgjithshëm të orëve në një vit (ose jo më pak se 300 orë pune vjetore). Promovimi me tituj akademikë gjithashtu është i lidhur me veprimtarinë kërkimore dhe publikimet, sidomos monografitë. Kur një pedagog i UT-së u shet librat e tij studentëve është faktikisht duke përfituar për së dyti herë nga studentët. Një herë kur paguhet nga taksapaguesit dhe tarifave të studimit për veprimtarinë e tij mësimdhënëse dhe kërkimore, e njëherë kur studentja i blen pedagogut librin. Universitetet gjithashtu kanë fonde dhe janë të detyruara të financojnë publikimin e librave shkencorë, në pamundësi le të vendosen kopje digjitale. Rregullorja për “Etikën në Veprimtarinë Kërkimore dhe Botuese” (MASH, Nr. 105/2012), neni 4, ja njeh këtë përgjegjësi institucioneve dhe angazhimin për të mbrojtur të drejtat e autorit. Universiteti i Tiranës, edhe pse ka një fond kërkimi dhe blerje librash, nuk ka një rregullore për veprimtarinë e botimit. Universiteti i Prishtinës ka një rregullore që lejon financimin e botimeve të librave shkencorë dhe mësimorë universitare, që gjithashtu detyron botuesin e pedagogun të dërgojë në bibliotekën qendrore të universitetit dhe të fakultetit përkatësisht nga pesë kopje. Kur pedagogu paguhet për kohën e tij të kërkimit, edhe pse jo për koston e publikimit, ai duhet të dërgojë në bibliotekën e universitetit kopje të mjaftueshme për studentët, sidomos kur libri i tij është lexim i detyrueshëm për lëndën. Në Shqipëri ky rregull vlen për të gjitha botimet, të cilat duhet të arkivohen në Bibliotekën Kombëtare.

Autori gjithashtu duhet fillimisht të kritikonte politikën e Universitetit të Tiranës. Në vitin 2011 në Universitetin e Tiranës janë investuar për fondin e librave 19 000 000 lekë, prej të cilave rreth 11 400 000 ishin të parashikuara nga buxheti i shtetit dhe pjesa tjetër nga fondi i universitetit (p.sh. të ardhura nga tarifat e studimeve etj.). Fuga mund të ngrinte pyetjen sesa prej këtyre librave kanë qenë cilësor? A janë realizuar shpenzimet e planifikuara, kryesisht ato shpenzime që parashikohen për kërkimin shkencor (hulumtime, konferenca dhe investime në infrastrukturën kërkimore)? P.sh. në Fakultetin e Historisë e Filologjisë, ku Prof. Fuga është përgjegjës për Departamentin e Gazetarisë, realizimi i shpenzimeve ka qenë 95% edhe pse buxheti është jashtëzakonisht i vogël (rreth 148 000 000 lekë). Sa prej këtyre parave kanë shkuar për të pasuruar bibliotekën e departamentit? Sa studentë e frekuentojnë bibliotekën? Sa libra janë botuar nga personeli i departamentit? Sa prej tyre janë mbështetur financiarisht nga projekte kërkimore, nga universiteti apo nga burime të treat?

Shkurtimisht, artikulli nuk kishte asgjë relevante me politikat publike. Argumentet ligjorë nuk përmenden, ato ekonomike numërohen nga kolltuku dhe pa një studim të mirëfilltë. E çështjet që janë vërtet të rëndësishme - si etika në marrëdhëniet student-pedagog dhe komodifikimi i skajshëm i këtyre marrëdhënieve, deri në korruptimin për nota, diplomë e shitje librash – nuk përmenden fare.

Read More

Vijojnë protestat e studentëve

 

Nëntor 06, 2014

Studentët kanë protestuar në lidhje me vendimin e qeverisë për të marrë godinën e Fakultetit të Gjeologji-Minierave  (shih këtu). Sipas Lëvizjes Për Universitetin ata kanë përzënë disa anëtarë të kooptuar të këshillave studentorë që kishin ardhur me nxitjen e Lulzim Bashës (PD).

Levizja Per Universitetin denoncon perfshirjen e politikaneve ne protestat e studenteve, qofshin keto nga opozita, pasi eshte kjo opozite qe gjate 8 viteve qeverisje jo vetem qe nuk ka bere asgje per te permiresuar universitetet publike por ka bere gjithcka ka mundur qe ti gjunjezoje ato duke vene ne krye njerez pa asnje aftesi te njohur intelektuale apo organizative dhe duke i perdorur ata per interesa partiake. Sot, kur studentet jane ngritur ne protesta, opozita kerkon te perfitoje kapital politik duke perdorur edhe keshillat studentor qe ka ne kontroll. Sic e kemi theksuar edhe ne komunikatat e tjera, ne i denoncojme te gjitha palet politike si bashkefajtore per gjendjen se ku ndodhen sot universitetet publike dhe arsimi ne pergjithesi. Gjithashtu i bejme thirrrje keshillave studentor qe te mos behen pengese ne organizimin e protestave. Studentet tashme po behen bashke dhe ata qe kane punuar prej kohesh ne dem te studenteve dhe universitetit nuk jane te mirepritur.

Video: https://www.youtube.com/watch?v=qyPMNGHwTVk&feature=youtu.be 

Ndërsa studentët e Universitetit Mjekësor kanë kërcënuar se do të fillojnë grevat e urisë nëse nuk kanë mundësi të përsërisin provimet brenda dhjetorit.

Shekulli, Neritan Gjergjo, “Nuk ka provime në dhjetor, studentët e mjekësisë në protestë”, Nëntor 6, 2014.

Strudentët  [sic] kanë dalë me një komunikatë për vendimin e heqjes së sezonit të provimeve në dhjetor. Ata janë shprehur të indinjuar, duke vënë në dukje dhe dëmin që u shkaktohet prej këtij vendimi. “Jemi mbledhur përpara zyrave të rektoratit për të manifestuar problemet dhe padrejtësitë që po na bëhen ne studentëve nga veprimet arbitrare dhe kundër interesave tona nga ky institucion. Çdo vit akademik është zhvilluar sezoni i nëntor-dhjetorit që i ka ardhur në ndihmë studentëve që nuk e kishin plotësuar kushtin e kalimit për në vitin pasardhës akademik pa asnjë lloj paralajmërimi paraprak. Rektorati i Universitetit Mjekësor të Tiranës dënon qindra studentë të ngelin në stazh duke shkaktuar dëm psikik dhe ekonomik ndaj studentëve që rrezikojnë. Ne e shikojmë të pajustifikueshme dhe të padrejtë mospërfshirjen tonë në sezonin e nëntor-dhjetorit si fenomen që është zhvilluar çdo vit, pa asnjë lloj pengese nga drejtuesit e mëparshëm të këtij universiteti. Duam të vëmë në dukje që rektorati na i ka mbyllur dyert për këtë çështje, për një kohë të gjatë duke na paragjykuar si kategoria e studentëve të paaftë që duhen spastruar, gjë që ka sjellë pakënaqësi të madhe në radhët tona. I drejtohemi institucionit të sipërpërmendur, si autoriteti më i lartë drejtues i këtij universiteti duke besuar se çështja jonë do të marrë zgjidhje ose qëndrimi ynë ndaj kësaj situate do të përshkallëzohet deri në masën ekstreme të një greve urie”.

Read More

Diskutohet buxheti per arsimin - 2015

Qeveria po diskuton projekt-buxhetin për vitin 2015. Më poshtë të dhënat për arsimin, dhe atë të lartë.  Në raport me GDP ka një ulje të vogël, por është i treti vit radhazi që, nëse do të llogaritet inflacioni, kontributi i shtetit për arsimin e lartë vijon të ulet. Kjo do të thotë që trendi është se tarifat do të vazhdojnë të rriten. Për vitin akademik 2015-2016 ato duhet të rriten të mbulojnë mungesën e fondeve shtetërore, minimalisht me 15-20% dhe ndoshta më lart nëse qeveria do të synoj të rrisë pjesëmarrjen e studentëve në koston e studimeve të arsimit të lartë me mbi 50%.

(mije leke)	2013	2014	2015
Arsimi i Larte	5,959,078	5,546,500	5,797,590
Perqindje/Buxhet	2.1518%	2.0920%	2.0934%
Perqindje/GDP (IMF)+2%	0.415%	0.13%	0.112%
% Shkenca /Buxhet	0.0651%	0.0668%	0.0639%

Ministria e Arsimit dhe Sportit	36,160,480	2,669,500	300,000	2,969,500	39,129,980
Planifikimi, Menaxhimi dhe Administrimi	698,230	107,500	0	107,500	805,730
Arsimi Baze (perfshire parashkollorin)	23,592,920	1,354,708	0	1,354,708	24,947,628
Arsimi i Mesem (i pergjithshem)	6,161,971	537,292	200,000	737,292	6,899,263
Arsimi Universitar	5,355,590	342,000	100,000	442,000	5,797,590
Fonde per Shkencen	177,000	0	0	0	177,000
Zhvillimi i Sportit	174,769	328,000	0	328,000	502,769

Read More