Arsimi-privat/publik-Fuga

ARTAN FUGA
Panorama, 12 Shkurt, 2014


Para dy a tri ditësh, sipas mediave, u shpreh nga ana e qeverisë vullneti i saj për të ndërmarrë reforma në arsimin e lartë.

Nuk mund të mos pritet me shpresë dhe padurim se cili do të jetë sensi, ritmi dhe objektivat e reformës. Uroj të ecë në drejtimin e duhur. E vërteta është që reformat, në vazhdim të atyre që janë ndërmarrë në këto vite, duhen sepse i presin familjet, shoqëria, studentët edhe pedagogët. Shoqëria është në lëvizje. Ka kohë që idetë vlojnë dhe kanë avancuar. Mbi të gjitha, duhet një reformë për fatin e brezave të rinj të diplomuar, të cilët, si pasojë e shumë rrethanave të stërditura tashmë, në masë shumë të madhe, pas diplomimit, nuk u mbetet veçse të punojnë si kamerierë, shitës ose, nëse fati u ndrit, në ndonjë call center. E gjitha kjo, sipas tezës xhepmbushëse: “Ne japim diploma, mundësisht pa fund, punën gjejeni vetë! A nuk jemi ekonomi tregu!”.

Pra, situata është e vështirë, por reforma duhet të shkojë në atë drejtim që të mos influencohet dhe sugjestionohet në përcaktimin e objektivave dhe strategjive të veta nga lobingje interesash të ngushta, por të orientohet nga e mira publike, pra nga mendimi shoqëror, nga ai i studentëve, nga i pedagogëve, pra nga përfaqësuesit më legjitimë të botës universitare. Mbi të gjitha, për të mos futur në veprim mekanizma tashmë të vjetruar edhe në Perëndim, si rezultat i faktit që ne nuk kemi specialistë profesionistë të menaxhimit të arsimit të lartë, dhe ende flitet për mekanizma që Perëndimi i ka tejkaluar tashmë.

...  kryetari i Këshillit të Ministrave pohohet të ketë thënë se deri tani universitetet publike kanë qenë të nënës, kurse ato private kanë qenë të njerkës.

Pse, ky pohim, i raportuar nga media, krijon një farë shqetësimi?

Për tri arsye kryesore:

E para, po qe se është autentik si pohim, konstatoj një ndryshim të orientimit politik të veprimit qeveritar. Para zgjedhjeve, në fushatë thuhej se vëmendja duhej përqendruar te cilësia, duke kritikuar ato universitete publike dhe sidomos private që në vend të arrinin këtë cilësi, lejonin elemente korrupsioni ose ishin kthyer në fabrika diplomash për parà. Tani çështja duket është shtruar si një marrëdhënie mes privatit dhe publikut, ku privati konsiderohet se ka qenë i njerkës, pra është përbuzur, shtypur, injoruar, braktisur, si një Hirushe e vockël, kurse publiku, si një Titanik në mbytje, paska qenë i privilegjuar, pa merita dhe në pozita mbisunduese!!!

Si ndodhi ky ndryshim?

Nuk ka ndonjë problem ndryshimi i formulave të veprimit, por gjithsesi, njeriu përpiqet të kuptojë se përse ndodhin ndryshimet.
Së dyti, sepse ka faktorë që qëndrojnë shumë më larg, përtej, më lart se sa kundërvënia midis universiteteve publike dhe atyre private. Ka elemente thelbësore që lidhen me modelin e kulturës dhe arsimit në një shoqëri bashkëkohore si e jona. Kjo duhet zgjidhur parimisht në fillim.

Cili është vendi i kulturës dhe arsimit në shoqërinë e sotme dhe të ardhshme shqiptare?
Së treti, duke pasur ndrojtjen se formula që universitetet publike janë të nënës kurse ato private të njerkës, është futur nën rrogoz nga lobingje interesash të ngushta, kam frikën se ajo nënkupton, ose mund të paralajmërojë rënien e mëtejshme të fondeve për arsimin publik, zbrazjen e xhepit të shqiptarëve edhe më tepër për arsimimin e fëmijëve, degradimin e cilësisë universitare më tepër sesa sot. Pra me ndërgjegje bëj lobingun e familjeve shqiptare, e studentëve, e pedagogëve, duke paraqitur para fuqisë publike si shërbyese e shoqërisë të vërtetën se universitetet publike deri më sot nuk kanë qenë aspak të nënës në krahasim me ato private, që thuhet se kanë qenë të njerkës.

Duke renditur këto argumente, shpresoj se autoritetet ekzekutive do të dëgjojnë të gjithë zërat, jashtë konfliktit të interesit, sepse anësitë dhe ndikimet e lobingjeve, marrë të veçuar, mund të dëmtojnë dhe mund të jenë me pasoja negative në të gjitha planet.

E para, për të gjykuar nëse vërtet universitetet publike kanë qenë më të privilegjuara nga ato private, duhen statistika, dhe kritere financiare të sakta, dhe përllogaritje mbi baza njësish matëse të duhura.
Ja pra, hajdeni të bëjmë një llogari të thjeshtë. Merrni numrin e studentëve të universiteteve publike dhe buxhetet për ta, si edhe numrin e studentëve në universitetet private dhe buxhetet që ato kanë ngritur nga pagesat studentore. Pjesëtoni buxhetet përkatëse me numrin e studentëve dhe do të shihni se cila palë ka pasur mundësi të ketë më shumë mbështetje financiare, publiku apo privati, per capita. Studenti i publikut, me atë buxhet të dobët e të mjerë që i akordon shteti, apo studenti te privati duke paguar mijëra euro në vit për arsimim? Duket se në këtë plan universitetet private nuk kanë qenë aq të njerkës. Mos të flasim pa shifra, le të bëjmë llogaritë sipas kritereve të sakta financiare.

Së dyti, po të shohim disa operatorë privatë në arsimin e lartë, ata nuk duken shumë të njerkës sepse veç investimeve që kanë bërë në ndërtesa, kanë dhe media, gazeta, televizione gjeneraliste, të cilat nuk kanë shumë lidhje me procesin mësimor, pra brenda një kohe të shkurtër kanë arritur të kenë investime, aq sa shihet në kapitalin e ngurtësuar, që universitetet publike nuk kanë mundur të kenë. Pra ritmi i investimeve midis dy krahëve nuk ka pasur të krahasuar. Kush ka qenë i njerkës dhe kush i nënës? Pjesëtojini këto kapitale të investuara me numrin e studentëve dhe do të shohim se çfarë ka ndodhur.
Së treti, le të shohim pak nëse universitetet publike kanë pasur po ato lehtësi administrative dhe financiare sa edhe universitetet private.

Unë i qëndroj idesë se universitetet ose shkollat e larta private kanë një rol në këtë vend. Ka universitete apo fakultete që vërtet e meritojnë këtë emër, privat apo publik qofshin. Shkollat e larta private patjetër do të kenë publikun e tyre. Janë të domosdoshme. Fundja kjo është liria e veprimit. Por, ky publik do të shkojë atje sepse gjen cilësi dhe profile të veçanta, dhe jo sepse hyrjet e studentëve në universitetet publike bllokohen pa asnjë logjikë. Universitetet publike marrin studentë me kuota krejt burokratike, kurse ato private sa të duan; publiket pranojnë pasi nxënësi të kishte marrë provimet e maturës, te privati për kohë të tëra jo, s’kishte nevojë; te publiku e bën konkursin ministria, te privati mjafton një intervistë pa kritere notash; te publiku ia përcakton degën e studimeve ministria, te private kokrra e qejfit e studentit etj.

Universiteti privat merr kredi, bën transaksione financiare, zhvendos kapitale, mund të vërë edhe depozita bankare me interes, blen ndërtesa sipas logjikës së pronarit, jep me qira, me një fjalë ka liri ekonomike, merr e nxjerr jashtë aksionerë, po universitetet publike çfarë mund të bëjnë nga këto veprime financiare elementare që as mund të mendohet ndonjë organizatë të administrohet? Duhet të bëjë tenderë edhe për të blerë fshesa, stilokalema për administratën, ose ndonjë bravë dere.
Kështu sillet nëna? As njerka nuk të trajton kështu. Duket se e detyrojnë universitetin publik të menaxhohet si në shoqërinë feudale para lindjes së tregut të huas dhe kredisë.

Së katërti, bëni një llogari ju lutem se sa i privilegjuar është studenti i universiteteve publike dhe shihni të ardhurat e tij dhe të familjes së tij. Ka bërë kush ndonjë analizë të shtresave shoqërore nga vijnë studentët e universiteteve publike dhe çfarë sakrificash duhet të bëjnë familjet e tyre sikur vetëm paratë për strehim, ushqim, libra të llogariten? I kanë bërë menaxherët tanë këto llogaritje?  Krahasoni rrogën mesatare të një pedagogu në universitetet publike dhe pagën që merr një pedagog a drejtues në universitetet private. ...

Pedagogu i universitetit publik me atë pagë as mund të mendojë të blejë një libër të mirë në muaj që i përket disiplinës të tij, le më pastaj të abonohet në ndonjë revistë apo të pretendojë t’i financohen kërkimet shkencore që bën.

Ku është nëna këtu? Me thënë të drejtën, s’ka as nënë, madje as njerkë. Nganjëherë njerkat janë të mira…

Së pesti, kur llogaritet se çfarë ke marrë duhet menduar edhe se çfarë ke dhënë. Universitetet publike kanë nxjerrë gjithë personelin e universiteteve private. Është investim i universiteteve private te personeli që punon për llogari të privatit. Normale. Po a llogaritet kjo kosto? A ka kuptim të flitet këtu me gjuhën e tregut?

Ja përse bëj lobing për studentët, pedagogët, universitetet. Shqipërisë i duhen edhe universitetet private dhe publike, por nuk më duket se problemi është te fakti se universiteti publik ka qenë i privilegjuar, kurse shkollat e larta private nuk kanë qenë trajtuar me legjitimitet.

Ato kanë të drejtë të ekzistojnë, të drejtën e Zotit, pa diskutim, shyqyr që janë dhe lulëzofshin, por sipas hakut dhe me kritere të drejta. Deshën të ishin jopublike, ta përballojnë. A duhet shteti t’i përkrahë? Patjetër, por pa ndjenjë fajësie dhe borxhi sepse nuk u ka asnjë borxh. Fuqia publike nuk mund të denigrojë sektorin publik. Kanë vepruar si operatorë privatë, pra nuk munden që fitimet t’i llogarisin për vete dhe shpenzimet për buxhetin publik. A luan shkolla një rol social? Patjetër, prandaj duhet mbështetur, publike dhe private qoftë. Por, kujdes mos ekzagjerojmë. Në kohën sotme thuhet se çdo sipërmarrje duhet të ketë dhe ka një përgjegjësi sociale, pra kontribuon për shoqërinë. Mos duhet subvencionuar çdo sipërmarrje private? Pra, duhen matur mirë dhe parë saktë përvojat.

Mbi të gjitha mendoj se problemi i shkollës sonë nuk ka qenë trajtesa e diferencuar publik – privat, sikurse shprehen disa lobistë, dhe e bëjnë mirë punën e tyre, u lumtë! Por përtej, te fakti se prodhojnë diploma pa vlerë në treg, si burim fitimi ose të ardhurash, njësoj është, dhe sistemi universitar punon në boshllëk. Këtu është sekreti. Këtu duhet përgjigjja, jo si ideologji, as si spin, si lobing, por me fakte shkencore dhe studime, të cilat janë, por s’i kërkon kush…

Edhe universitetet publike, studentët, pedagogët, janë ndier si të njerkës kur u vihen pengesa burokratike për t’i penguar të shpalosin energjitë e tyre, nuk dihet se për llogari të kujt…

Read More

Masivizimi-statistika

Arsimi i lartë sa i masivizuar

Ka një sërë artikujsh që kritikojnë masivizimin e arsimit të lartë. Këto kritika fokusohen kryesisht mbi numrin e madh të studentëve dhe cilësinë e njohurive të tyre akademike në hyrje të shkollës së lartë. 

Fillimisht duhet sqaruar se në literaturë dallohet ndëmrjet (1) sistemeve universitare eltiste (me deri nën 15% të moshave 18-25 të regjistruar në arsimin e lartë – Gross Enrollment Ratio - GER); (2) sistemeve massive të arsimit të lartë (15-50% GER); (3) dhe sistemeve universale (mbi 50% GER). Rritja e numri të studentëve është një trend anembanë botës (shih Grafik 1).

Grafik 1

Në fakt Shqipëria në krahasim me vendet e tjera ka një përqindje të lartë të maturantëve që regjistrohen në arsimin e lartë, por jo të pazakonshme (p.sh. shih SHBA, 73%). Domethënëse është treguesi Gross Enrollment Ratio, pasi shifra e maturantëve që regjistrohen nuk kap ata që regjistrohen më vonë, ata që shkëputen etj. Për këtë tregues Shqipëria është madje mbrapa (Grafik 2).  

Grafik 2

Shtimi i numrit të studentëve rrëfen historinë e trazirave sociale në Shqipëri. Gjatë viteve 70 përqindja e numrit të studentëve u ul ndjeshëm dhe u rrit pas viteve 80 (studentët e viteve 90 ishin produkti i zgjerimit të arsimit të lartë).

Nga ana tjetër Shqipëria ka ende shifrat më të ulta në rajon përsa i përket viteve të shkollimit për moshat 15 vjeç e sipër (Barro & Lee, 2010, Grafik 3).

Grafik 3

Në Shqipëri diplomimi në varësi të institucionit është 35%. Pra vetëm 35% e studentëve të regjistruar diplomohen brenda një përiudhe 6 vjeçare nga koha e regjistrimit. Mesatarja për vendet e OECD-së është 40% (OECD, 2010, shih tabelën më poshtë për krahasim me vendet e rajonit). Kështu që në Shqipëri kemi rritje në akses por jo në numrin të diplomuarëve, çfarë ka shkakton kosto të lartë për publikun dhe për pedagogët (Burimi: Banka Botërore, 2014, Shqipëria nga unë. Grafik 4). 

Grafik 4

Kritikët pretendojnë se masivizimi i arsimit të lartë ka shkaktuar dëme të mëdha shoqërore. Por dihet botërisht se rritja e aksesist në arsimin e lartë është e lidhur me zhvillimin ekonomik. Grafiku i paraqitur më poshtë, tregon se përfitimi nga arsimi i lartë, sidomos në rrafshin individual është disa herë më shumë se nivelet më të ulëta të arsimit (shih ilustrimin nga OECD, 2014, http://visualizing.org/full-screen/44117).

Ilustrim 1

Shkurtimisht, është e lehtë të kritikohet masivizimi dhe liberalizimi i arsimit të lartë, por shifra të tjera duhen për të vlerësuar efektin e tyre mbi sistemin ekonomik dhe cilësinë e arsimit të lartë në vend. 

Read More

Reforma-Hysamedin-Ferraj

Parimet e parimeve të reformës universitare

Hysamedin Ferraj, 16 Prill, 2014

Përflitet se “rilindja” socialiste do ta lindë sërish arsimin e lartë shqiptar, por tani si anglosakson. Që tani mund të vëmë bast se universitetet shqiptare mund të bëhen anglosaksone aq sa mund të bëhet Edi Rama mbretëreshë e Shqipërisë. Siguri për fitimin e bastit është logjika e sistemeve. Më tej është logjika e “parimeve”. Dhe më tej, logjika e parimeve të “parimeve”.

Për fatin e reformës dhe atyre që preken prej saj, domethënë gjithë kombit shqiptar, më të rëndësishmit në këtë vargan janë parimet e “parimeve”. Këta merren të mirëqenë sepse ka pajtim të gjerë se qëndrojnë pa diskutim, dhe prandaj mbeten“transhedentalë” (Alain Badou), domethënë jashtë e tej çdo diskutimi. Mirëpo pikërisht këta “transhedentalë” vënë në lëvizje vetë “parimet” e shpallur, siç vënë fijet në lëvizje kukullat e teatrit, i drejtojnë vetë diskutimet e pafund që bëhen gazetave e televizioneve, por pa u bërë vetë asnjëherë objekt i shqyrtimit kritik. Prandaj për fatin e reformës së arsimit të lartë, dhe të ardhmes së kombit shqiptar, është e rëndësishme që këto parime të nxirren nga fshehtësia prapa perdes ku rrinë të pashqetësuar, e të sillen këtej në skenë, në këtë botë, për t’iu nënshtruar shqyrtimit kritik.

Lodhja që shkakton të menduarit (filozofia), është ndër këto parime të “parimeve” , i cili shfaqet në formën e maskuar se na mungon koha, ndërkohë që çështja e reformës është urgjente; dhe në formën e hapur të imitimit, teksa kërkohet shkurt: të gjenden modelet e gatshme të suksesit dhe të imitohen. Ky parim, me konsensus të gjerë popullor, shmang si “filozofime pa fryt” diskutimin e pohimeve të para, domethënë të parimeve, dhe shpesh me arsyetimin se ato i kanë menduar të tjerët para nesh, duke lënë për ne vetëm përdorimin e gatshëm të tyre. Në kontekstin e këtij parimi çka merret e mirëqenë është, për shembull, vetë ekzistenca e universiteteve në shoqëri (edhe në tonën). Prandaj pyetja “ç’kuptim ka qenia e universiteteve në shoqëri”, “pse të mos jemi shoqëri pa universitete”, do të dukej shumë hutuese dhe absurde. Mirëpo përgjigjet në këso pyetjesh primitive, domethënë të para e themelore do të na bënin të ndajmë mendjen të ndërtojmë ose jo universitet shqiptar. Qartësia për pse-në e universitetit, e bën të lehtë paskëtaj dizajnimin dhe ngritjen tekniko-ligjore të tij, ashtu si vëzhgimin (dhe vlerësimin) nëse është ose jo në përputhje me pse-në themelore të tij.

Përdorimi i përgjigjeve të gatshme, pa i shteruar pyetjet nëpër mendim, është ndër këto parime të “parimeve” që rrjedh nga i pari dhe drejtojnë konkretësinë e diskutimeve për reformën. Përgjigjet për “pse-në” e universiteteve në shoqëri rrëshqasin shpejt nëpër përgjigje të gatshme: “të transmetojë dije”, “të përgatisë brezin e ardhshëm”, dhe të tjera të këtij soji. Mirëpo pikërisht këso përgjigjesh të gatshme na çojnë tek pyetësimi i  modeleve të zgjedhur për imitim, na çojnë të mendojmë për “krizën e universiteteve” në vetë shoqëritë perëndimore, dhe pikërisht në masën që edhe atje universitetet thjesht po “përçojnë dije”: dije të gatshme për përdorim dhe përgatitjen e brezit të ardhshëm për punësim… në tregun e punës! Ndërkaq, përshtatja e universiteteve ndaj tregut menjëherë bën dy gjëra: Nga njëra anë, e kthen universitetin në ndërmarrje ekonomike, prodhuese të një malli specifik: të studentëve si mall i ardhshëm tregu. Vendim ky që e bën vetiu të parëndësi diskutimin dihotomik “privat-publik”, sepse tregu gjithsesi është shtëpia e privates. Nga ana tjetër, e përmbysë idenë liberale të ekzistencës së vetë tregut sepse e bën tregun masë të njeriut e të përshtatjes së njeriut (studentit) ndaj tregut, ndërsa në filozofinë liberale tregu dhe ekonomia e tregut legjitimohen e mbahen në ekzistencë me të vetmin argument: çon në mirëqenien e njeriut. Prandaj gjithë aktivitetin dhe mendimin modern liberal e përshkon ky tension ndërmjet njeriut dhe instrumenteve të tij, domethënë tregut, industrisë, teknologjisë, shkencës, etj. Dhe është e lehtë e nuk do asnjë ndihmë ose përgatitje (universitare) njerëzore që “tregu i lirë” të gllabërojë e të mbysë gjithçka dhe çdo vlerë tjetër: madje edhe veten e vetë (nëpërmjet trusteve, monopolizimit, etj.). As nuk është habi që ndër njerëzit më të suksesshëm në ekonominë e tregut (dhe të universiteteve privatë) të kenë qenë individë pa ndonjë arsimim ose diplomim universitar, sepse i tillë, siç na mësojnë Hobbes-i e këtej, njeriu është i lindur nga natyra e vetë biologjike-shtazore. Ndërsa universiteti i duhet shoqërisë më shumë pikërisht për përgatitjen e njeriut të aftë të mbrojë e zhvillojë njerëzoren e vetë, përfshirë edhe mbrojtjen e tregut të lirë nga prirja e natyrshme vetëvrasëse e tregut.

Importimi dhe imitimi i një krize për të zgjidhur krizën tonë është tjetri parim i “parimeve”, i cili teksa rrjedh nga dy të parët, luan fijet e “diskutimit publik” për reformën e arsimit të lartë në Shqipëri. Me fjalë të tjera “kriza e arsimit të lartë shqiptar” quhet e zgjidhur me importimin në Shqipëri të “krizës së universiteteve perëndimorë”, ndonëse është e njëjta krizë të cilën tashmë e kemi, dhe të cilën “reforma” e tillë vetëm e përforcon. Mirëpo kjo zbulon, nga njëra anë, vetëkonceptimin tonë “transhedental” se kemi një pasuri kohe të madhe sa për t’ia lënë të ardhmes reformimin e menduar të arsimimit të lartë, për të cilin kur të vijë koha prapë do të themi se nuk kemi kohë; dhe nga ana tjetër, se jemi pikërisht “produkt i universiteteve perëndimore” të sotme: tashmë prej tyre na janë përçuar dije (të gatshme), të cilat ne  i zbatojmë në vendin tonë (treg pune) si të tilla, pa asnjë reflektim themelues. Nuk është çudi pse simptomatik për këtë “krizë të universiteteve perëndimore” janë më të njohurit e tyre si Harvardit, Oksfordi, Kembrixhi, etj., deri në atë shkallë sa as nuk e kanë vetëdijen për të. Efiçentë në kulm për “përçimin e dijeve” dhe zbatimin e tyre mekanik për treg, nuk dihet që në këta shekuj të kenë themeluar ndonjë mendim shoqëror (veç pragmatizmit), ndërkohë që përçojnë dhe komentojnë teknikisht përkryer mendimin e krijuar jashtë tyre, qoftë ai ekzistencialist, strukturalist, poststrukturalist, postmodern, antihumanist, psikanalitik, skizanalitik, pozitivist, etj. [Një shenjë që mund të merret për të dalluar universitetin nga shkollat e larta që prodhojë profesione për treg]. As renditja e listës së personaliteteve politike të dalë prej tyre, ose nobelistëve në fusha të ndryshme nuk e ndryshon gjendjen, sepse të parët nuk kanë lidhje me krijimin e mendimit por me zbatimin e tij duke e marrë të gatshëm, ndërsa të dytët, kur nuk janë “blerë” të formuar tashmë në universitete të tjera, e vënë në vështrësi vetë dhënësin e çmimit Nobel kur vetëdijesohen se teoria për të cilën e kanë marrë atë ka qenë e gabuar (si Milton Friedman-i nën pleqërinë e tij, etj.).

Inferioriteti ndaj perëndimit, përkthyer si ksenomani, është parimi tjetër i “parimeve” që rrjedhë nga tre të parët. Në kontekstin e këtyre parimeve duket politikisht armiqësore dhe faktikisht absurde të flitet për “krizë të universiteteve perëndimore”, e sidomos të tillë si i Harvardit apo Oksfordit. Mbyllur brenda krahasimit me universitetet tona, “universitetet perëndimore” duken një mrekulli e “paarritshme” dhe fat sikur të kishim “krizën” e tyre, ndërsa megalomani të “vajtosh kalorësin se i varen këmbët”. Mirëpo jashtë kësaj mbylljeje, duke u hapur ndaj universales njerëzore, nuk ka asnjë arsye të ndjehem inferior ndaj asnjë universitari perëndimor, qoftë ai edhe më i shquari i Harvardit, Kembrixhit apo Oksfordit, sepse, (veç parave) gjithë ç’ka në dispozicion ai e kemi edhe ne, domethënë faktet dhe universalët logjikë, si të dhëna natyrore njeriut si njeri. E për arritjen e tyre mjafton me qenë i tillë dhe i përgjegjshëm për këtë. Prandaj arsimi i lartë shqiptar do të ndërtohej shëndetshëm pikërisht nëse pikënisje bëhen këto të dhëna.

Plagjiarizmi ligjor, i cili rrjedh natyrshëm nga irritimi ndaj mendimit kritik, importimi dhe imitimi, inferioriteti dhe ksenomania, është parimi tjetër që drejton “parimet” e reformës së përfolur. Derisa plagjiarizmi mbahet si ves i dënueshëm në gjithë fushat e tjera, mbahet si virtyt për ligjbërësit. Mirëpo këtu hyn logjika e sistemit, e cila garanton dështimin e reformës së ngritur mbi parime të tilla “të parimeve” të saj, përfshirë plagjiarizmin ligjor. Në termat e sistemit sistemi ligjor është një nënsistem i shoqërisë. Nëse një ligj nuk është koherent brenda një sistemi ligjor (p.sh të financave) dhe me nënsistemet e tjera shoqërore, përfshirë sistemin e vlerave, sistemin kulturor, sistemin e administratës ose burokracinë etj., ai ligj dështon sado i mirë në vetvete, sepse sistemi, me përkufizim, është tërësi pjesësh të lidhura funksionalisht, ku secila ndihmon e bën të mundshëm funksionimin e tjetrës. Përndryshe sado të efiçentë në vetvete, një motor i aeroplanit reaktiv po t’i vihet biçikletës, asnjëri as nuk e kryen funksionin e vetë as nuk e ndihmon tjetrin ta kryej atë. Prandaj njëlloj, kopjimi apo imitimi i modelit anglo-sakson “pa mbretëreshën” e Anglisë, garanton se ligji i tillë do të jetë funksional aq sa është e mundshme që Edi Ramës të bëhet mbretëreshë e Shqipërisë. Ndërkaq, është e vërtetë se shqyrtimi e hulumtimi i parimeve, i pohimeve themelues të universitetit, ashtu si i fushave të tjera, më shumë sesa detyrë e politikanëve është para së gjithash detyrë (e pakryer) e intelektualëve, të cilët, ndër të tjera e kanë luksin e gjithë kohës së nevojshme dhe të mjeteve që ta bëjnë këtë. Sigurisht që tashmë është vonë të bëhet diçka e menduar për këtë reformë, por reforma pasardhëse do të jetë shumë e shpejtë. Së paku deri atëherë le të jenë çtranshedentuar parimet që na vënë në lëvizje e t’i jenë nënshtruar shqyrtimit kritik.

Read More

Fitore e krisur

Kronologjia e një dështimi
 

I. Kristal i pezullohet licenca

“Kristal-it” iu pezullua përkohësisht licenca sipas propozimit të Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës, e cila kishte ushtruar një kontroll në sekretaritë mësimore të institucionit. Ministria vendosi nën trysninë e madhe të publikut në vend shkaktuar nga debati i gjerë për rastin “Renzo Bossi” [Diplomë për Troftën]. Rasti i tij u diskutua gjerësisht në mediat shqiptare vetëm pas zhurmës së madhe në mediat italiane. (www.peizazhe.com, Gusht 1, 2012)  
 

II. Kristal hedh në gjyq aktin administrativ

Marrë nga: www.peizazhe.com, Gusht 1, 2012, autori (arsimi.info/bulkthi)

Më 19 korrik Gazeta Idea publikon një shpallje gjykate për gjyq ndërmjet qeverisë shqiptare dhe institucionit të arsimit të lartë privat “Universitetit Kristal”. “Kristal” ankimon në gjyq vendimin e Këshillit të Ministrave për pezullimin e përkohshëm të licensës. Vendimi i Këshillit të Ministrave dhe i Ministrisë së Arsimit ngelet kështu në gjykimin e një gjykatësi të shkallës së parë, aspak kompetent për sistemin e arsimit të lartë, dhe po, duke e paragjykuar, ndoshta i ngarkuar posaçërisht me këtë çështje.
“Çështja që mban numrin 14184, është regjistruar në Gjykatën e Shkallës së Parë të Tiranës më 29.06.2012 ku shoqëria ‘Kristal’ sh.p.k padit Këshillin e Ministrave të Republikës së Shqipërisë me objekt: ‘Shfuqizimi tërësisht i vendimit nr 354 datë 23.05.2012 të Këshillit të Ministrave për pezullimin e pjesshëm dhe të përkohshëm të licencës së shkollës së lartë universitare jo publike ‘Universiteti Kristal’” [Gazeta Idea].

Edhe Prokuroria e Tiranës ndërmori hetimet e saj. Sipas Gazetës Shqip, “burime nga Prokuroria e Tiranës pohojnë se janë të paktën tri raste të hetuara dhe gjykuara për lëshimin e diplomave universitare në mënyrë arbitrare. Disa persona janë dënuar, midis të cilëve edhe një shtetas francez, ndërsa në hetim është rasti i universitetit privat “Kristal”, ku është vërtetuar se dy shtetas italianë kanë marrë diplomë nga ky universitet.” Dhe po sipas kësaj gazete “Gjykata e Tiranës ka dënuar dy të moshuar, të cilët jepnin diploma universiteti kundrejt pagesës, e cila shkonte deri në 12 mijë euro. Në këtë rast diplomat ishin shtetërore…”

Mjafton të vëzhgohet sesi paraqiten lajmet në dy gazetat e mësipërme që mëtojnë gazetari investigative, për të kuptuar se, pas zhurmës dhe gallatës së rastit “Bossi,” publiku gjendet ende në terr informativ.
Rasti i gjyqit të “Kristal sh.p.k” ndaj Qeverisë së Shqipërisë ndiqet vetëm nga këto dy gazeta. Më pas mbi zhvillimet e mëtejshme edhe ato heshtin. Nga burime pranë gjykatës së Tiranës mësohet se kjo prokurori i ka mbyllur hetimet për rastin “Bossi” dhe të tjera shkelje në këtë institucion. Për këtë nuk njofton asnjë gazetë.

Në rastin e gjykimit të dy personave nuk përmendet universiteti shtetëror, dhe i vetmi burim është Prokuroria e Tiranës dhe jo gjykata.  Ndërsa për të njëjtin rast Gazeta Panorama tregon se ata shisnin diploma të një universiteti privat dhe jo shtetëror; dhe gjasat sipas disa burimeve janë që ky të jetë “Kristali”.  Pra prokuroria dhe Gazeta Shqip në rastin më të mirë keqinformojnë. Sërish, nëse këta dy persona janë gjykuar dhe dënuar, po bashkëpunëtorët e tyre? Nuk sqarohet se nëse këto diploma 12 000 euro ishin apo jo të rreme (çmimi nënkupton vërtetësinë e tyre). Me kast informacioni është i cunguar.
Gjasat dhe thashethemet janë që Ahmet Muça, “Meti i Kristal-it”, ka hedhur një sasi të madhe parash për mbulimin dhe heshtjen e asaj që do të ndodhë. “Meti i Kristal-it”, administratori, luan me kënaqësi poker. Nuk përbën habi që të ketë humbur disa miliona euro në tavolinën e kumarit me gazetarë e politikanë të të dyja kaheve (një mënyrë e mirë për të pastruar paratë e korrupsionit dhe fshehur burimin).

Vullneti për të heshtur nuk i ka munguar as klasës politike. Deputetë si Skënder Hasa (PS), Bedri Hoxha (PD), Ndue Paluca (PD), Rrahim Çota (PD), Artan Gaçi (PS) përmenden se janë diplomuar nga “Kristal”, edhe përpara licencimit dhe akreditimit të këtij institucioni [Gazeta Idea], por janë gati 18 raste të tilla.  E si për të pastruar ajrin, fill pas pezullimit të përkohshëm të “Kristal”, dy eksponentë të rëndësishëm të Lidhjes Socialiste për Integrim shkojnë e sajdisen në këtë institucion [Gazeta Idea].
Mbizotëron një heshtje e madhe mbi çështjen “Kristal”, e cila nuk duhet të përfundonte me pezullimin e përkohshëm të licensës, por të vazhdohej me ndjekjen nga prokuroria. Në të vërtetë, si administrata qendrore dhe sistemi i drejtësisë rezultojnë të kapura nëpër fijet e interesave të biznesit privat. Gjyqi i heshtur ndaj vendimit të qeverisë është loja e radhës për të mjelur biznesin e fëlliqur apo të pastër: ndërmerren masa administrative në sy të publikut, për t’i bërë këto masa më pas “mall” shkëmbimi dhe pazaresh nëpër gjyqe e nëntavolina burokratësh.

News24 njofton se shkolla e larte private "Universiteti Kristal" fiton pjeserisht gjyqin per hedhjen poshte te Vendimit te Keshillit te Ministrave qe pezullonte pjeserisht dhe perkohesisht licencen e ketij universiteti per nje periudhe prej nje viti. 

Vendimi i gjyqit te shkalles se pare (jo i apelit, sikur njoftohet ne artikull) kufizon ndikimin e VKM per pezullim vetem per dy programe Bachelor. Ky vendim u mor fill pas nderrimit te gjykatesit te pare. 
Ky gjyq kuptohet qe eshte ne vazhden e perpjekjeve te Kryeministrit dhe Ilir Metes per te mbeshtetur me parapelqim disa biznese te arsimit privat, sidomos dy institucionet me te medha private ne vend: "Universitetin Kristal" (LSI) dhe "Albanian University" (ish-UFO/ PD). Ndodhite e meposhtme deshmojne ndikimin e politikes mbi zhvillimin e biznesit te arsimit privat. 

 

III. Kristal fiton pjesërisht gjyqin

nga Peshkupauje, 30 Shtator, 2012
Kristal fiton pjeserisht gjyqin ndaj Keshillit te Ministrave. Vendimi i gjyqit i jep kohe te beje regjistrime ne programe te tjera studimi, te cilat gjithashtu kane rezultuar problematike, siç eshte infermieria.

Kristali akreditohet: Ne vendimin e fundit te Keshillit te akreditimi, i cili per cudine e te gjitheve akrediton dy programe studimi pak kohe pas diskutimit publik mbi rastin "Renzo Bossi", Kryetari i keshillit te akreditimit dhe keshilltari i Kryeministrit per çeshtjet e arsimit vendos rekomandime  vetem per te justifikuar akreditimin e programit: "Të lobohet pranë instancave qeveritare për të kërkuar rregulla të qarta loje ne tregun e arsimit të lartë, me objektiv tërheqjen e një numri shumë të madh studentësh."  

Vendimi i Këshillit të Akreditimit

Për akreditimin e Programeve të Studimit që përfundojnë Master i Shkencave në “Inxhinieri Elektronike”; Master i Shkencave në “Inxhinieri Informatike” dhe Master i Shkencave në “Inxhinieri e Teknologjive të Informacionit”, të Shkollës së Lartë Private “Kristal”.
Këshilli i Akreditimit, pasi shqyrtoi vlerësimin e Programeve të Studimit që përfundojnë me Master i Shkencave në “Inxhinieri Elektronike”; Master i Shkencave në “Inxhinieri Informatike” dhe Master i Shkencave në “Inxhinieri e Teknologjive të Informacionit”, të Shkollës së Lartë Private “Kristal”, të mbështetur në raportin e vetëvlerësimit, raportin e vlerësimit të jashtëm, në raportimin e Agjencisë Publike të Akreditimit të Arsimit të Lartë, jep vlerësimin përfundimtar Pozitiv, pasi janë në përputhje me standardet, kërkesat ligjore institucionale dhe akademike në fuqi.

Këshilli i Akreditimit vëren se në përgjithësi programi i studimit, i përmbush objektivat formues, por ka edhe disa mangësi në realizimin tërësor dhe me cilësi të procesit të formimit të studentëve dhe pajisjes së tyre me dijet dhe shprehitë e nevojshme dhe për këtë qëllim

REKOMANDON:
· Për programin e studimit Master i Shkencave në “Inxhinieri Elektronike”
· Të bëhet shumë përpjekje për tërheqjen në këtë program studimi të studentëve më cilësorë nga sistemi i studimeve Bachelor.
· Të bëhet më shumë përpjekje që të përmirësohet niveli i studentëve në dalje.
· Të sigurohet që studentët e këtij programi studimit duhet të japin në përfundim dhe provimin e gjuhës angleze, mbi bazën e testeve të njohura ndërkombëtare.
· Për programin e studimit Master i Shkencave në “Inxhinieri Informatike” dhe Master i Shkencave në “Inxhinieri e Teknologjive të Informacionit”
· Të rriten përpjekjet për mbylljen sa më të shpejtë të titujve akademikë për stafin akademik që mbulon kurrikulat në drejtim Master i shkencave.
· Të lobohet pranë instancave qeveritare për të kërkuar rregulla të qarta loje ne tregun e arsimit të lartë, me objektiv tërheqjen e një numri shumë të madh studentësh.
· Të intensifikojë më tej përpjekjet për të organizuar seminare dhe konferenca periodike kombëtare dhe ndërkombëtare shkencore në fushën e informatikës dhe teknologjive të informacionit.
· Të sigurohet që studentët e këtij programi studimit duhet të japin në përfundim dhe provimin e gjuhës angleze, mbi bazën e testeve të njohura ndërkombëtare.
Këshilli i Akreditimit, bazuar në kompetencën që i jep Ligji Nr 9741, datë 21.5.2007, Për Arsimin e Lartë në Republikën e Shqipërisë, i ndryshuar, Vendim Nr.424, datë 02.6.2010 “Për Miratimin e Rregullores për Sistemin e Akreditimit, Organizimin dhe Veprimtarinë e Institucioneve të Sigurimit të Jashtëm të Cilësisë” dhe Vendim Nr.368, datë 14.4.2011 “Për disa shtesa dhe ndryshime në Vendimin Nr. 424, Datë 2.6.2010, të Këshillit të Ministrave “Për Miratimin e Rregullores për Sistemin e Akreditimit, Organizimin dhe Veprimtarinë e Institucioneve të Sigurimit të Jashtëm të Cilësisë”, të ndryshuar”, i rekomandon Ministrit të Arsimit dhe të Shkencës:
· Programi i Studimit: Master i Shkencave në “Inxhinieri Elektronike”
· të akreditohet.
· Programi i Studimit: Master i Shkencave në “Inxhinieri Informatike”
· të akreditohet.
· Programi i Studimit: Master i Shkencave në “Inxhinieri e Teknologjive të Informacionit”
· të akreditohet.
Zj. Anila Hoda; Z.Vladimir Nika; Zj. Edlira Late dhe Z. Ilir Bozgo nuk ishin të pranishëm në këtë mbledhje.

IV. Kristal gjen kokën e turkut

Gazeta Shqip, 21 Janar, 2013


Drejtësia shqiptare gjen fajtoren për dhënien e diplomave false në universitetin privat “Kristal”, skandal i cili u denoncua në mediat italiane. Ajo është një sekretare në këtë universitet, së cilës i “ra lapsi” të firmoste regjistrimin e dy shtetasve italianë për të vijuar shkollën e lartë në Shqipëri, madje për administrim biznesi. 

Gjykata e ka gjetur fajtore Jonida Ajazin, e cila ishte punësuar në këtë universitetit në vitin 2010, në një kohë që Renzo Bossi ishte regjistruar në vitin 2007 në këtë shkollë. Pra, sipas dokumenteve, Jonida kishte firmosur tre vite para se të punësohej.

Megjithatë, drejtësia është mjaftuar vetëm me ndëshkimin e kësaj sekretareje, kur në fakt, Bossi dhe miku i tij, kishin marrë nota të mira në disa lëndë për administrimin e biznesit, madje pedagogë, rektor dhe dekan kishin firmosur për t’i lëshuar një diplomë. Hetimi penal dhe gjyqësor u fokusua vetëm tek personi që kishte regjistruar këtë shtetas në Shqipëri, në një kohë që të gjitha dokumentet prej tij, kishin disa firma. Me dokumente, ai rezultonte të kishte ardhur në Shqipëri, madje të kishte frekuentuar edhe auditorët e shkollës, në një kohë, që sipas TIMS-it, Renzo Bossi nuk kishte shkelur kurrë në vendin tonë, fakt të cilin e pranoi në një prononcim për mediat italiane.

Gazeta “Shqip” ka siguruar vendimin gjyqësor për sekretaren Jonida Ajazi, e cila u dënua fillimisht me 18 muaj burg, të cilat u reduktuan në 12, pas gjykimit të shkurtuar. Duke qenë e parrezikshme për shoqërinë, Jonida u dënua me kusht, në një kohë që nuk duhet të frekuentojë persona të rrezikshëm shoqërorë.

Skandali “Bossi”


Nga sekuestrimi i regjistrave të regjistrimit të notave dhe të tërheqjes së diplomave, ka rezultuar se shtetasi Renzo Bossi, i datëlindjes 08.09.1988 është regjistruar në universitetin “Kristal” për “Menaxhim biznesi”, në vitin akademik 2007–2008, me numër amze 482 dhe është diplomuar për këtë degë në datën 29.09.2010 me numër diplome 272. Madje, notat në diplomë i ka pasur të mira, ndërsa diploma është tërhequr nga shtetasi shqiptar Anesti Deçka.


Regjistrat e falsifikuar

Nga hetimet rezultoi se në regjistrin themeltar të Fakultetit të Administrim Biznesit, i cili u dërgua për ekspertim, u konstatuan ndërhyrje në formë shtim-heqje fletash. Në kuptimin teknik, dokumenti është i kompromentuar. “Fleta me numër 22 e këtij regjistri, ku është i regjistruar shtetasi italian Renzo Bossi paraqitet në pikëpamje teknike me të njëjtën tipografi dhe dizenjo si dhe fletët e tjera të këtij regjistri. Por kjo fletë është shkruar nga i njëjti person, me të njëjtin mjet shkrues, ndryshe nga fletët e tjera të regjistrit, të cilat janë plotësuar nga dy, apo tre persona dhe me mjete shkrues të ndryshëm”, thuhet në vendimin e gjykatës. Si përfundim, regjistrat që iu nënshtruan ekspertimit, rezultuan të falsifikuar, në të cilat gjendeshin të dhënat e shtetasve italianë Renzo Bossi dhe Pierangelo Moscaguiro. Regjistrat janë plotësuar me shkrim dore nga e pandehura Jonida Ajazi, me detyrë sekretare mësimore në drejtorinë e arkivit dhe sekretarisë qendrore në universitetin “Kristal”. “Në këtë detyrë kjo shtetase është emëruar në datën 01.06.2010”, pohon gjykata, në një kohë që regjistrimi është bërë në vitin 2007.

“Nga hetimet e kryera rezulton e provuar se shtetasit Renzo Bossi dhe Pierangelo Moscaguiro nuk kanë ndjekur studimet e larta dhe nuk i janë nënshtruar procesit të diplomimit në universitetin ‘Kristal’, Tiranë. Në gjykim e pandehura, nëpërmjet deklaratës noteriale, e ka pranuar akuzën dhe ka shprehur pendim të thellë për veprën e kryer”, thuhet në vendimin e gjykatës, e cila e ka dënuar këtë shtetase me 18 muaj burg, së cilës i është konvertuar me dënim me kusht.

Read More