B. Gjongecaj: Universiteti si djep dhe si varr i demokracise

Gazeta Tema, 18 Shkurt, 2015

Besnik Gjongecaj, Universiteti Bujqesor i Tiranes

Pavarësisht nga natyra apo modeli i analizës që aplikon për të “shkuar” te substanca e një universiteti shqiptar, pra, pavarësisht premisave, koncesioneve, përafrimeve, madje, pavarësisht edhe ndonjë frymëzimi politik apo ideollogjik të vetë analizës, është e pamundur që në fund të saj të mos arrish në përfundimin se universiteti shqiptar, në krahasim me kohën kur demokracia u nda me diktaturën, jo vetëm që nuk e ka ruajtur, por, përkundrazi, e ka humbur potencialin demokratik të tij. Është një vërtetë e madhe po aq sa edhe tragjike e Shqipërisë pas diktatoriale. Këtij përfundimi i shtohet edhe mergulla që dendësohet rreth tij. Njerëzit e thjeshtë, madje vetë universitarët, përpiqen pa pikën e suksesit të përcaktojnë se çfarë realisht nuk shkon në arsimin e lartë të këtij vendi. Janë diplomat e pamerituara, është korrupsioni, mungesa e kërkimit shkencor, pranimet pa konkurs, masivizimi, nepotizmi, defektet strukturore, administrimi; çfarë pra nuk shkon në universitetet publike të këtij vendi?! Sejcila prej tyre është shkak, janë disa, apo të gjitha bashkë? Kush pra, është ai, bash-shkaku i prapambetjes tragjike të universiteteve shqiptare? Në pamundësi të ndërtimit të një arsyetimi solid për një sistem universitar të zhytur në kaos dhe të kërrusur nga një numër i madh të panjohurash, është e mënçur të ndjekësh parimin “të mendosh pa krahasuar është e pamendueshme”. Nëse është e pamundur që Shqipëria të krahasohet me një vend tjetër, dhe kjo është pothuajse gjithmonë e vërtetë, atëhere mund të krahasohet me një periudhe historike të ndonjë vendi apo të një grupi vendesh. Nuk do të bënim ndonjë gabim sinjifikativ nëse do të krahasonim gjendjen e arsimit të lartë në Shqipëri me gjendjen universiteteve evropiane në vitet 60, gjithmonë nga pikpamja institucionale dhe e politikës arsimore. Që të shmangnin një çrregullim shoqëror, (ky ishte edhe objektiv i vendimmarrësve të asaj kohe, çka është konsideruar edhe një objektiv për Shqipërinë gjatë këtyre viteve), vendimmarrësit krijuan një legjislacion mjaft të detajuar, pra një strategji mjaft “ndërhyrëse” të qeverisë te universitetet, por edhe brënda tyre, gjë që e kufizoi ekstremisht autonominë universitare. Ishin vitet kur mendohej që popujt evropianë ende nuk ishin pergatitur për një demokraci reale, ashtu sikundër ndodh ekzaktesisht në Shqipërinë e sotme. Dy dekada më vonë, idetë politike ndryshuan rrënjësisht. Filloi të mbizotërojë koncepti që fuqia vendimmarrëse duhet vendosur brënda universiteteve, çka do t’i bënte ato autonome. Kështu do të plotësoheshin dy kërkesa universale: universitetet do të bëheshim thellësisht legjitime, por edhe efektive. Sistemi universitar publik i Shqipërisë është ekzaktesisht në këtë pikë. Në pikën në të cilën Evropa ka qenë para, sëpaku, dyzet apo pesëdhjetë vitesh. T’i japim apo jo fuqi vendimmarrëse universiteteve!? Nën peshën e kësaj dileme ka kaluar pothuajse një çerek shekulli kohë pasdiktatoriale, aq sa mund të numërosh edhe brinjët në kurrizin e kërrusur të universiteteve tona. Në kuptimin e pafuqisë së tyre. Të rrënimit që nuk ndalet.

 

Evropa e sotme ka kohë që e ka përcaktuar modelin e një universiteti. Në thelbin e tij ai nuk është gjë tjetër vetëm se një kombinim i kontributeve që kombet e Evropës kanë dhënë historikisht në ndërtimin e universiteteve brenda vendit të tyre. Ky model është katërdimensional: një universitet që ekziston nëpërmjet një autonomie institucionale – tradita Humboldtiane (liria akademike e kombinuar me autonominë administrative, strukturore dhe financiare); ku mësohet nëpërmjet kërkimit shkencor – tradita Humboldtiane, (unifikimi i mësimit me kerkimin shkencor); me një kulturë dhe praktikë hibride – orientimi drejt shoqërisë dhe tregut ose tradita amerikane (universiteti është përgjegjës për perspektivën e sektorit publik dhe merr pjesë në zgjidhjen e problemve të tij, sepse paguhet nga qeveria, por nga ana tjetër, ai është gjithashtu subjekt i forcave të tregut); dhe i aftë të zhvillojë personalitetin e studentit duke e përgatitur atë për demokraci – tradita Newman, apo tradita angleze. Aplikimi i këtij modeli ka prodhuar, përveç shumë të tjerash, një status të veçantë të universitetit në shoqëri. Ka kohë që, prandaj, në botën demokratike universiteti është shndrruar në terrenin ku seleksionohet dhe rafinerohet liria e shprehjes, liria e mendimit, e ndërgjegjes. Për këtë, por dhe për arsye historike, universiteti është vendi sublim i lindjes dhe zbatimit të këtyre parimeve me vlerë universale. Në një pikpamje, universiteti është shndrruar në bërthamën e demokracisë së një vendi, me densitetin më të lartë të vlerave të saj. Si në Big Bang-un e famshëm, i cili shpjegon formimin e universit përmes zgjerimit (shpërthimit) të materies fillestare superdense, universiteti, si vendi me densitetin më të lartë të vlerave të demokracisë në shoqëri, nuk bën gjë tjetër veçse i emeton ato duke përcaktuar edhe madhësinë e demokracisë së një vendi, kufijtë e saj, cilësinë brenda tyre. Ashtu si zgjerimi i materies pas Big Bang krijoi universin, po ashtu edhe emetimi i vlerave universitare krijon vetë universin e demokracisë së një vendi.

Shqipëria, ku është? Universiteti publik i këtij vendi, ku është? Ç’model ndjek ai? Ç’raport ka një universitet publik shqiptar me demokracinë, shoqërinë shqiptare në përgjithsi? Edhe një jo universitar mund t’i përgjigjet këtyre pyetjeve, në kuptimin që nuk do ndonjë informacion të specializuar për të thënë që universitetet e këtij vendi, tragjikisht, janë shumë larg modelit evropian të një universiteti. Akoma më shumë. Ngaqë koha rrjedh më ngadalë në këtë vend gjysëm demokratik e gjysëm perandorak, distanca vjen e bëhet më e madhe me kalimin e kohës, diferencat edhe më të mëdha. Asnjë dimension i modelit evropian nuk është i shprehur në universitetet e këtij vendi. Universiteti është organizuar pa aplikuar asnjë nga parimet që do t’i siguronin autonominë institucionale; mësimi është absolutisht i pamundur të zhvillohet përmes kërkimit shkencor; universiteti nuk del në shoqëri për të zgjidhur problemet e saj, përkundrazi; dhe së fundi, studentët jo vetëm që nuk përgatiten për demokraci, por e kundërta është e vërtetë: ata edukohen se si të mbijetojnë në një vend ku demokracia mungon. Distanca gjithmonë në rritje me modelin evropian e ka bërë të pamundur statusin e universiteteve si pole të demokracisë së këtij vendi. Universitetet, madje, kanë rënë nën nivelin e shoqërisë shqiptare, çka është një nga gjërat më të rralla që mund të ketë ndodhur në historinë universitare të vendeve demokratike dhe jo demokratike. Universitetet shqiptare nuk emetojnë më vlera në shoqëri, përkundrazi, thithin prej saj çfarë mund të thithet në një proces gati gati fizik, rastësor, të pakontrollueshëm. Nëpërmjet një fluksi të lirë, në universitetet shqiptare futen nga jashtë dhe bëhen pjesë e natyrshme e ekzistencës së tyre korrupsioni, klientelizmi, sundimi i të paaftëve, votimi sipas kritereve nepotike, trafiku i rezultateve, botimeve shkencore, pedagogjia e rreme, inkompetenca, mungesa alarmante e karakterit…Gjithçka universitare vihet nën pushtetin e antivlerave. Kanë kohë që vlerat vdesin një nga një, pashmangshmërisht dhe bashkë me to, shuhen po kështu, një nga një, edhe mjetet që do të mund të ringrinin universitetet e rëna të këtij vendi. Aq sa, edhe kur flitet për zbatimin e një standardi evropian, psh votimi universitar, ai nuk prodhon rezultatin për të cilin është projektuar, pra, nuk nxjerr në krye të universitetit “njerëzit që nuk janë vetëm një zgjedhje e përbashkët, por përfaqësojnë personalitetin, shpresat dhe shqetësimet e çdo universitari”, por përkundrazi, njerëzit që do të vazhdojnë të mbajnë në punë kushërinjtë, të paaftët, të korruptuarit si bashkëpuntorë. Gradualisht, vetë shoqëria shqiptare, prandaj, ka rënë në kurthin e mungesës së modelit. Universitetet nuk janë aty, përkundrazi. Duke emetuar antivlerat po i tregojnë shoqërisë ekzaktësisht rrugën përmes së cilës shkohet drejt greminës.

Qeveria shqiptare ka bërë dy përpjekje për të ndikuar te universitetet e këtij vendi. E para, ngarkoi një grup ekspertësh për përgatitjen e Reformës së sistemit; dhe e dyta, përgatiti Projektligjin e arsimit të lartë, i cili ende nuk ka kaluar në qeveri. Në thelb, meqënëse Projektligji origjinon ekzaktësisht nga dokumenti i Reformës, të dy dokumentet mund të quhen edhe si një përpjekje e vetme e qeverisë për të ndikuar te universitetet. Autori i këtij shkrimi e ka shprehur publikisht qëndrimin e tij ndaj dokumentit të Reformës (Gazeta Shqiptare, dt 6 Maj 2014), prandaj, ai s’ka se si të jetë ndryshe veçse një qëndrim i vlefshëm edhe për Projektligjin. Në kontekstin e këtij shkrimi do të konsiderohet vetëm Projektligji, dhe vetëm në pikpamjen nëse mund të shërbejë, sadopak, si një mjet ligjor për nxjerrjen e universiteteve nga prapambetja e frikshme ku janë zhytur. Nëpërmjet Projektligjit qeveria shprehet se do t’i nxjerrë universitetet nga prapambetja e thellë vetëm duke marrë pjesë në qeverisjen e tyre. Këtë mund ta realizojë përmes Bordit Administrativ, i cili, meqënëse ka një probabilitet të lartë të drejtohet nga qeveria dhe meqënëse ka si detyrë ligjore “përmbushjen e misionit të universitetit”, mbetet të jetë, në thelbin e vet, formë e qeverisjes së universitetit jo nga universitarët, por nga qeveria (për hollësi shih Gazeta Shqiptare, dt 6 Maj 2014). A mund të ndodhë kështu, pra, a mund të ndodhë që qeveria, politika në thelb, t’i shpëtojë universitetet në përgjithsi dhe ato shqiptare në veçanti? Jo, sigurisht. E gjitha kjo është në kundërshtim me procesin historik evropian. Pas krizës së viteve 60, Evropa i nxori universitetet nga tronditja e thellë jo duke i qeverisur ato, por duke bërë të kundërtën: duke i lënë të vetëqeverisen përmes një autonomie të gjerë ligjore. Kështu i shpëtoi universitetet Evropa. Pak a shumë kështu shpëtohen universitetet në një vend demokratik. Kështu duhet të veprojë edhe qeveria me universitetet e këtij vendi. Sigurisht, përmes një procesi shumë delikat adoptimi. Që sigurisht nuk mund të çojë, si i tillë, në një nga çudirat më të mëdha që kam dëgjuar ndonjëherë dhe që nuk do të mund ta lija jasht këtij shkrimi. Potencialisht, sipas Projektligjit, edhe një individ me nivelin “master” mund ta drejtojë Bordin Administrativ të një universiteti. Pra, në prani të dhjetra profesorëve, “përgjegjësinë për përmbushjen e misionit të universitetit” mund ta marrë edhe një individ me kualifikimin “master”! Dhe ku, në Shqipëri!? Gjë që jo vetëm nuk është e llogjikshme, jo vetëm që nuk është etike, por mbi të gjitha është edhe e frikshme, aq më shumë kur të shkon mendja te ajo se si janë dhënë diplomat “master” nga universitetet e këtij vendi!

Pasi mbaron së numruari të gjitha problemet e një universiteti publik shqiptar (në një analizë serioze universitetet private të një vendi si Shqipëria janë vetëm një hollësi e parëndësishme, por mjaftueshmërisht virulente) nuk ka se si të mos arrish në përfundimin që bash-problemi i universiteteve shqiptare është niveli i ulët i potencialit demokratik. Ato rezultojnë, pas një çerek shekulli ndarje me diktaturën, të zbrazur prej demokracisë dhe vlerave që mbart ajo. Madje më të zbrazëta edhe se vetë shoqëria shqiptare, gjë që e bën jashtzakonisht tragjik statusin e tyre. Aq sa universitetet e sotme nuk janë të krahasueshëm as me universitetet në prag të ndryshimeve të viteve 90. Në kuptimin relativ të gjërave, universitetet e asaj kohe, në raport me shoqërinë, ishin shumë më të përparuara se ato të sotmet, sepse ishin të afta të shndrroheshin në pole demokracie ashtu sikundër u shndërruan dhe ta udhëhiqnin atë, shoqërinë shqiptare, drejt ndryshimeve të mëdha. Sot ndodh e kundërta. Të vendosur nën nivelin e shoqërisë, universitetet shqiptare janë bërë pengesë për zhvillimin e saj. Frikshëm, sepse në vend të mesazhit të lirisë po japin mesazhin e skllavërimit. Sepse nga djep i demokracisë po shndërrohen në varrin e saj.

Read More

Mbi pranimet - diskutim mbi projekt-ligjin

 
Arjan Shahini
8 Janar, 2014

Një pjesë e kritikës ndaj projekt-ligjit të arsimit të lartë merret kryesisht me pranimet në universitete. Disa eksponentë të shquar të Universitetit të Tiranës si Shezai Rrokaj, Fakulteti i Historisë dhe Filologjisë, mendojnë se pranimet duhet të jetë kompetencë e universitetit, pasi studentët vijnë me mangësi të theksuara nëpërmjet sistemit të përqendruar të shpërndarjes [shih diskutimin].

Problemi me këtë qëndrim është mungesa e logjikës dhe e argumentit empirik, sepse:

1. mekanizmi i shpërndarjes së studentëve nuk ndryshon cilësinë e tyre;
2. Universitetet kanë dëshmuar se nuk i administrojnë më mirë;
3. Pranimet janë pjesë e politikave të qeverisë (nëpërmjet kuotave e tarifave).

Studentët shqiptarë janë ata që janë, me ato rezultate në maturë apo në shkollën e mesme. Prof. Dr. Rrokaj nuk mund të ndryshojë popullatën. Ndryshimet nga një provim mature në tjetrin nuk janë të mëdha sa i përket shpërndarjes se rezultateve të maturës. P.sh. shihni shpërndarjen e mesatares në vitin 2010-2014, mbi 50% janë poshtë notës 6. Ky është niveli i studentëve tanë.

Ndërsa Universiteti i Mjekësisë dhe Universiteti i Tiranës kanë gjithsesi përqendrimin më të madh të studentëve me pikët më të larta (shih grafikun më poshtë). Studentët më të mire janë përqendruar në tre universitete (Mjekësi, UT dhe UPT) dhe në programet që premtojnë në tregun e punës (Mjekësi, Inxhinieri Informatike, Inxhinieri Elektronike etj. kanë mbi 6000 pikë, nota mbi 9).


Nga 2013 në 2014 mesatarja e pikëve për tu pranuar në universitetet publike nuk ka ndryshuar shumë. Ka një rritje të pikëve mesatare nga viti 2014, por në disa universitete kjo është gjithashtu poshtë notës 6.



Për programet e letërsisë, në fushën e Prof. Dr. Rrokaj, pikët maksimale dhe minimale (ndër pikët e studentëve të fundit) për tu pranuar në programet janë poshtë notës 6. Pra vetëm nëse numri i studentëve për fakultetet e letërsisë do të reduktohej ndjeshëm, atëherë fakulteti do të mund të tërhiqte studentë të mire. Pikët maksimale në 2014 për letërsinë ishin 5371 dhe minimale 2785, midis notes 8 dhe 5 (mesatarja 4335 dhe median 4217, ndërmjet notës 6.5-7). Pra fakulteti i letërsisë në UT nuk konkurron për studentë me fakultetin e shkencave të natyrës apo ndonjë profesion teknik, por me të ngjashmit në universitet rajonale të Durrësit, Elbasanit, Shkodrës dhe Gjirokastër, ku nota mesatare është edhe më e ulët.



Ndërsa në vend që universitet publike të zotohen të përmirësojnë studentët me programe të posaçme, ato kërkojnë kontrollin e numrit të studentëve. Deri në vitin 2006, përpara prezantimit të maturës shtetërore, universitetet kishin dështuar në dy aspekte: në administrimin e provimeve të pranimit, ku dihen rastet e korrupsionit me shitjen e tezave; dhe në zgjerimin e arsimit të lartë. Edhe sot, kur universitetet administrojnë pranimet në ciklin e tretë përfliten për vonesa dhe korrupsion, si në Universitetin e Mjekësisë dhe Fakultetin e Juridikut në UT për specializimet e doktoratat.

Edhe para provimit të maturës cilësia e studentëve nuk ka qenë për tu lavdëruar. Mjafton të shikohen përqindjet e studentëve të diplomuar. Në Shqipëri diplomimi në varësi të institucionit është mesatarisht 35%. Në vitin 2004 ka qenë 14%, e madje është rritur që prej 2007. Pra vetëm 35% e studentëve të regjistruar diplomohen brenda një periudhë 6 vjeçare nga koha e regjistrimit. Mesatarja për vendet e OECD-së është 40% (OECD, 2010, shih tabelën më poshtë për krahasim me vendet e rajonit).



Burimi: Banka Botërore, 2014, Shqipëria nga unë.

Nga ana tjetër qeveria duhet të jetë e ndërgjegjshme se, nëse do të pranoheshim studentë me mesatare mbi 6.5, atëherë numri i studentëve për kohortë do të zvogëlohej me mbi 60% (nëse do të bazoheshim mbi shpërndarjen e mesatares së maturës, nga 40 000 aplikantë do të pranoheshin rreth 25 000). Sistemi do të përgjysmohej dhe do të sillte pasoja për universitetet publike dhe për studentët. Sidomos tani kur qeveria kërkon të tërhiqet nga financimi dhe ti hapë rrugë kreditimit të studentëve ky numër do të zvogëlohet edhe më tej.

Qeveria duhet ndërkohë të rrisë numrin e të diplomuarve për arsye të rritjes së kapitalit njerëzor e zhvillimit ekonomik që premton arsimi i lartë, por edhe për hir të aspiratave individuale. Historikisht arsimi i lartë ka qenë për një numër të vogël, dhe tanimë është e qartë se vetëm pasi qeveria e Partisë Demokratike morri në dorë pranimet, u rrit numri i studentëve.

Autonomia e institucioneve duhet respektuar, por nga ana tjetër arsimi i lartë është e mire publike dhe nuk mund të kthehet në privilegj në duart e akademikëve. Për këtë vlen të sqarohet misioni i universiteteve dhe i prioriteteve. (P.sh. a do të përparohet në kërkim apo në dhënien e shanseve të barabarta? Në zhvillimin rajonal, ku kërkohet që studentë cilësorë të qëndrojnë në vendbanimet e tyre e të mos dynden në Tiranë, apo në shtresëzimin e institucioneve, disa elitare e disa teper problematike?).

Siç është propozuar në projekt-ligj, institucionet pritet të kontribuojnë në zhvillimin ekonomik të vendit. Se sa mund të ndikojë forma e organizimit dhe menaxhimit në kryerjen e këtij misioni është tjetër diskutim. Për sa kohë qeveria është zgjedhur nga populli, dhe ka votat në parlament, ka të drejtë ta imponojë këtë mision.

Politikat e qeverisë për arsimin e lartë nuk prekin vetëm institucionet, por ekonominë e vendit dhe të ardhmen. Gjithashtu qeveria është përgjegjëse ndaj popullit, elektoratit, jo vetëm ndaj interesave të disa akademikëve që i trajtojnë institucionet publike si kuvli të tyre. Lirinë akademike pedagogët ta kërkojnë në interesat e tyre, e të mos ngatërrohen në përgjegjësitë e qeverisë. E qeveria është e këshilluar ta mbajë këtë mekanizëm sidomos për ciklin e parë të studimeve.

Read More

Interviste e Arian Gjoncaj – mbi projekt-ligjin e Al

 

http://www.reporter.al/arjan-gjonca-zbatimi-i-ligjit-kyc-per-reformen-e-arsimit-te-larte/

INTERVISTE3 Shk 2015

Arjan Gjonça: Zbatimi i ligjit kyç për reformën e arsimit të lartë

Në një intervistë për BIRN, kryetari komisionit për reformën e arsimit të lartë, shprehet se zbatimi ligjit më përpikmëri dhe ndryshimi i mendësisë së individëve të përfshirë, janë thelbi i suksesit për reformën në arsimin e lartë.

Autor: Ben Andoni | BIRN | Tiranë

 

Arjan Gjonçaj, duke folur gjatë prezantimi të raportit përfundimtar të reformës së arsimit të lartë dhe kërkimit shkencor në Shqipëri, mbajtur në hotel Sheraton. | Foto nga : Franc Zhurda/LSA

I nderuari profesor, cilat janë prioritetet e modelit anglo-sakson, që u zgjodh për draftin e Reformës së Arsimit të Lartë në Shqipëri?

Me vjen keq të konstatoj që ka një keqpërdorim të termit “Model”, dhe më tej edhe atij “anglo-sakson”, si në debatet gjatë hartimit të Raportit për Reformën, ashtu edhe në konsultimet e bëra në çdo IAL. Në arsimin e lartë ne flasim për sisteme të ndryshme të edukimit, jo modele. Një sistem i arsimimit të lartë ka tre elemente kryesore: Hallka e parë e një sistemi janë institucionet e arsimit te lartë, publike apo private, universitetet apo akademitë, fakultetet dhe departamentet e tyre, pedagogë e studentë. Hallka e dyte janë organizmat që financojnë dhe menaxhojnë arsimin e lartë, që mund të jetë shteti, privati, industria, bashkia, donatorë e të tjera institucione. Hallka e fundit janë rregullat që e rregullojnë veprimtarinë dhe sjelljen në institucionet e arsimit te larte dhe individëve në arsimin e lartë, qofshin pedagogë apo studentë, investitorë apo financues. Kombinimi i këtyre tre aspekteve përben sistemin. Ne këtë prizëm çdo sistem është unik, si ai anglez, amerikan, francez apo italian. Madje ka edhe sisteme të ndryshme brenda një vendi. Në reformën që ne rekomanduam ne Shqipëri u mbështetëm kryesisht në sistemin britanik, duke pasur parasysh disa faktorë favorizues. Se pari është padyshim sistemi me i suksesshëm në botë për sa i përket “output per money”, pra është sistemi që prodhon më shumë punë kërkimore shkencore për investim publik në të dhe nga diplomat më të njohura dhe më të suksesshme në botë. Së dyti është një sistem që i ka mbijetuar kohës dhe krizave të ndryshme ekonomike për arsye të autonomisë së tij si në aspektin organizativ edhe financiar. Së treti, është një sistem që e ka shumë të lidhur punën kërkimore shkencore dhe mësimdhënien në çdo institucion, çdo departament dhe në çdo individ. Së katërti është një sistem që ka mbetur publik, pra nuk ka fitim për individë apo grupe individësh nga sistemi. Për më tepër sistemi është aq i suksesshen sa vetë shumë vende europiane po përpiqen të implimentojnë aspekte të tij. Vetë Bolonja ishte një lëvizje drejt këtij sistemi nga ana e vendeve europiane. Te mos harrojmë që sistemet nuk kopjohen por implementohen ne përshtatje me kushtet specifike. Në këtë prizëm tradita universitare në Shqipëri u respektua dhe u mishërua në reformë. Disa nga prioritetet e këtij sistemi që janë implementuar në këtë reformë janë gërshetimi i punës kërkimore shkencore me atë te mësimdhënies; futja e konkurrencës në çdo hallkë të sistemit; implementimi i parimit te mundësive të barabarta; diversifikimi i financimit në institucionet e arsimit të lartë; rritja e autonomisë te IAL-ve në të gjitha nivelet e saj;krijimi i mekanizmave shtytës si dhe atyre të kontrollit dhe balancave, e shumë aspekte të tjera organizative, të cilat pasqyrohen në detaje në Raportin Përfundimtar.

Pse kanë dështuar deri tani, sipas jush, reformat në arsim?

Çdo reformë ka për qëllim përmirësimin e arsimit të lartë, edhe ligjet e mëparshme e kanë pasur këtë si qëllim. Në raport unë e theksoj që në fillim që ka disa aspekte të suksesit të një reforme. E para zbatimi i ligjit. Çdo qeveri që implementon një reforme duhet të sigurojë zbatimin me përpikmëri të ligjit. Më vjen keq ta them që siç treguan dhe masat e fundit të Ministrisë së Arsimit ky zbatim ka munguar deri më sot. Eshtë shumë e rëndësishme që zbatimi i reformes sonë në arsimin e lartë duhet të monitorohet në mënyrë të pavarur dhe të vazhdueshme. Se dyti është ndërhyrja në vizionin e reformes/ligjit. Fatkeqësisht në ligjet e mëparshme të arsimit të lartë është ndërhyrë me shumë nene, akte ligjore, apo vendime qeverie sa është vështirë të kuptosh vizionin e vetë reformës siç ishte parashikuar. Shembull për këtë është ligji i 2007 për arsimin e lartë që, megjithëse jo në përputhje me vizionin e kësaj reforme, ishte një ligj i mirë. Implementimi i tij u masakrua në vitet në vazhdim nga vete qeveria që e hartoi. Së treti, që për mua është më e rëndësishmja, është ndryshimi i mendësisë së individëve të përfshirë në arsimin e lartë. Kjo është shumë e vështirë dhe mund te arrihet më ngadalë, por duhet të krijohen mekanizmat që të ndryshojë kjo mendësi. Kjo reformë i ka kushtuar shumë rëndësi mekanizmave qe garantojnë këtë ndryshim. Një tjetër element qe përkon me këtë ndryshim është edhe fakti se si hartohet dhe implementohet një reforme, sa gjithëpërfshirëse është ajo, sa e gjejnë veten në të aktorët kryesore. Kjo reformë për here të parë perfshiu të gjithë aktorët e interesuar të arsimit të lartë që nga pedagoget e deri tek studentët, dhe mendoj që të gjithë kanë një pjesë në ketë reformë. Kjo gjithëpërfshirje do të krijojë një frymë të re në implementim dhe duhet të vazhdojë në të njëjtën formë masë dhe ritëm.

A mendoni se Reforma vendos në kushte të njëjta mundësitë si për Publikun dhe Privatin?

E them me bindje qe po. I vendos në kushte të njëjta në të gjitha aspektet e arsimit të lartë. Mbi të gjitha në aplikimin e të njëjtave standarde si ne mësimdhënie edhe në kërkim shkencor, si ne standardin e pedagogeve dhe në atë të infrastrukturës së arsimit të lartë. Mbi të gjitha kjo reformë vendos parimin e konkurrencës në të gjitha nivelet e arsimit e lartë, që nga zgjedhja qe bën studenti e deri tek konkurrimi për kërkim shkencor i pedagogut. Sidoqoftë e reja e kësaj reforme është që propozon një tip të ri universiteti publik me autonomi të theksuar dhe të drejta të garantuara. Kjo reformë parashikon që ky universitet të jete mbizoteruesi në të ardhmen dhe të krijohet mundësia qe si universitet shtetërore të sotme dhe ato private tu krijohet mundësia të konvertohen në këtë “universitet te ri publik jo fitimprurës”.

Profesor, ka pasur shumë ankesa sa i përket hallkave që kishin të bënin me karakterin e autonomisë. Në draftin përfundimtar falë rezistencës që erdhi nga Këshillat e Fakulteteve, Forumi për Liritë Akademike si dhe nga angazhimi i studentëve dhe pedagogëve ky raport u normalizua. A do ta respektojë ligji, frymën e draftit përfundimtar të paraqitur?

Më vjen keq që përsëri konstatoj një keqinterpretim të asaj që ka ndodhur. Flisni për rezistencë, dhe që te ketë një të tillë nënkuptoni që kishte një “luftë”, që kishte kampe të kundërta që kërkonin dhe mendonin diametralisht kundër. Jo kjo është gabim. Ky ishte një proces i cili për herë të parë në Shqipëri respektoi të gjitha rregullat e politikë-bërjes, dhe për këtë jemi krenar. Në këtë proces raporti i parë që kishte parimet kryesore shërbeu për te hapur debatin dhe për të përfshirë të gjithë aktoret, dhe ia arriti qëllimit. Më lejoni të theksoj debati ndihmoi shume ne qartësimin dhe në përmirësimin e reformës, por vizioni nuk ka ndryshuar nga raporti i parë. Ne drejtim te autonomisë ne kemi qenë të vendosur që ajo vetëm duhet te rritet. Ne raportin përfundimtar u vendos që kjo të ishte më e qarte dhe më e reflektuar. A do ta respektojë ligji këtë reformë, shpresoj që po. Nëqoftëse jo unë do jem i pari ta kritikoj.

Ka një paradoks kjo reformë për sa i përket aspektit menaxherial dhe ky qëndron në faktin se qeveria nga njëra anë do të pakësojë kontributin e vet buxhetor për arsimin e lartë, e nga ana tjetër do të shtojë kontrollin mbi menaxhimin e të ardhurave? A është i vërtetë ky konstatim?

Jo aspak, është konstatim i gabuar në dy drejtime. Se pari reforma parashikon rritjen e financimin shtetëror. Ne raport thuhet qartë dhe hapur që investimi aktual në arsimin e lartë është shumë i ulët në krahasim me vendet e zhvilluara por edhe fqinjët e rajonit. Nëqoftesë kjo qeveri do ta ulë financimin në arsimin e larte atëherë nuk do te ketë sukses në implementimin e kësaj reforme. Reforma parashikon diversifikim e financimit ëe tu japë mundësi institucioneve të arsimit të lartë të rrisim autonominë financiare dhe ti bëjë ato më te qëndrueshëm për zhvillimin e tyre në të ardhmen dhe të garantojë rritje cilësie. Se dyti konstatimi është i gabuar se organizimi strukturor i IAL-ve garanton autonomi akademike, misioni por edhe financiare të këtyre IAL-ve. Kjo duket qartë në përbërjen dhe përzgjedhjen e bordit administrativ; në ndarjen e qartë të roleve midis anës akademike dhe asaj menaxheriale.

A duket se ende edhe në këtë draft ka pak mundësi për kërkimin shkencor?

Më vjen keq por edhe ky është konstatim i gabuar dhe për do të ndalem më gjatë se e kam shumë për zemër, dhe është pikë e rëndësishme e rritjes së cilësisë së arsimit të lartë. Vetëm kur të kemi pedagogë të bashkmatshëm nga ana e punës kërkimore shkencore me botën mund të themi që kemi arritur implementimin e plotë te reformës. E para për herë të pare puna e IAL-ve, fakulteteve, dhe pedagogëve do të matet me tregues të qartë për kërkimin shkencor. Kjo e fundit është shumë e mishëruar në rekomandimet për punën/kontratën e çdo pedagogu, dhe mbi të gjitha në promovimin e tij. Për herë të parë janë krijuar mekanizma shtytës që pedagogu të jetë i interesuar të bejë punë shkencore se e para e ndihmon atë në promovimin më të shpejtë dhe e dyta e ndihmon edhe në rritjen e të ardhurave të tij/të saj. Për herë të parë po krijojmë një agjensi te mirëfilltë për financimin e punës kërkimore shkencore që të ketë të njejtën rëndësi si gjithë agjensitë e tjera në këtë sistem. Kjo agjenci do të shpërndaje fondet e kërkimit shkencor mbi baze aplikimi dhe merite, pra e hapur për çdo pedagog, departament, apo grup pedagogesh dhe departamentesh. I është rekomanduar qeverisë që të rrisë kuotën e financimit të këtij investimi dhe të kanalizojë gjithë punën kërkimore shkencore kryesisht nëpërmjet institucioneve te arsimit të lartë. Në kërkimin shkencor i jemi larguar monopolit te disa institucioneve që përqendrojnë gjithë të ardhurat e punën kërkimore, ku nuk ka kritere matëse dhe vlerësuese dhe qe i ktheu këto institucione në mjedise të vegjetizmit pseudo shkencor. Ai sistem ka mbaruar me këtë reformë sepse ka treguar që nuk është efektiv, jo vetëm në kushtet e Shqipërisë, apo të vendeve të ish bllokut komunist, por edhe në vende më të zhvilluara.

Read More

Vërejtje të UT ndaj projekt-ligjit të AL

 

Dokument: Vërejtje të disa fakulteteve të Universitetit të Tiranës DOC & PDF 

Disa fakultete të Universitetit të Tiranës kanë dërguar në Ministrinë e Arsimit vërejtjet e tyre në lidhje me projekt-ligjin e arsimit të lartë të propozuar nga qeveria.

Fakulteti i Juridikut duket që ka komentuar gjerazi dhe cilësisht duke verifikuar përputhjen e parimeve kushtetuese me propozimet e qeverisë. Pyes se pse nuk e kanë hedhur në gjyq ligjin e mëparshëm për disa prej neneve, duke qenë se argumentimi kushtetues është i njëjtë.

Disa fakultete si ai ekonomikut nuk duket se kanë dalë me një mendje nga mbledhja e tyre. Diku qortojnë cënimin e autonomisë, pastaj kërkojnë ndërhyrjen e qeverisë për hollësi që i përkasin atyre (forma e programit të studimit apo përmbajtja).

Kjo do të thotë se ka përplasje ndërmjet (1) parimeve të autonomisë që gjenden në literaturë apo në përvojat e praktikat ndërkombëtare, (2) të përkufizimit të papërcaktuar në kushtetutë, (3) të pritshmërisë së kushtëzuar nga tradita shqiptare dhe (4) të politikave të qeverisë. Politikat e qeverisë duhet pra të kënaqin njëkohësisht gjithë këta elemente për tu përligjur. Shumë e vështirë. Përfshirja e aktorëve të ndryshëm e vështirëson më tej këtë proces.

Ca më shumë, politikat nisen nga problematikat dhe jo vetëm nga vlerat e qëndrimet e të interesuarëve. Si duhen pra përkufizuar problemet në Shqipëri: si probleme të autonomisë? qeverisjes? financimit? përfshirjes e demokracisë? Qeveria duhet pra njëkohësisht të gjej zgjidhje problemeve, duke marrë parasysh vlerat e problemet e gjithsecilit aktor të përfshirë. Matrica e variablëve ndërlikohet më tepër kur në përkufizimin e problemeve ka konflikte ideologjike që reflektohen në zgjidhjet e propozuara (më shume apo më pak shtet, apo qëndrime teorike asgjësjëllëse si neoliberalizmi etj.).

Tjetër problem është mospërfshirja e universiteteve rajonale që kanë të tjera problematika nga ai Tiranës (për konformizëm ose paaftësi). Por edhe brenda UT problemet janë të ndryshme, sipas përvojave të dekanëve (më shumë apo më pak liri nga rektorati në politikat e punësimit etj.). P.sh. nga fakulteti i  shkencave sociale nuk ndihet njeri në UT, p.sh. mbi programet e mësuesisë së propozuar nga qeveria. Ky fakultet historikisht është fshehur në përplasje me qeverinë, pse të gjithë janë të përfshirë në këshilla, borde e të tjera qype mjalti të qeverisë.

Read More

Reagon Ministria në lidhje me projekt-ligjin e AL

 

31 Janar, 2015

http://www.arsimi.gov.al/al/newsroom/deklarata-per-shtyp/projektligj-i-ri-per-arsimin-e-larte-me-gjitheperfshirje-duke-siguruar-autonomi-pergjegjshmeri-dhe-transparence

Projektligj i ri për Arsimin e Lartë, me gjithëpërfshirje duke siguruar autonomi, përgjegjshmëri dhe transparencë

Projektligji për Arsimin e Lartë, që po diskutohet është produkt i një procesi unik gjatë gjithë historisë së arsimit të lartë, ardhur pas një konsultimi të gjatë me të gjithë aktorët dhe grupet e interesit.

Draft-ligji është produkt i punës së një komisioni ekpertësh të pavarur, larg interesave politike, gjithpërfshirës dhe profesional.

Ne jemi të ndërgjegjshëm që si çdo reformë reale, që sjell ndryshime rrënjësore, ajo nuk mund të jetë një reformë 100% konsensuale.

Ndryshe nga pseudo reformat e të shkuarës, kjo nuk është një reformë e partisë në pushtet për partinë në universitet, nuk është reform e të zgjedhurve të politikës për të shkëmbyer privilegje me të zgjedhurit e trupës akademike.

Kjo është një reformë për studentin dhe për prindërit e tyre. Një reformw që synon t’i japë vlerë mundit, kohës, dhe financave të familjeve dhe taksapaguesve duke siguruar që Institucionet e arsimit të lartë të ofrojnë dije dhe cilësi.

Kjo është është padyshim reforma më e papolitizuar në këto 20 vjet, dhe çdo tentativë për ta ndryshuar këtë është mjerane.

Drafti sjell ndryshime rrënjësore të hapsirës së arsimit të lartë në vend, duke synuar rritjen e cilësisë dhe krijuar një balancë të re midis zgjerimit të autonomisë, mekanizmave të kontrollit të cilësisë, dhe përmbushjes së përgjegjësi kushtetuese për të drejtën për arsim.

Projektligji rrit ndjeshën autonominë universitare në vend, duke deleguar kopetenca nga Ministria drejt vetë institucioneve, vendimarrjet e rëndësishme, mbi kuotat dhe kriteret e pranimit të studenëve, mbi numrin dhe pagat e stafit akademik, mbi tarifat e studimit dhe buxhetet e universiteteve.

Ky ligj është i pari kantier i autonomisë reale. Për ne autonomi nuk është vetëm e drejta për zgjedhur trupat akademikë. Autonomia në këtë ligj shtrihet në fushën e financimit, dhe organizimit të brendshëm dhe ajo vjen natyrshëm së bashku me përgjegjshmërinë për transparencë, llogaridhënie ndaj publikut dhe sigurim të standarteve të cilësisë.

Autonomia nuk është qëllim në vetvete por një instrument për të siguruar cilësinë, konkurrencën, meritën dhe transparencën.

Autonomia nuk nënkupton heqjen dorë nga transparenca dhe as nga përgjegjësia kushtetuese e Qeverisë për të siguruar qytetarët për arsimin, cilësinë e tij, financimin dhe institucionet ofruese.

Ministria e Arsimit falenderon të gjithë Institucionet e Arsimit të Lartë, që kanë përcjell tek ne vërejtjet e tyre për projektligjin. I sigurojmë ata që çdo vërejtje do të shihet me të njëjtin përkushtim dhe seriozitet që kemi dëgjuar çdo vërejtje gjatë gjithë këtij procesi. Madje në këto momente komisioni është mbledhur tashmë dhe po këqyr një nga një të gjitha vëretjet e dërguara dhe po punojmë bashkarisht për detajet e fundit që janë objekt diskutimi, për t’a përmbyllur dhe jetësuar reformën.

Read More

Diskutime mbi projekt-ligjin e AL

 

Prof. dr. Artan Fuga polemizon me një deputet të Partisë Demokratike, z. Luciano Boçi. Ky i fundit në një sprovë të publikuar në gazetën Panorama, mbështet rezervat e Fakultetit të Historisë dhe Filologjisë. Prof. Fuga i kujton deputetit se për rolin që ka, kuvendi për këtë diskutim është në komisionet parlamentare dhe kanalet formale. Gjithashtu sipas Prof. Fugës, Boçi fillimisht duhet të sqaroj pozicionin e tij në lidhje me problematikat e politikat e mëparshme të Partisë Demokratike gjatë qeverisjes së saj.

 

Artan Fuga, 01 Shkurt, 2015

Titull: Një këshillë deputetit demokrat, Luçiano Boçit

http://www.pol-al.com/nje-keshille-deputetit-demokrat-luciano-boci/

Nga shtypi mora vesh për deklaratën e zotit Luçiano Boçi, në emër të partisë demokratike, e cila mbështet qendrimin kritik të senatit të Universitetit të Tiranës ndaj projekt-ligjit për arsimin e lartë.

Kërkoj ndjesë ndaj zotit Luçiano Boçi, ndonëse nuk e njoh personalisht, sepse nuk jam edhe as anëtar senati, veçse pedagog, por i shpreh mendimin tim sinqerisht se deklarata e tij është etikisht e pagjetur, politikisht e gabuar dhe kulturalisht pa vend.

Politikisht e gabuar. Përse? Sepse partitë politike nuk kanë për rol të vendosen pas qendrimeve të stafeve akademike. Përfaqësuesit e tyre në Kuvend, në komisione, etj., janë atje për të bërë debat politik me palët kundërshtare dhe të qendrojnë atje në pozitat që deklarojnë. Debatin ta bëjnë mes tyre dhe jo duke mbështetur a kundërshtuar deklarata të operatorëve jopolitikë, e të vendosen pas tyre. Ata duhet të propozojnë dhe paraqesin një kundër – projekt që nuk po shihet duke shkaktuar inaktivizim. Qendrimi politik duhet të mbahet atje nga instancat e partisë dhe të grupit parlamentar me qendrime konkrete, jo me deklarata për shtyp përpara sesa ligji të paraqitet në Kuvend. Përse ky nxitim e kjo mbështetje flak e zjarr, brenda një çasti???

Etikisht e pagjetur. Përse? Sepse përpara sesa të bëjë kritikën e projekt-ligjit, është me vend të shihet se çfarë problemesh janë akumuluar nga e kaluara, sesi universitetet dhe dija universitare është katandisur, sesi është rritur papunësia e studentëve pas shkolle e diplomimi, sesa këpurdha gjoja universitare janë përhapur dhe duhet bërë një qendrim autokritik i fortë duke parë edhe arritjet edhe të metat e këtyre viteve. Për të parë përpara pa pikë ndroje, por duke e parë situatën në sy sesa e rënduar dhe dramatike është bërë në këto vite.

Kulturalisht pa vend. Përse? Sepse pritet që përfaqësuesit e partisë demokratike në Kuvend ta lexojnë ligjin, ta studjojnë atë, të paraqesin institucionalisht dhe publikisht kritikat e tyre, dhe pastaj të shohin sesa përputhen ose jo qendrimet e tyre jo vetëm me qendrimet e senatit por edhe me ato të profesoratit në përgjithësi.

Si qenkan dakord publikisht me senatin, kur ende publikisht nuk janë pozicionuar për projekt-ligjin?

Nuk ka nevojë që ad hoc dhe apriori të vendosen superpozime të nxituara mes qendrimeve të profesoratit dhe të partive politike.

Gjej rastin të shpreh mendimin tim individual se ky projekt – ligj është nja dhjetë herë më i rëndësishëm për fatet e kombit sesa ai i organizimit territorial, i punonjësit publik, dhe shumë më i rëndësishëm se çdo shenjë dhune në Kuvend. Rasti është që për të të kërkohet jo vetëm një votim konsensual, ose të mos votohet fare, por edhe të insistohet që në Kuvend të vijnë masivisht profesorë dhe studentë që nga tribuna e tij të shprehin idetë dhe propozimet e tyre.

Këtë gjë e bëni dot, apo jo në mirëkuptim me shumicën ose kundër saj? Kjo është çështja. Kurse për të tjerat më duket se janë ngatërruar portat, ideja nuk është që opozita të përkrahë ad hoc senatin, por pasi të ketë qendrimin e vet për ligjin, ta zhvillojë betejën politike në Kuvend.

Ndërkaq dihet afërmendsh që të gjithë kritikët e këtij projekt-ligji që mban aromë të vjetër e tejkaluar nga koha, do të kërkojnë dhe gjejnë brenda Kuvendit, të gjithë aletatët e mundshëm që i mbështesin pavarësisht krahut të tyre politik, po sikurse dihet që hapësira demokratike e veprimit, mendimit dhe shprehjes është sa brenda atij Kuvendi po edhe aq jashtë tij në gjirin e shoqërisë civile.

Luciano Boci, PD

Titull: Arsimi i lartë është reformë për studentët

Gazeta Panorama,  1 Shkurt 2015 (http://www.panorama.com.al/2015/02/01/arsimi-i-larte-mazniku-eshte-reforme-per-studentet/)

Partia Demokratike deklaroi dje se mbështet qëndrimet kundër të Senatit të Universitetit të Tiranës lidhur me projektligjin “Për arsimin e lartë”.

Në një deklaratë për shtyp, kreu i Departamentit të Arsimit, Shkencës dhe Inovacionit në PD, Luçiano Boçi, u shpreh se argumentet e dhëna nga stafet akademike qëndrojnë. “Partia Demokratike i konsideron dhe i gjen të drejta e reale shqetësimet dhe konstatimet e stafeve akademike të UT për shkeljet kushtetuese të autonomisë financiare, akademike e institucionale, për cenimin e parimeve themelore të Kartës së Bolonjës dhe Deklaratës së të Drejtave të Njeriut, për synimin e hapur të kontrollit të plotë qeveritar ndaj universiteteve publike nëpërmjet Bordit të Administrimit dhe rrjetit të agjencive burokratike, për përjashtimin e studentëve nga procesi i vendimmarrjes”, tha Boçi.

Read More

Pedagogë të UT komentojnë mbi projekt-ligjin e AL 2015

 

Ripunuar – 23.02.2015

Disa pedagogë të Universitetit të Tiranës janë shprehur në lidhje me projekt-ligjin e arsimit të lartë. Por vetëm dy kanë gjetur hapësirë në media: Dr. Mark Marku (Panorama) dhe Prof. Dr. Artan Fuga (paraqitur në Facebook, e më tej në disa portale).

1. Artan Fuga, “Projekti i Arsimit, pedagogu si lypsar dhe universiteti si konservë”

28 Janar 2015, Facebook

Nuk mund të thuash që brenda atij teksti nuk ka edhe gjëra racionale. Do të isha nihilist po ta thosha këtë, kurse unë dua të ndërtoj, jo të mohoj.

Por, më ka tronditur, habitur, çuditur sesi u kalua nga një ide për reforma që bazohej te tregu, ekstremisht te tregu, te një model tjetër që bazohet ekstremisht te kontrolli dhe organizimi shtetëror i arsimit të lartë.

Si lëkundet kështu reforma nga tregu tek shteti... brenda pak muajsh nga njera anë te tjetra.

Mirë për atë reformën e parë që s'u bë fare, reformisto-tarifistët na thoshin se kemi marrë modelin anglez (çelësin anglez), por për këtë modelin shtetist cilin model kanë marrë??? Më duket si model rus ose serb, gjithsesi sllav... Sllavët kanë këto modele lindore.

Krahas anëve të mira, thashë, ka edhe disa aspekte që nuk shkojnë fare. Mbi të gjitha nuk bind se do e nxjerrë arsimin universitar kombëtar, majën e kulturës kombëtare, nga degjenerimi dhe nga rënia ku e kanë katandisur zinxhirët e politikës dhe burokracisë. Nuk zgjidh problemin e bërjes të tij të dobishëm. Nuk zgjidh problemin e fallcitetit dhe zhvlefësimin e diplomave, nuk zgjidh papunësinë e të rinjve.

Me një fjalë vendos rregulla, por nuk arrin qëllime. Këtu është puna. Është si një tren qe pretendohet se ka gjithçka duhet për të ecur, por nuk vetëm një gjë nuk ka stacion.

E para, ndërton një burokraci shtetërore vertikale që kontrollon universitetet që si çdo burokraci e hedh në erë sistemin dhe e kthen në kazermë. Me dhjetra e dhjetra milionë lekë do t'i marrin buxhetit të shkollave të larta për të ushqyer këta nëpunës, gati pesë agjenci a gjashtë, plot me nëpunës, për kontroll. Secila një ministri më vete, çfarë do të bëjë dikasteri??? Sa ministrira do të kemi. Na morrën shpirtin dhe frymën me burokracira. Organizim vertikal që nuk sjell asnjë të mirë.

E dyta, kontrollin e cilësisë do ta bëjë shteti. Shteti? Nëpunësi??? Nepunësi do të kontrollojë cilësinë e punës të pedagogut? Mirë do të ishte por nuk e bën dot. E si do të vlerësohet veç cilësia e kërkimit shtetëror dhe veç cilësia e mësimit, kur s'ka mësimdhënie pa kërkim shkencor dhe anasjelltas. E bukur sikur një universitet të marrë dekoratë se ka bërë shkencë dhe të skualifikohet se nuk ka cilësi në mësim. Me këto norma edhe mund të ndodhi një absurditet i tillë.

E treta, projekt-ligji na jep një model klasik universitar si ai i viteve '50. Shumë klasik. Me dekanate, rektorate, me fakultete të ndara e veç e veç si kuti konservash, me lëndë e grupe lëndësh, ndërkohë që jetojmë në epokën e ndërdisiplinaritetit, e diplomave të dyfishta e trefishta, e dijeve të kryqëzuara e mësimit nëpërmjet stazheve, e programeve ‘’Erazmus’’ të mobilitetit. Jemi apo nuk jemi më në hapësirën e Kartës së Bolonjës! Me një hierarki profesionale të ngrirë. Vendin qendror duhet ta zerë profesori, jo nëpunësi, piramida duhet përmbysur e jo të jetë si ajo e një ushtrie në gjendje luftimi. Kush do e vlerësojë kualifikimin e profesoratit? Një komision prej tetë vetash në senat. Ku e kanë gjetur këtë model aman se po qe se e gjejnë diku jam gati të përulem deri në shtrirje në tokë (prosternim) për të kërkuar falje. Kjo është thëmbra e Akilit.

E katërta, nuk zhvillon veçse shumë shkarrazi liritë dhe të drejtat universitare, nuk përmend si duhet kompetencat financiare decentralizuese në arsim. Pedagogu duket si një lypsar me dorën e shtrirë drejt agjencive me nëpunës për të marrë ndonjë lek. Lëre sikurse është tani që jepen lekë për të ngrënë ndonjë drekë pjesëmarrësit, mish e oriz, e ndonjë bërxollë derri, shoqëruar me tollumba a me kadaif, por asnjë lek për autorët e kumtesave. Hani, mo, mos mendoni! Gjithkush vendoset në gjendje pasiviteti dhe nuk duhet të mendojë veçse si deritani, të botojë për veten e tij, të marrë grada, tê hajë mish e oriz, ai dhe fëmijët e tij, studentët le të ngopen me llafe boshe.

E pesta, rrënohen të drejtat studentore. Studenti në qendër të procesit mësimor, të marrë pjesë në administrimin e universiteteve, në ndërtimin e kurrikulës, me anë të lëndëve me zgjedhje, me të drejta për të vazhduar studime të kryqëzuara, të ndërprera, etj. Edhe shkolla doktorale është gati shprishur sepse hiqen të gjitha kompetencat për të ndërtuar bashkësi doktorantësh të organizuar. Pa bashkësi kërkuesish nuk ka shkencë as kërkim shkencor. Hajde merre vesh përse një lloj masteri është i nivelit të dytë, kurse një lloj tjetër masteri është i nivelit të tretë.

E gjashta, shumë pak rregulla dhe norma për universitetet private, a thua se shteti do të merret vetëm me universitetet shtetërore, sepse për natyrën publike të tyre, as bëhet fjalë, sa kohë edhe në borde do të vijnë nëpunës që do të kontrollojnë shumicën e vendimeve kryesore, edhe nga bashkitë do të vijnë (imagjinoni sikur bashkia e Korçës të ketë edhe kontrollin mbi universitetin e Korçës, a thua se është i saji, kushedi se çfarë mund t'i pjelli mendja), kurse privati është lënë i lirë të bëjë gati çfarë të dojë, si tigri në pyll, pa rregulla të brendshme dhe pa përgjegjësi sociale. Vetëm se shteti do të ketë në dorë ta shuajë apo ta ndezë ... Sus !

Kam dëshirë të shoh se çfarë do të bëjnë reformistët - tarifistë, pasi mbështetën shkollën liberale, si ndërmarrje domatesh, a do të mbështesin edhe modelin shtetist, si kazermë ? E bëjnë disa prej tyre sepse si servila që janë, ajo pjesë, nuk ka rëndësi përmbajtja e reformës, rëndësi ka vetëm të jesh në anën e qeverisë, se atëhere ha mish e oriz. Oriz ore, oriz. Pavarësisht se kjo nuk është as detyra e as nderi i intelektualit që ndërton me pozivitet, por në mënyrë kritike, e nuk bën kompromis për idealet dhe mendimet e tij.

Por, reformisto-tarifistët janë "çil" e "mbyll", rëndësi ka që të duken me pushtet, çfarë rëndësi që një herë në gjashtë muaj ndryshojnë si balonë tauke pozicionin e tyre!

 

2. MARK MARKU, “Nga ‘bordet anglosaksone’ tek komitetet ekzekutive”

Panorama, 30 Janar, 2015

Ministria e Arsimit dhe e Shkencës ka dërguar këto ditët e fundit për diskutim në universitetet publike dhe private projektligjin “Për arsimin e lartë dhe kërkimin shkencor në Republikën e Shqipërisë”. Gjëja e parë që të bie në sy ka të bëjë me faktin se ndërsa për draft- raportin dhe raportin për reformën në arsimin e lartë u ishte lënë një muaj në dispozicion trupës universitare dhe akademike për të dhënë mendime dhe sugjeruar ndryshime që e përmirësonin atë, për projektligjin koha në dispozicion është jashtëzakonisht e shkurtër: vetëm një javë. Shumë pak, pra po të kemi parasysh faktin se një projektligj është shumë herë më i rëndësishëm se një draft reforme dhe se diskutimi i një projektligji me grupet e interesit kërkon më shumë vëmendje dhe më shumë përgjegjësi.
Por, me gjithë kohën e shkurtër në dispozicion, ajo është e mjaftueshme për të vënë re se ky projektligj nuk ka asnjë lidhje, as me draft-raportin, as me raportin përfundimtar të reformës. E vetmja gjë e përbashkët është dëshira për kontroll total të universiteteve dhe trajtimin e tyre sikur të ishin institucione arsimore parauniversitare. Nëse drafti për reformën e konceptonte sistemin universitar në një formë krejtësisht liberale, i dyti e koncepton sistemin universitar në mënyrë krejtësisht etatiste. Të dyja konceptet janë shumë larg konceptit europian të universitetit publik, dhe projektligji i fundit është më afër konceptit që shteti komunist shqiptar kishte për sistemin universitar.
Pavarësisht zgjidhjeve që ofron projektligji, ai shtron disa probleme të arsimit të lartë, të cilat janë shqetësim i përditshëm i ambienteve universitare shqiptare, të tilla si: ndarja e aspektit financiar nga ai akademik, kontrolli i shtetit mbi financat publike të universiteteve, riorganizimi i sistemit të studimit me kohë të pjesshme, nevoja për të financuar kërkimin shkencor.
Problemi themelor i ligjit është se ai e gjen zgjidhjen për sistemin universitar jashtë sistemit universitar. Duke krijuar agjenci qeveritare, si Qendra e Shërbimeve Arsimore, Agjencia Kombëtare e Financimit të Arsimit të Lartë, Agjencia e Sigurimit të Cilësisë në Arsimin e Lartë, Agjencia Kombëtare e Kërkimit Shkencor dhe struktura të tjera të ngjashme me to, praktikisht universiteti publik humb të gjitha liritë akademike dhe autonominë financiare, sepse mes agjencive dhe universiteteve publike vendoset e njëjta marrëdhënie që ekziston mes drejtorive arsimore dhe institucioneve të tjera të arsimit parauniversitar. Madje agjencitë, në shumë raste janë konceptuar si seksionet e arsimit të komiteteve ekzekutive që përcaktonin edhe se kush duhet të shkojë në shkollë dhe kush nuk duhet të shkojë. Një strukturë e stërmadhe burokratike merr përsipër të gjitha atributet e trupës akademike, të cilët me këtë projektligj shndërrohen në mësues të thjeshtë. Si të mos mjaftonin këto struktura burokratike së jashtmi, brenda universitetit rolin kryesor e ka bordi i administrimit dhe administratorët, të cilët sipas ligjit kanë fuqi absolute vendimmarrëse duke i shndërruar të zgjedhurit në autoritete pa kurrfarë pushteti. Kur projektligji e shpreh qartë se “Organi më i lartë administrativ dhe përgjegjës për përmbushjen e misionit të institucionit të arsimit të lartë është bordi i administrimit”, i takon që rektori, senati dhe organet e tjera të zgjedhura të kenë të njëjtin rol që kishte Kuvendi Popullor dhe kryetari i tij Haxhi Lleshi, në kohën e Partisë së Punës. Natyrisht është e nevojshme një ndarje më e qartë mes autoriteteve të zgjedhura akademike dhe autoriteteve administrative, pasi kjo shmang abuzimet dhe vendimet arbitrare, por jo një shkëputje e tillë.
Kështu, siç është konceptuar ky projektligj, ai vë në qendër të sistemit universitar burokratin, ndërkohë që në qendër të çdo sistemi universitar europian janë profesorati dhe studentët. Asambleja, (gjithë trupa akademike) nuk ka asnjë rol, përveçse të zgjedhë disa autoritete dhe këshilla, të cilat nuk kanë asnjë peshë në institucionet që përfaqësojnë. Edhe më pak të përfillur janë studentët, të cilët nuk kanë as përfaqësim, as status në universitetet publike shqiptare të këtij projektligji.
Me logjikë të thjeshtë, do të duhej që kjo logjikë etatiste e tejkaluar që reflekton ligji, të justifikohej me angazhimin financiar të shtetit në financimin e universiteteve, ku të përcaktohej me ligj mbështetja e tij financiare për veprimtarinë shkencore, ku të kishte mënyra motivuese financiare të karrierës dhe cilësisë në universitete. Paradoksalisht ndodh e kundërta: ndërkohë që universiteti publik shndërrohet në një strukturë rixhide burokratike e kontrolluar nga shteti, shteti heq dorë edhe nga granti i pakushtëzuar (për ata që nuk e dinë, është fondi i pagave për pedagogët).
Nëse do të vazhdonim me defektet e këtij projektligji, do të rendisnim defekte të panumërta dhe paradokse nga më të çuditshmet. Por, analiza e tyre është e panevojshme, pasi projektligji është i papranueshëm në thelbin e tij.

3. Artan Fuga, disa arsye perse ligji i ri për arsimin e lartë falimenton dhe fundos universitetin publik, Rama-Meta të ndalin forcën e kartonëve në Kuvend

Gazeta Sot, 23.02.2015

Akademiku Artan Fuga, përmes një prononcimi për gazetën “Sot”, rendit disa prej arsyeve se përse ai kundërshton projektligjin e qeverisë për arsimin e lartë. Përgjegjësi i Departamentit të Gazetarisë, deklaron se nëse miratohet ky pr/ligj, do të jetë një goditje për universitetet publike. Sipas tij, ligji në fjalë përveçse nuk është konsultuar më parë me grupet e interesit, nuk është hartuar as me asistencë të huaj. Madje, profesor Fuga deklaron se ai është në kundërshtim me Kushtetutën dhe shkel të drejtat e qytetarëve. Akademiku i bën thirrje edhe kryeministrit Edi Rama dhe kryetarit të Parlamentit, Ilir Meta, që të mos përdorin forcën e kartonëve për kalimin e këtij ligji. Sipas tij, një veprim i tillë do të ishte dhunë ndaj atyre personave që e kundërshtojnë hapur nismën. Fuga ka qenë i prerë në fjalën e tij, pasi thekson se me anë të këtij drafti arsimi i lartë në Shqipëri do të vihet nën pushtetin e qeverisë. Fuga thekson se pr/ligji për arsimin e lartë e kthen universitetin në një instrument propagande.  

Argumentet e Artan Fugës kundër ligjit të ri për arsimin e lartë

1. Nuk ka asistencë të huaj

Jam kritik dhe kundër projektligjit që po qarkullon lidhur me arsimin e lartë, sepse është i pamenduar dhe i pastudiuar fare. Është shumë i dëmshëm madje. Nuk na jep asnjë model konkret ku mbështetet, nuk ka asistencë të huaj dhe përbën një kapërcim krejt të kundërt me atë që u shpall gjoja si strategji nga një grup pedagogësh pranë ministrisë muaj më parë, pra hidhet nga një model liberal anglez në një model lindor, shtetit. Ka guxim më njeri ta quajë këtë projektligj si i ardhur nga një model anglez? Çfarë ironie dhe cinizmi! Merrni pra specialistë anglezë ta certifikojnë këtë lloj autoritarizmi universitar që politika do të fishkëllejë mbi kokat tona! Mos merrni shqiptarë që janë anglezë ose anglezë që janë shqiptarë! Me këtë ligj, bindja ime është se merr fund koncepti i universitetit publik që kthehet në Universitetin Shtetëror të Tiranës themeluar në vitet '50. Këto hedhje sa nga njëra anë në tjetrën dëshmojnë për mungesën e seriozitetit tê hartuesve që mbesin anonimë, për një çështje që ndofta ka të bëjë me fatet e kombit në shekullin në vazhdim. 

2. Ligji i hartuar pa diskutim publik

Dhe këtë çështje kaq serioze kërkojnë ta kalojnë pa diskutim, pa debat publik, brenda një jave a disa javësh. Guxim i madh dhe përgjegjësi e rëndë mbarëkombëtare. Unë e di që diktatura e kartonëve në Kuvend mund të kalojë këtë ligj ose çdo ligj tjetër, por kush nga deputetët, apo kryetari i Kuvendit zoti Iliri Meta, apo kryeministri zoti Edi Rama, ose Presidenti, zoti Bujar Nishani, do të mendonte qetësisht se legjislativi ka autoritetin dhe legjitimitetin moral që të bëjë të hyjë në fuqi me forcën e kartonëve një ligj kundër të cilit shprehen fort dhe me shqetësim qytetar dhe profesional organizma kapitalë për arsimin e lartë mbarëshqiptar si senati i Universitetit të Tiranës dhe këshillat e profesorëve të fakulteteve të tij, dhe jo vetëm! Mendoni se pas kësaj do të flitej për demokratizim të Kuvendit? A nuk do të ishte pikërisht kjo dhuna e ushtruar në Kuvend apo nga Kuvendi, për të cilën flitet aq shumë dhe janë marrë aq shumë angazhime ???     

3. Ligji në kundërshtim me të drejtat themelore qytetare

Pa i hyrë kritikave nen për nen, nen që duhet thënë se janë redaktuar në mënyrën më amatoreske të mundshme nga ana juridike dhe gramatikore, theksoj se në tërësinë e vet projektligji vjen në kundërshtim me të drejtat themelore qytetare dhe me Kushtetutën e Shqipërisë, sepse hapësirën e lirisë të shprehjes, më shumë akoma, hapësirën e mendimit dhe kërkimit shkencor, lirinë e edukimit, e vendos direkt në kontrollin e pushtetit, të administratës burokratike-partitokratike dhe politizon duke vendosur nën kontroll të vetmen hapësirë të lirë dhe autonome në Shqipëri që është ajo universitare. 

4. Thjeshtë restaurohen universitetet

Unë nuk e shoh çështjen aspak si thjesht tekniko-pedagogjike, as si çështje ca rregullimesh me pudër bërë nga hartuesit anonimë, që nuk marrin guximin qytetar të vijnë në debat publik në universitete, por si një dëmtim i rëndë i sistemit të lirive dhe të drejtave qytetare në Republikën e Shqipërisë. Unë shoh nga hartuesit një tentativë restaurimi të Universitetit Shtetëror të Tiranës të viteve ’80-të, nga i cili ka dalë shumica e klasës politike të sotme. Është një proces restaurues. Ne kalojmë me rrezik një fazë restaurimi me këtë tekst që na paraqitet. Unë nuk mund ta imagjinoj se kryeministri i vendit, zoti Edi Rama, liberalizmin e shëndoshë të të cilit e kam njohur mirë kur ai ishte pjesë e arsimit të lartë, do ta pranojë pa e flakur tej duke u ngritur në këmbë me shqetësim këtë projekt-ligj që nuk dëmton vetëm kombin, por edhe vetë qeverinë, vetë atë. 

5. Nuk adreson problemet e arsimit

Nga ana tjetër, unë jam nga ata pedagogë që mendoj se gjendja e arsimit të lartë është në degjenerim e sipër dhe ka akumuluar shumë probleme për të cilat kam vite që flas. Sepse politika dhe burokracia nuk na lejon të veprojmë. Na pengojnë duke na vendosur pengesa politiko-administrative. Edhe një revistë universitare sot po të botosh, ligjet në fuqi na detyrojnë të shkruajmë artikujt dhe t'i bëjmë studimet në funksion të çmimit mizerabël të tenderit të fituar nuk e di se ku e nga kush, dhe jo të jepet buxheti në funksion të trajtimit shkencor të çështjes. Është njësoj si të shkosh në një restorant dhe të zgjedhësh gjellët duke parë vetëm kolonën çmime pa parë se çfarë ha. Kjo është gjendja, skandaloze. Pedagogët janë të pakënaqur, studentët po ashtu, familjet e shqetësuara. E si përgjigje ne kemi vetëm disa dalje mediatike dhe propagande boshe të personave që duhet ta shohin çështjen me përgjegjësi qytetare personale. Përgjegjësia është aty, nuk mund ta heqësh si pallto të vjetër dhe ta zhdukësh. 

6. Fundos cilësinë e arsimit

Por, dalja e universiteteve shqiptare nga kjo gjendje nuk bëhet dot me metoda menaxheriale të një stalinizmi latent, të një putinizmi lindor, sepse atë që mendon se nuk e bëjnë dot profesorët mos shpreso se do ta bëjnë nëpunësit e agjencive dhe bordeve shtetërore, politiko-administrative, me logjikë vertikale dhe perandorake. Ky ligj përfundimisht do ta vinte në gjumë demokratizimin e arsimit shqiptar, do ta fundoste përfundimisht cilësinë e tij dhe do ta kthente universitetin në një altoparlant propagande. Cilësia e mësimit dhe e kërkimit shkencor do të matej me përputhshmërinë e saj me programet politike të partive në pushtet që emërojnë nëpunësit jo të një ministrie a gjysmë ministrie që është sot, por të nja pesë a gjashtë ministriçkave të vogla, tentakula, thithëse, që supozohet se do të krijohen nesër. 

7. Defekte të mëdha procedurale

E thashë edhe njëherë, nuk e shoh si çështje teknike, sikurse e ka parë senati i Universitetit të Tiranës, por si çështje që ka të bëjë me liritë dhe të drejtat politike të qytetarit. Për të mos thënë se edhe nga ana proceduriale ky projektligj është i parecevueshëm nga Kryesia e Kuvendit sepse në procesin e paraqitjes së tij që tani ka defekte madhore proceduriale, ai nuk është konsultuar paraprakisht me aktorët e fushës, me qendrat e interesit, ne jemi ndodhur nën presione, të kohës, nën sharje e akuza nga ana e grupit të gatshëm të pedagogëve të mobilizuar, me presione të ndryshme administrative, me presione mediatike dhe me pengesa që vijnë nga shërbyesit tanë, punonjësit e lartë civil. Ky është konsultimi me aktorët e interesit??? T'i mbash ata nën presion psikologjik dhe administrativ permanent? Ja përse jam kundër dëshirës për pozitivitet, tërësisht kritik ndaj projekt-ligjit në fjalë: Universitetet vihen nën komandën e partisë në pushtet. Edhe për sot edhe për mot!

- See more at: http://www.sot.com.al/politike-intervista/artan-fuga-7-arsyet-pse-ligji-i-ri-p%C3%ABr-arsimin-e-lart%C3%AB-falimenton-dhe-fundos#sthash.lj4IasBa.dpuf

Read More