Interviste e Arian Gjoncaj – mbi projekt-ligjin e Al

 

http://www.reporter.al/arjan-gjonca-zbatimi-i-ligjit-kyc-per-reformen-e-arsimit-te-larte/

INTERVISTE3 Shk 2015

Arjan Gjonça: Zbatimi i ligjit kyç për reformën e arsimit të lartë

Në një intervistë për BIRN, kryetari komisionit për reformën e arsimit të lartë, shprehet se zbatimi ligjit më përpikmëri dhe ndryshimi i mendësisë së individëve të përfshirë, janë thelbi i suksesit për reformën në arsimin e lartë.

Autor: Ben Andoni | BIRN | Tiranë

 

Arjan Gjonçaj, duke folur gjatë prezantimi të raportit përfundimtar të reformës së arsimit të lartë dhe kërkimit shkencor në Shqipëri, mbajtur në hotel Sheraton. | Foto nga : Franc Zhurda/LSA

I nderuari profesor, cilat janë prioritetet e modelit anglo-sakson, që u zgjodh për draftin e Reformës së Arsimit të Lartë në Shqipëri?

Me vjen keq të konstatoj që ka një keqpërdorim të termit “Model”, dhe më tej edhe atij “anglo-sakson”, si në debatet gjatë hartimit të Raportit për Reformën, ashtu edhe në konsultimet e bëra në çdo IAL. Në arsimin e lartë ne flasim për sisteme të ndryshme të edukimit, jo modele. Një sistem i arsimimit të lartë ka tre elemente kryesore: Hallka e parë e një sistemi janë institucionet e arsimit te lartë, publike apo private, universitetet apo akademitë, fakultetet dhe departamentet e tyre, pedagogë e studentë. Hallka e dyte janë organizmat që financojnë dhe menaxhojnë arsimin e lartë, që mund të jetë shteti, privati, industria, bashkia, donatorë e të tjera institucione. Hallka e fundit janë rregullat që e rregullojnë veprimtarinë dhe sjelljen në institucionet e arsimit te larte dhe individëve në arsimin e lartë, qofshin pedagogë apo studentë, investitorë apo financues. Kombinimi i këtyre tre aspekteve përben sistemin. Ne këtë prizëm çdo sistem është unik, si ai anglez, amerikan, francez apo italian. Madje ka edhe sisteme të ndryshme brenda një vendi. Në reformën që ne rekomanduam ne Shqipëri u mbështetëm kryesisht në sistemin britanik, duke pasur parasysh disa faktorë favorizues. Se pari është padyshim sistemi me i suksesshëm në botë për sa i përket “output per money”, pra është sistemi që prodhon më shumë punë kërkimore shkencore për investim publik në të dhe nga diplomat më të njohura dhe më të suksesshme në botë. Së dyti është një sistem që i ka mbijetuar kohës dhe krizave të ndryshme ekonomike për arsye të autonomisë së tij si në aspektin organizativ edhe financiar. Së treti, është një sistem që e ka shumë të lidhur punën kërkimore shkencore dhe mësimdhënien në çdo institucion, çdo departament dhe në çdo individ. Së katërti është një sistem që ka mbetur publik, pra nuk ka fitim për individë apo grupe individësh nga sistemi. Për më tepër sistemi është aq i suksesshen sa vetë shumë vende europiane po përpiqen të implimentojnë aspekte të tij. Vetë Bolonja ishte një lëvizje drejt këtij sistemi nga ana e vendeve europiane. Te mos harrojmë që sistemet nuk kopjohen por implementohen ne përshtatje me kushtet specifike. Në këtë prizëm tradita universitare në Shqipëri u respektua dhe u mishërua në reformë. Disa nga prioritetet e këtij sistemi që janë implementuar në këtë reformë janë gërshetimi i punës kërkimore shkencore me atë te mësimdhënies; futja e konkurrencës në çdo hallkë të sistemit; implementimi i parimit te mundësive të barabarta; diversifikimi i financimit në institucionet e arsimit të lartë; rritja e autonomisë te IAL-ve në të gjitha nivelet e saj;krijimi i mekanizmave shtytës si dhe atyre të kontrollit dhe balancave, e shumë aspekte të tjera organizative, të cilat pasqyrohen në detaje në Raportin Përfundimtar.

Pse kanë dështuar deri tani, sipas jush, reformat në arsim?

Çdo reformë ka për qëllim përmirësimin e arsimit të lartë, edhe ligjet e mëparshme e kanë pasur këtë si qëllim. Në raport unë e theksoj që në fillim që ka disa aspekte të suksesit të një reforme. E para zbatimi i ligjit. Çdo qeveri që implementon një reforme duhet të sigurojë zbatimin me përpikmëri të ligjit. Më vjen keq ta them që siç treguan dhe masat e fundit të Ministrisë së Arsimit ky zbatim ka munguar deri më sot. Eshtë shumë e rëndësishme që zbatimi i reformes sonë në arsimin e lartë duhet të monitorohet në mënyrë të pavarur dhe të vazhdueshme. Se dyti është ndërhyrja në vizionin e reformes/ligjit. Fatkeqësisht në ligjet e mëparshme të arsimit të lartë është ndërhyrë me shumë nene, akte ligjore, apo vendime qeverie sa është vështirë të kuptosh vizionin e vetë reformës siç ishte parashikuar. Shembull për këtë është ligji i 2007 për arsimin e lartë që, megjithëse jo në përputhje me vizionin e kësaj reforme, ishte një ligj i mirë. Implementimi i tij u masakrua në vitet në vazhdim nga vete qeveria që e hartoi. Së treti, që për mua është më e rëndësishmja, është ndryshimi i mendësisë së individëve të përfshirë në arsimin e lartë. Kjo është shumë e vështirë dhe mund te arrihet më ngadalë, por duhet të krijohen mekanizmat që të ndryshojë kjo mendësi. Kjo reformë i ka kushtuar shumë rëndësi mekanizmave qe garantojnë këtë ndryshim. Një tjetër element qe përkon me këtë ndryshim është edhe fakti se si hartohet dhe implementohet një reforme, sa gjithëpërfshirëse është ajo, sa e gjejnë veten në të aktorët kryesore. Kjo reformë për here të parë perfshiu të gjithë aktorët e interesuar të arsimit të lartë që nga pedagoget e deri tek studentët, dhe mendoj që të gjithë kanë një pjesë në ketë reformë. Kjo gjithëpërfshirje do të krijojë një frymë të re në implementim dhe duhet të vazhdojë në të njëjtën formë masë dhe ritëm.

A mendoni se Reforma vendos në kushte të njëjta mundësitë si për Publikun dhe Privatin?

E them me bindje qe po. I vendos në kushte të njëjta në të gjitha aspektet e arsimit të lartë. Mbi të gjitha në aplikimin e të njëjtave standarde si ne mësimdhënie edhe në kërkim shkencor, si ne standardin e pedagogeve dhe në atë të infrastrukturës së arsimit të lartë. Mbi të gjitha kjo reformë vendos parimin e konkurrencës në të gjitha nivelet e arsimit e lartë, që nga zgjedhja qe bën studenti e deri tek konkurrimi për kërkim shkencor i pedagogut. Sidoqoftë e reja e kësaj reforme është që propozon një tip të ri universiteti publik me autonomi të theksuar dhe të drejta të garantuara. Kjo reformë parashikon që ky universitet të jete mbizoteruesi në të ardhmen dhe të krijohet mundësia qe si universitet shtetërore të sotme dhe ato private tu krijohet mundësia të konvertohen në këtë “universitet te ri publik jo fitimprurës”.

Profesor, ka pasur shumë ankesa sa i përket hallkave që kishin të bënin me karakterin e autonomisë. Në draftin përfundimtar falë rezistencës që erdhi nga Këshillat e Fakulteteve, Forumi për Liritë Akademike si dhe nga angazhimi i studentëve dhe pedagogëve ky raport u normalizua. A do ta respektojë ligji, frymën e draftit përfundimtar të paraqitur?

Më vjen keq që përsëri konstatoj një keqinterpretim të asaj që ka ndodhur. Flisni për rezistencë, dhe që te ketë një të tillë nënkuptoni që kishte një “luftë”, që kishte kampe të kundërta që kërkonin dhe mendonin diametralisht kundër. Jo kjo është gabim. Ky ishte një proces i cili për herë të parë në Shqipëri respektoi të gjitha rregullat e politikë-bërjes, dhe për këtë jemi krenar. Në këtë proces raporti i parë që kishte parimet kryesore shërbeu për te hapur debatin dhe për të përfshirë të gjithë aktoret, dhe ia arriti qëllimit. Më lejoni të theksoj debati ndihmoi shume ne qartësimin dhe në përmirësimin e reformës, por vizioni nuk ka ndryshuar nga raporti i parë. Ne drejtim te autonomisë ne kemi qenë të vendosur që ajo vetëm duhet te rritet. Ne raportin përfundimtar u vendos që kjo të ishte më e qarte dhe më e reflektuar. A do ta respektojë ligji këtë reformë, shpresoj që po. Nëqoftëse jo unë do jem i pari ta kritikoj.

Ka një paradoks kjo reformë për sa i përket aspektit menaxherial dhe ky qëndron në faktin se qeveria nga njëra anë do të pakësojë kontributin e vet buxhetor për arsimin e lartë, e nga ana tjetër do të shtojë kontrollin mbi menaxhimin e të ardhurave? A është i vërtetë ky konstatim?

Jo aspak, është konstatim i gabuar në dy drejtime. Se pari reforma parashikon rritjen e financimin shtetëror. Ne raport thuhet qartë dhe hapur që investimi aktual në arsimin e lartë është shumë i ulët në krahasim me vendet e zhvilluara por edhe fqinjët e rajonit. Nëqoftesë kjo qeveri do ta ulë financimin në arsimin e larte atëherë nuk do te ketë sukses në implementimin e kësaj reforme. Reforma parashikon diversifikim e financimit ëe tu japë mundësi institucioneve të arsimit të lartë të rrisim autonominë financiare dhe ti bëjë ato më te qëndrueshëm për zhvillimin e tyre në të ardhmen dhe të garantojë rritje cilësie. Se dyti konstatimi është i gabuar se organizimi strukturor i IAL-ve garanton autonomi akademike, misioni por edhe financiare të këtyre IAL-ve. Kjo duket qartë në përbërjen dhe përzgjedhjen e bordit administrativ; në ndarjen e qartë të roleve midis anës akademike dhe asaj menaxheriale.

A duket se ende edhe në këtë draft ka pak mundësi për kërkimin shkencor?

Më vjen keq por edhe ky është konstatim i gabuar dhe për do të ndalem më gjatë se e kam shumë për zemër, dhe është pikë e rëndësishme e rritjes së cilësisë së arsimit të lartë. Vetëm kur të kemi pedagogë të bashkmatshëm nga ana e punës kërkimore shkencore me botën mund të themi që kemi arritur implementimin e plotë te reformës. E para për herë të pare puna e IAL-ve, fakulteteve, dhe pedagogëve do të matet me tregues të qartë për kërkimin shkencor. Kjo e fundit është shumë e mishëruar në rekomandimet për punën/kontratën e çdo pedagogu, dhe mbi të gjitha në promovimin e tij. Për herë të parë janë krijuar mekanizma shtytës që pedagogu të jetë i interesuar të bejë punë shkencore se e para e ndihmon atë në promovimin më të shpejtë dhe e dyta e ndihmon edhe në rritjen e të ardhurave të tij/të saj. Për herë të parë po krijojmë një agjensi te mirëfilltë për financimin e punës kërkimore shkencore që të ketë të njejtën rëndësi si gjithë agjensitë e tjera në këtë sistem. Kjo agjenci do të shpërndaje fondet e kërkimit shkencor mbi baze aplikimi dhe merite, pra e hapur për çdo pedagog, departament, apo grup pedagogesh dhe departamentesh. I është rekomanduar qeverisë që të rrisë kuotën e financimit të këtij investimi dhe të kanalizojë gjithë punën kërkimore shkencore kryesisht nëpërmjet institucioneve te arsimit të lartë. Në kërkimin shkencor i jemi larguar monopolit te disa institucioneve që përqendrojnë gjithë të ardhurat e punën kërkimore, ku nuk ka kritere matëse dhe vlerësuese dhe qe i ktheu këto institucione në mjedise të vegjetizmit pseudo shkencor. Ai sistem ka mbaruar me këtë reformë sepse ka treguar që nuk është efektiv, jo vetëm në kushtet e Shqipërisë, apo të vendeve të ish bllokut komunist, por edhe në vende më të zhvilluara.

Read More

Vërejtje të UT ndaj projekt-ligjit të AL

 

Dokument: Vërejtje të disa fakulteteve të Universitetit të Tiranës DOC & PDF 

Disa fakultete të Universitetit të Tiranës kanë dërguar në Ministrinë e Arsimit vërejtjet e tyre në lidhje me projekt-ligjin e arsimit të lartë të propozuar nga qeveria.

Fakulteti i Juridikut duket që ka komentuar gjerazi dhe cilësisht duke verifikuar përputhjen e parimeve kushtetuese me propozimet e qeverisë. Pyes se pse nuk e kanë hedhur në gjyq ligjin e mëparshëm për disa prej neneve, duke qenë se argumentimi kushtetues është i njëjtë.

Disa fakultete si ai ekonomikut nuk duket se kanë dalë me një mendje nga mbledhja e tyre. Diku qortojnë cënimin e autonomisë, pastaj kërkojnë ndërhyrjen e qeverisë për hollësi që i përkasin atyre (forma e programit të studimit apo përmbajtja).

Kjo do të thotë se ka përplasje ndërmjet (1) parimeve të autonomisë që gjenden në literaturë apo në përvojat e praktikat ndërkombëtare, (2) të përkufizimit të papërcaktuar në kushtetutë, (3) të pritshmërisë së kushtëzuar nga tradita shqiptare dhe (4) të politikave të qeverisë. Politikat e qeverisë duhet pra të kënaqin njëkohësisht gjithë këta elemente për tu përligjur. Shumë e vështirë. Përfshirja e aktorëve të ndryshëm e vështirëson më tej këtë proces.

Ca më shumë, politikat nisen nga problematikat dhe jo vetëm nga vlerat e qëndrimet e të interesuarëve. Si duhen pra përkufizuar problemet në Shqipëri: si probleme të autonomisë? qeverisjes? financimit? përfshirjes e demokracisë? Qeveria duhet pra njëkohësisht të gjej zgjidhje problemeve, duke marrë parasysh vlerat e problemet e gjithsecilit aktor të përfshirë. Matrica e variablëve ndërlikohet më tepër kur në përkufizimin e problemeve ka konflikte ideologjike që reflektohen në zgjidhjet e propozuara (më shume apo më pak shtet, apo qëndrime teorike asgjësjëllëse si neoliberalizmi etj.).

Tjetër problem është mospërfshirja e universiteteve rajonale që kanë të tjera problematika nga ai Tiranës (për konformizëm ose paaftësi). Por edhe brenda UT problemet janë të ndryshme, sipas përvojave të dekanëve (më shumë apo më pak liri nga rektorati në politikat e punësimit etj.). P.sh. nga fakulteti i  shkencave sociale nuk ndihet njeri në UT, p.sh. mbi programet e mësuesisë së propozuar nga qeveria. Ky fakultet historikisht është fshehur në përplasje me qeverinë, pse të gjithë janë të përfshirë në këshilla, borde e të tjera qype mjalti të qeverisë.

Read More

Reagon Ministria në lidhje me projekt-ligjin e AL

 

31 Janar, 2015

http://www.arsimi.gov.al/al/newsroom/deklarata-per-shtyp/projektligj-i-ri-per-arsimin-e-larte-me-gjitheperfshirje-duke-siguruar-autonomi-pergjegjshmeri-dhe-transparence

Projektligj i ri për Arsimin e Lartë, me gjithëpërfshirje duke siguruar autonomi, përgjegjshmëri dhe transparencë

Projektligji për Arsimin e Lartë, që po diskutohet është produkt i një procesi unik gjatë gjithë historisë së arsimit të lartë, ardhur pas një konsultimi të gjatë me të gjithë aktorët dhe grupet e interesit.

Draft-ligji është produkt i punës së një komisioni ekpertësh të pavarur, larg interesave politike, gjithpërfshirës dhe profesional.

Ne jemi të ndërgjegjshëm që si çdo reformë reale, që sjell ndryshime rrënjësore, ajo nuk mund të jetë një reformë 100% konsensuale.

Ndryshe nga pseudo reformat e të shkuarës, kjo nuk është një reformë e partisë në pushtet për partinë në universitet, nuk është reform e të zgjedhurve të politikës për të shkëmbyer privilegje me të zgjedhurit e trupës akademike.

Kjo është një reformë për studentin dhe për prindërit e tyre. Një reformw që synon t’i japë vlerë mundit, kohës, dhe financave të familjeve dhe taksapaguesve duke siguruar që Institucionet e arsimit të lartë të ofrojnë dije dhe cilësi.

Kjo është është padyshim reforma më e papolitizuar në këto 20 vjet, dhe çdo tentativë për ta ndryshuar këtë është mjerane.

Drafti sjell ndryshime rrënjësore të hapsirës së arsimit të lartë në vend, duke synuar rritjen e cilësisë dhe krijuar një balancë të re midis zgjerimit të autonomisë, mekanizmave të kontrollit të cilësisë, dhe përmbushjes së përgjegjësi kushtetuese për të drejtën për arsim.

Projektligji rrit ndjeshën autonominë universitare në vend, duke deleguar kopetenca nga Ministria drejt vetë institucioneve, vendimarrjet e rëndësishme, mbi kuotat dhe kriteret e pranimit të studenëve, mbi numrin dhe pagat e stafit akademik, mbi tarifat e studimit dhe buxhetet e universiteteve.

Ky ligj është i pari kantier i autonomisë reale. Për ne autonomi nuk është vetëm e drejta për zgjedhur trupat akademikë. Autonomia në këtë ligj shtrihet në fushën e financimit, dhe organizimit të brendshëm dhe ajo vjen natyrshëm së bashku me përgjegjshmërinë për transparencë, llogaridhënie ndaj publikut dhe sigurim të standarteve të cilësisë.

Autonomia nuk është qëllim në vetvete por një instrument për të siguruar cilësinë, konkurrencën, meritën dhe transparencën.

Autonomia nuk nënkupton heqjen dorë nga transparenca dhe as nga përgjegjësia kushtetuese e Qeverisë për të siguruar qytetarët për arsimin, cilësinë e tij, financimin dhe institucionet ofruese.

Ministria e Arsimit falenderon të gjithë Institucionet e Arsimit të Lartë, që kanë përcjell tek ne vërejtjet e tyre për projektligjin. I sigurojmë ata që çdo vërejtje do të shihet me të njëjtin përkushtim dhe seriozitet që kemi dëgjuar çdo vërejtje gjatë gjithë këtij procesi. Madje në këto momente komisioni është mbledhur tashmë dhe po këqyr një nga një të gjitha vëretjet e dërguara dhe po punojmë bashkarisht për detajet e fundit që janë objekt diskutimi, për t’a përmbyllur dhe jetësuar reformën.

Read More

Diskutime mbi projekt-ligjin e AL

 

Prof. dr. Artan Fuga polemizon me një deputet të Partisë Demokratike, z. Luciano Boçi. Ky i fundit në një sprovë të publikuar në gazetën Panorama, mbështet rezervat e Fakultetit të Historisë dhe Filologjisë. Prof. Fuga i kujton deputetit se për rolin që ka, kuvendi për këtë diskutim është në komisionet parlamentare dhe kanalet formale. Gjithashtu sipas Prof. Fugës, Boçi fillimisht duhet të sqaroj pozicionin e tij në lidhje me problematikat e politikat e mëparshme të Partisë Demokratike gjatë qeverisjes së saj.

 

Artan Fuga, 01 Shkurt, 2015

Titull: Një këshillë deputetit demokrat, Luçiano Boçit

http://www.pol-al.com/nje-keshille-deputetit-demokrat-luciano-boci/

Nga shtypi mora vesh për deklaratën e zotit Luçiano Boçi, në emër të partisë demokratike, e cila mbështet qendrimin kritik të senatit të Universitetit të Tiranës ndaj projekt-ligjit për arsimin e lartë.

Kërkoj ndjesë ndaj zotit Luçiano Boçi, ndonëse nuk e njoh personalisht, sepse nuk jam edhe as anëtar senati, veçse pedagog, por i shpreh mendimin tim sinqerisht se deklarata e tij është etikisht e pagjetur, politikisht e gabuar dhe kulturalisht pa vend.

Politikisht e gabuar. Përse? Sepse partitë politike nuk kanë për rol të vendosen pas qendrimeve të stafeve akademike. Përfaqësuesit e tyre në Kuvend, në komisione, etj., janë atje për të bërë debat politik me palët kundërshtare dhe të qendrojnë atje në pozitat që deklarojnë. Debatin ta bëjnë mes tyre dhe jo duke mbështetur a kundërshtuar deklarata të operatorëve jopolitikë, e të vendosen pas tyre. Ata duhet të propozojnë dhe paraqesin një kundër – projekt që nuk po shihet duke shkaktuar inaktivizim. Qendrimi politik duhet të mbahet atje nga instancat e partisë dhe të grupit parlamentar me qendrime konkrete, jo me deklarata për shtyp përpara sesa ligji të paraqitet në Kuvend. Përse ky nxitim e kjo mbështetje flak e zjarr, brenda një çasti???

Etikisht e pagjetur. Përse? Sepse përpara sesa të bëjë kritikën e projekt-ligjit, është me vend të shihet se çfarë problemesh janë akumuluar nga e kaluara, sesi universitetet dhe dija universitare është katandisur, sesi është rritur papunësia e studentëve pas shkolle e diplomimi, sesa këpurdha gjoja universitare janë përhapur dhe duhet bërë një qendrim autokritik i fortë duke parë edhe arritjet edhe të metat e këtyre viteve. Për të parë përpara pa pikë ndroje, por duke e parë situatën në sy sesa e rënduar dhe dramatike është bërë në këto vite.

Kulturalisht pa vend. Përse? Sepse pritet që përfaqësuesit e partisë demokratike në Kuvend ta lexojnë ligjin, ta studjojnë atë, të paraqesin institucionalisht dhe publikisht kritikat e tyre, dhe pastaj të shohin sesa përputhen ose jo qendrimet e tyre jo vetëm me qendrimet e senatit por edhe me ato të profesoratit në përgjithësi.

Si qenkan dakord publikisht me senatin, kur ende publikisht nuk janë pozicionuar për projekt-ligjin?

Nuk ka nevojë që ad hoc dhe apriori të vendosen superpozime të nxituara mes qendrimeve të profesoratit dhe të partive politike.

Gjej rastin të shpreh mendimin tim individual se ky projekt – ligj është nja dhjetë herë më i rëndësishëm për fatet e kombit sesa ai i organizimit territorial, i punonjësit publik, dhe shumë më i rëndësishëm se çdo shenjë dhune në Kuvend. Rasti është që për të të kërkohet jo vetëm një votim konsensual, ose të mos votohet fare, por edhe të insistohet që në Kuvend të vijnë masivisht profesorë dhe studentë që nga tribuna e tij të shprehin idetë dhe propozimet e tyre.

Këtë gjë e bëni dot, apo jo në mirëkuptim me shumicën ose kundër saj? Kjo është çështja. Kurse për të tjerat më duket se janë ngatërruar portat, ideja nuk është që opozita të përkrahë ad hoc senatin, por pasi të ketë qendrimin e vet për ligjin, ta zhvillojë betejën politike në Kuvend.

Ndërkaq dihet afërmendsh që të gjithë kritikët e këtij projekt-ligji që mban aromë të vjetër e tejkaluar nga koha, do të kërkojnë dhe gjejnë brenda Kuvendit, të gjithë aletatët e mundshëm që i mbështesin pavarësisht krahut të tyre politik, po sikurse dihet që hapësira demokratike e veprimit, mendimit dhe shprehjes është sa brenda atij Kuvendi po edhe aq jashtë tij në gjirin e shoqërisë civile.

Luciano Boci, PD

Titull: Arsimi i lartë është reformë për studentët

Gazeta Panorama,  1 Shkurt 2015 (http://www.panorama.com.al/2015/02/01/arsimi-i-larte-mazniku-eshte-reforme-per-studentet/)

Partia Demokratike deklaroi dje se mbështet qëndrimet kundër të Senatit të Universitetit të Tiranës lidhur me projektligjin “Për arsimin e lartë”.

Në një deklaratë për shtyp, kreu i Departamentit të Arsimit, Shkencës dhe Inovacionit në PD, Luçiano Boçi, u shpreh se argumentet e dhëna nga stafet akademike qëndrojnë. “Partia Demokratike i konsideron dhe i gjen të drejta e reale shqetësimet dhe konstatimet e stafeve akademike të UT për shkeljet kushtetuese të autonomisë financiare, akademike e institucionale, për cenimin e parimeve themelore të Kartës së Bolonjës dhe Deklaratës së të Drejtave të Njeriut, për synimin e hapur të kontrollit të plotë qeveritar ndaj universiteteve publike nëpërmjet Bordit të Administrimit dhe rrjetit të agjencive burokratike, për përjashtimin e studentëve nga procesi i vendimmarrjes”, tha Boçi.

Read More

Pedagogë të UT komentojnë mbi projekt-ligjin e AL 2015

 

Ripunuar – 23.02.2015

Disa pedagogë të Universitetit të Tiranës janë shprehur në lidhje me projekt-ligjin e arsimit të lartë. Por vetëm dy kanë gjetur hapësirë në media: Dr. Mark Marku (Panorama) dhe Prof. Dr. Artan Fuga (paraqitur në Facebook, e më tej në disa portale).

1. Artan Fuga, “Projekti i Arsimit, pedagogu si lypsar dhe universiteti si konservë”

28 Janar 2015, Facebook

Nuk mund të thuash që brenda atij teksti nuk ka edhe gjëra racionale. Do të isha nihilist po ta thosha këtë, kurse unë dua të ndërtoj, jo të mohoj.

Por, më ka tronditur, habitur, çuditur sesi u kalua nga një ide për reforma që bazohej te tregu, ekstremisht te tregu, te një model tjetër që bazohet ekstremisht te kontrolli dhe organizimi shtetëror i arsimit të lartë.

Si lëkundet kështu reforma nga tregu tek shteti... brenda pak muajsh nga njera anë te tjetra.

Mirë për atë reformën e parë që s'u bë fare, reformisto-tarifistët na thoshin se kemi marrë modelin anglez (çelësin anglez), por për këtë modelin shtetist cilin model kanë marrë??? Më duket si model rus ose serb, gjithsesi sllav... Sllavët kanë këto modele lindore.

Krahas anëve të mira, thashë, ka edhe disa aspekte që nuk shkojnë fare. Mbi të gjitha nuk bind se do e nxjerrë arsimin universitar kombëtar, majën e kulturës kombëtare, nga degjenerimi dhe nga rënia ku e kanë katandisur zinxhirët e politikës dhe burokracisë. Nuk zgjidh problemin e bërjes të tij të dobishëm. Nuk zgjidh problemin e fallcitetit dhe zhvlefësimin e diplomave, nuk zgjidh papunësinë e të rinjve.

Me një fjalë vendos rregulla, por nuk arrin qëllime. Këtu është puna. Është si një tren qe pretendohet se ka gjithçka duhet për të ecur, por nuk vetëm një gjë nuk ka stacion.

E para, ndërton një burokraci shtetërore vertikale që kontrollon universitetet që si çdo burokraci e hedh në erë sistemin dhe e kthen në kazermë. Me dhjetra e dhjetra milionë lekë do t'i marrin buxhetit të shkollave të larta për të ushqyer këta nëpunës, gati pesë agjenci a gjashtë, plot me nëpunës, për kontroll. Secila një ministri më vete, çfarë do të bëjë dikasteri??? Sa ministrira do të kemi. Na morrën shpirtin dhe frymën me burokracira. Organizim vertikal që nuk sjell asnjë të mirë.

E dyta, kontrollin e cilësisë do ta bëjë shteti. Shteti? Nëpunësi??? Nepunësi do të kontrollojë cilësinë e punës të pedagogut? Mirë do të ishte por nuk e bën dot. E si do të vlerësohet veç cilësia e kërkimit shtetëror dhe veç cilësia e mësimit, kur s'ka mësimdhënie pa kërkim shkencor dhe anasjelltas. E bukur sikur një universitet të marrë dekoratë se ka bërë shkencë dhe të skualifikohet se nuk ka cilësi në mësim. Me këto norma edhe mund të ndodhi një absurditet i tillë.

E treta, projekt-ligji na jep një model klasik universitar si ai i viteve '50. Shumë klasik. Me dekanate, rektorate, me fakultete të ndara e veç e veç si kuti konservash, me lëndë e grupe lëndësh, ndërkohë që jetojmë në epokën e ndërdisiplinaritetit, e diplomave të dyfishta e trefishta, e dijeve të kryqëzuara e mësimit nëpërmjet stazheve, e programeve ‘’Erazmus’’ të mobilitetit. Jemi apo nuk jemi më në hapësirën e Kartës së Bolonjës! Me një hierarki profesionale të ngrirë. Vendin qendror duhet ta zerë profesori, jo nëpunësi, piramida duhet përmbysur e jo të jetë si ajo e një ushtrie në gjendje luftimi. Kush do e vlerësojë kualifikimin e profesoratit? Një komision prej tetë vetash në senat. Ku e kanë gjetur këtë model aman se po qe se e gjejnë diku jam gati të përulem deri në shtrirje në tokë (prosternim) për të kërkuar falje. Kjo është thëmbra e Akilit.

E katërta, nuk zhvillon veçse shumë shkarrazi liritë dhe të drejtat universitare, nuk përmend si duhet kompetencat financiare decentralizuese në arsim. Pedagogu duket si një lypsar me dorën e shtrirë drejt agjencive me nëpunës për të marrë ndonjë lek. Lëre sikurse është tani që jepen lekë për të ngrënë ndonjë drekë pjesëmarrësit, mish e oriz, e ndonjë bërxollë derri, shoqëruar me tollumba a me kadaif, por asnjë lek për autorët e kumtesave. Hani, mo, mos mendoni! Gjithkush vendoset në gjendje pasiviteti dhe nuk duhet të mendojë veçse si deritani, të botojë për veten e tij, të marrë grada, tê hajë mish e oriz, ai dhe fëmijët e tij, studentët le të ngopen me llafe boshe.

E pesta, rrënohen të drejtat studentore. Studenti në qendër të procesit mësimor, të marrë pjesë në administrimin e universiteteve, në ndërtimin e kurrikulës, me anë të lëndëve me zgjedhje, me të drejta për të vazhduar studime të kryqëzuara, të ndërprera, etj. Edhe shkolla doktorale është gati shprishur sepse hiqen të gjitha kompetencat për të ndërtuar bashkësi doktorantësh të organizuar. Pa bashkësi kërkuesish nuk ka shkencë as kërkim shkencor. Hajde merre vesh përse një lloj masteri është i nivelit të dytë, kurse një lloj tjetër masteri është i nivelit të tretë.

E gjashta, shumë pak rregulla dhe norma për universitetet private, a thua se shteti do të merret vetëm me universitetet shtetërore, sepse për natyrën publike të tyre, as bëhet fjalë, sa kohë edhe në borde do të vijnë nëpunës që do të kontrollojnë shumicën e vendimeve kryesore, edhe nga bashkitë do të vijnë (imagjinoni sikur bashkia e Korçës të ketë edhe kontrollin mbi universitetin e Korçës, a thua se është i saji, kushedi se çfarë mund t'i pjelli mendja), kurse privati është lënë i lirë të bëjë gati çfarë të dojë, si tigri në pyll, pa rregulla të brendshme dhe pa përgjegjësi sociale. Vetëm se shteti do të ketë në dorë ta shuajë apo ta ndezë ... Sus !

Kam dëshirë të shoh se çfarë do të bëjnë reformistët - tarifistë, pasi mbështetën shkollën liberale, si ndërmarrje domatesh, a do të mbështesin edhe modelin shtetist, si kazermë ? E bëjnë disa prej tyre sepse si servila që janë, ajo pjesë, nuk ka rëndësi përmbajtja e reformës, rëndësi ka vetëm të jesh në anën e qeverisë, se atëhere ha mish e oriz. Oriz ore, oriz. Pavarësisht se kjo nuk është as detyra e as nderi i intelektualit që ndërton me pozivitet, por në mënyrë kritike, e nuk bën kompromis për idealet dhe mendimet e tij.

Por, reformisto-tarifistët janë "çil" e "mbyll", rëndësi ka që të duken me pushtet, çfarë rëndësi që një herë në gjashtë muaj ndryshojnë si balonë tauke pozicionin e tyre!

 

2. MARK MARKU, “Nga ‘bordet anglosaksone’ tek komitetet ekzekutive”

Panorama, 30 Janar, 2015

Ministria e Arsimit dhe e Shkencës ka dërguar këto ditët e fundit për diskutim në universitetet publike dhe private projektligjin “Për arsimin e lartë dhe kërkimin shkencor në Republikën e Shqipërisë”. Gjëja e parë që të bie në sy ka të bëjë me faktin se ndërsa për draft- raportin dhe raportin për reformën në arsimin e lartë u ishte lënë një muaj në dispozicion trupës universitare dhe akademike për të dhënë mendime dhe sugjeruar ndryshime që e përmirësonin atë, për projektligjin koha në dispozicion është jashtëzakonisht e shkurtër: vetëm një javë. Shumë pak, pra po të kemi parasysh faktin se një projektligj është shumë herë më i rëndësishëm se një draft reforme dhe se diskutimi i një projektligji me grupet e interesit kërkon më shumë vëmendje dhe më shumë përgjegjësi.
Por, me gjithë kohën e shkurtër në dispozicion, ajo është e mjaftueshme për të vënë re se ky projektligj nuk ka asnjë lidhje, as me draft-raportin, as me raportin përfundimtar të reformës. E vetmja gjë e përbashkët është dëshira për kontroll total të universiteteve dhe trajtimin e tyre sikur të ishin institucione arsimore parauniversitare. Nëse drafti për reformën e konceptonte sistemin universitar në një formë krejtësisht liberale, i dyti e koncepton sistemin universitar në mënyrë krejtësisht etatiste. Të dyja konceptet janë shumë larg konceptit europian të universitetit publik, dhe projektligji i fundit është më afër konceptit që shteti komunist shqiptar kishte për sistemin universitar.
Pavarësisht zgjidhjeve që ofron projektligji, ai shtron disa probleme të arsimit të lartë, të cilat janë shqetësim i përditshëm i ambienteve universitare shqiptare, të tilla si: ndarja e aspektit financiar nga ai akademik, kontrolli i shtetit mbi financat publike të universiteteve, riorganizimi i sistemit të studimit me kohë të pjesshme, nevoja për të financuar kërkimin shkencor.
Problemi themelor i ligjit është se ai e gjen zgjidhjen për sistemin universitar jashtë sistemit universitar. Duke krijuar agjenci qeveritare, si Qendra e Shërbimeve Arsimore, Agjencia Kombëtare e Financimit të Arsimit të Lartë, Agjencia e Sigurimit të Cilësisë në Arsimin e Lartë, Agjencia Kombëtare e Kërkimit Shkencor dhe struktura të tjera të ngjashme me to, praktikisht universiteti publik humb të gjitha liritë akademike dhe autonominë financiare, sepse mes agjencive dhe universiteteve publike vendoset e njëjta marrëdhënie që ekziston mes drejtorive arsimore dhe institucioneve të tjera të arsimit parauniversitar. Madje agjencitë, në shumë raste janë konceptuar si seksionet e arsimit të komiteteve ekzekutive që përcaktonin edhe se kush duhet të shkojë në shkollë dhe kush nuk duhet të shkojë. Një strukturë e stërmadhe burokratike merr përsipër të gjitha atributet e trupës akademike, të cilët me këtë projektligj shndërrohen në mësues të thjeshtë. Si të mos mjaftonin këto struktura burokratike së jashtmi, brenda universitetit rolin kryesor e ka bordi i administrimit dhe administratorët, të cilët sipas ligjit kanë fuqi absolute vendimmarrëse duke i shndërruar të zgjedhurit në autoritete pa kurrfarë pushteti. Kur projektligji e shpreh qartë se “Organi më i lartë administrativ dhe përgjegjës për përmbushjen e misionit të institucionit të arsimit të lartë është bordi i administrimit”, i takon që rektori, senati dhe organet e tjera të zgjedhura të kenë të njëjtin rol që kishte Kuvendi Popullor dhe kryetari i tij Haxhi Lleshi, në kohën e Partisë së Punës. Natyrisht është e nevojshme një ndarje më e qartë mes autoriteteve të zgjedhura akademike dhe autoriteteve administrative, pasi kjo shmang abuzimet dhe vendimet arbitrare, por jo një shkëputje e tillë.
Kështu, siç është konceptuar ky projektligj, ai vë në qendër të sistemit universitar burokratin, ndërkohë që në qendër të çdo sistemi universitar europian janë profesorati dhe studentët. Asambleja, (gjithë trupa akademike) nuk ka asnjë rol, përveçse të zgjedhë disa autoritete dhe këshilla, të cilat nuk kanë asnjë peshë në institucionet që përfaqësojnë. Edhe më pak të përfillur janë studentët, të cilët nuk kanë as përfaqësim, as status në universitetet publike shqiptare të këtij projektligji.
Me logjikë të thjeshtë, do të duhej që kjo logjikë etatiste e tejkaluar që reflekton ligji, të justifikohej me angazhimin financiar të shtetit në financimin e universiteteve, ku të përcaktohej me ligj mbështetja e tij financiare për veprimtarinë shkencore, ku të kishte mënyra motivuese financiare të karrierës dhe cilësisë në universitete. Paradoksalisht ndodh e kundërta: ndërkohë që universiteti publik shndërrohet në një strukturë rixhide burokratike e kontrolluar nga shteti, shteti heq dorë edhe nga granti i pakushtëzuar (për ata që nuk e dinë, është fondi i pagave për pedagogët).
Nëse do të vazhdonim me defektet e këtij projektligji, do të rendisnim defekte të panumërta dhe paradokse nga më të çuditshmet. Por, analiza e tyre është e panevojshme, pasi projektligji është i papranueshëm në thelbin e tij.

3. Artan Fuga, disa arsye perse ligji i ri për arsimin e lartë falimenton dhe fundos universitetin publik, Rama-Meta të ndalin forcën e kartonëve në Kuvend

Gazeta Sot, 23.02.2015

Akademiku Artan Fuga, përmes një prononcimi për gazetën “Sot”, rendit disa prej arsyeve se përse ai kundërshton projektligjin e qeverisë për arsimin e lartë. Përgjegjësi i Departamentit të Gazetarisë, deklaron se nëse miratohet ky pr/ligj, do të jetë një goditje për universitetet publike. Sipas tij, ligji në fjalë përveçse nuk është konsultuar më parë me grupet e interesit, nuk është hartuar as me asistencë të huaj. Madje, profesor Fuga deklaron se ai është në kundërshtim me Kushtetutën dhe shkel të drejtat e qytetarëve. Akademiku i bën thirrje edhe kryeministrit Edi Rama dhe kryetarit të Parlamentit, Ilir Meta, që të mos përdorin forcën e kartonëve për kalimin e këtij ligji. Sipas tij, një veprim i tillë do të ishte dhunë ndaj atyre personave që e kundërshtojnë hapur nismën. Fuga ka qenë i prerë në fjalën e tij, pasi thekson se me anë të këtij drafti arsimi i lartë në Shqipëri do të vihet nën pushtetin e qeverisë. Fuga thekson se pr/ligji për arsimin e lartë e kthen universitetin në një instrument propagande.  

Argumentet e Artan Fugës kundër ligjit të ri për arsimin e lartë

1. Nuk ka asistencë të huaj

Jam kritik dhe kundër projektligjit që po qarkullon lidhur me arsimin e lartë, sepse është i pamenduar dhe i pastudiuar fare. Është shumë i dëmshëm madje. Nuk na jep asnjë model konkret ku mbështetet, nuk ka asistencë të huaj dhe përbën një kapërcim krejt të kundërt me atë që u shpall gjoja si strategji nga një grup pedagogësh pranë ministrisë muaj më parë, pra hidhet nga një model liberal anglez në një model lindor, shtetit. Ka guxim më njeri ta quajë këtë projektligj si i ardhur nga një model anglez? Çfarë ironie dhe cinizmi! Merrni pra specialistë anglezë ta certifikojnë këtë lloj autoritarizmi universitar që politika do të fishkëllejë mbi kokat tona! Mos merrni shqiptarë që janë anglezë ose anglezë që janë shqiptarë! Me këtë ligj, bindja ime është se merr fund koncepti i universitetit publik që kthehet në Universitetin Shtetëror të Tiranës themeluar në vitet '50. Këto hedhje sa nga njëra anë në tjetrën dëshmojnë për mungesën e seriozitetit tê hartuesve që mbesin anonimë, për një çështje që ndofta ka të bëjë me fatet e kombit në shekullin në vazhdim. 

2. Ligji i hartuar pa diskutim publik

Dhe këtë çështje kaq serioze kërkojnë ta kalojnë pa diskutim, pa debat publik, brenda një jave a disa javësh. Guxim i madh dhe përgjegjësi e rëndë mbarëkombëtare. Unë e di që diktatura e kartonëve në Kuvend mund të kalojë këtë ligj ose çdo ligj tjetër, por kush nga deputetët, apo kryetari i Kuvendit zoti Iliri Meta, apo kryeministri zoti Edi Rama, ose Presidenti, zoti Bujar Nishani, do të mendonte qetësisht se legjislativi ka autoritetin dhe legjitimitetin moral që të bëjë të hyjë në fuqi me forcën e kartonëve një ligj kundër të cilit shprehen fort dhe me shqetësim qytetar dhe profesional organizma kapitalë për arsimin e lartë mbarëshqiptar si senati i Universitetit të Tiranës dhe këshillat e profesorëve të fakulteteve të tij, dhe jo vetëm! Mendoni se pas kësaj do të flitej për demokratizim të Kuvendit? A nuk do të ishte pikërisht kjo dhuna e ushtruar në Kuvend apo nga Kuvendi, për të cilën flitet aq shumë dhe janë marrë aq shumë angazhime ???     

3. Ligji në kundërshtim me të drejtat themelore qytetare

Pa i hyrë kritikave nen për nen, nen që duhet thënë se janë redaktuar në mënyrën më amatoreske të mundshme nga ana juridike dhe gramatikore, theksoj se në tërësinë e vet projektligji vjen në kundërshtim me të drejtat themelore qytetare dhe me Kushtetutën e Shqipërisë, sepse hapësirën e lirisë të shprehjes, më shumë akoma, hapësirën e mendimit dhe kërkimit shkencor, lirinë e edukimit, e vendos direkt në kontrollin e pushtetit, të administratës burokratike-partitokratike dhe politizon duke vendosur nën kontroll të vetmen hapësirë të lirë dhe autonome në Shqipëri që është ajo universitare. 

4. Thjeshtë restaurohen universitetet

Unë nuk e shoh çështjen aspak si thjesht tekniko-pedagogjike, as si çështje ca rregullimesh me pudër bërë nga hartuesit anonimë, që nuk marrin guximin qytetar të vijnë në debat publik në universitete, por si një dëmtim i rëndë i sistemit të lirive dhe të drejtave qytetare në Republikën e Shqipërisë. Unë shoh nga hartuesit një tentativë restaurimi të Universitetit Shtetëror të Tiranës të viteve ’80-të, nga i cili ka dalë shumica e klasës politike të sotme. Është një proces restaurues. Ne kalojmë me rrezik një fazë restaurimi me këtë tekst që na paraqitet. Unë nuk mund ta imagjinoj se kryeministri i vendit, zoti Edi Rama, liberalizmin e shëndoshë të të cilit e kam njohur mirë kur ai ishte pjesë e arsimit të lartë, do ta pranojë pa e flakur tej duke u ngritur në këmbë me shqetësim këtë projekt-ligj që nuk dëmton vetëm kombin, por edhe vetë qeverinë, vetë atë. 

5. Nuk adreson problemet e arsimit

Nga ana tjetër, unë jam nga ata pedagogë që mendoj se gjendja e arsimit të lartë është në degjenerim e sipër dhe ka akumuluar shumë probleme për të cilat kam vite që flas. Sepse politika dhe burokracia nuk na lejon të veprojmë. Na pengojnë duke na vendosur pengesa politiko-administrative. Edhe një revistë universitare sot po të botosh, ligjet në fuqi na detyrojnë të shkruajmë artikujt dhe t'i bëjmë studimet në funksion të çmimit mizerabël të tenderit të fituar nuk e di se ku e nga kush, dhe jo të jepet buxheti në funksion të trajtimit shkencor të çështjes. Është njësoj si të shkosh në një restorant dhe të zgjedhësh gjellët duke parë vetëm kolonën çmime pa parë se çfarë ha. Kjo është gjendja, skandaloze. Pedagogët janë të pakënaqur, studentët po ashtu, familjet e shqetësuara. E si përgjigje ne kemi vetëm disa dalje mediatike dhe propagande boshe të personave që duhet ta shohin çështjen me përgjegjësi qytetare personale. Përgjegjësia është aty, nuk mund ta heqësh si pallto të vjetër dhe ta zhdukësh. 

6. Fundos cilësinë e arsimit

Por, dalja e universiteteve shqiptare nga kjo gjendje nuk bëhet dot me metoda menaxheriale të një stalinizmi latent, të një putinizmi lindor, sepse atë që mendon se nuk e bëjnë dot profesorët mos shpreso se do ta bëjnë nëpunësit e agjencive dhe bordeve shtetërore, politiko-administrative, me logjikë vertikale dhe perandorake. Ky ligj përfundimisht do ta vinte në gjumë demokratizimin e arsimit shqiptar, do ta fundoste përfundimisht cilësinë e tij dhe do ta kthente universitetin në një altoparlant propagande. Cilësia e mësimit dhe e kërkimit shkencor do të matej me përputhshmërinë e saj me programet politike të partive në pushtet që emërojnë nëpunësit jo të një ministrie a gjysmë ministrie që është sot, por të nja pesë a gjashtë ministriçkave të vogla, tentakula, thithëse, që supozohet se do të krijohen nesër. 

7. Defekte të mëdha procedurale

E thashë edhe njëherë, nuk e shoh si çështje teknike, sikurse e ka parë senati i Universitetit të Tiranës, por si çështje që ka të bëjë me liritë dhe të drejtat politike të qytetarit. Për të mos thënë se edhe nga ana proceduriale ky projektligj është i parecevueshëm nga Kryesia e Kuvendit sepse në procesin e paraqitjes së tij që tani ka defekte madhore proceduriale, ai nuk është konsultuar paraprakisht me aktorët e fushës, me qendrat e interesit, ne jemi ndodhur nën presione, të kohës, nën sharje e akuza nga ana e grupit të gatshëm të pedagogëve të mobilizuar, me presione të ndryshme administrative, me presione mediatike dhe me pengesa që vijnë nga shërbyesit tanë, punonjësit e lartë civil. Ky është konsultimi me aktorët e interesit??? T'i mbash ata nën presion psikologjik dhe administrativ permanent? Ja përse jam kundër dëshirës për pozitivitet, tërësisht kritik ndaj projekt-ligjit në fjalë: Universitetet vihen nën komandën e partisë në pushtet. Edhe për sot edhe për mot!

- See more at: http://www.sot.com.al/politike-intervista/artan-fuga-7-arsyet-pse-ligji-i-ri-p%C3%ABr-arsimin-e-lart%C3%AB-falimenton-dhe-fundos#sthash.lj4IasBa.dpuf

Read More

Komente per projekt-ligjin e AL nga Fakulteti i Filologjise, UT

 

Fakulteti i Filologjise ka pergatitur oponencen ndaj projekt-ligjit te Arsimit te Larte. Kritika e tyre ndaj procesit te aplikimit te propozuar nga qeveria eshte e pabazte. Nje agjenci per aplikimin do te lehtesonte pune per universitetin, pasi administrimi i pranimeve ka kosto te larte, perndryshe kjo kosto do te mbulohej nga studentet dhe do te rriteshin tarifat edhe me tej. Gjithashtu universitetet nuk kane deshmuar ende se jane te gatshem te administrojne pranimet. Mjafton te shohesh programet e doktoraturave: vendimi i qeverise del ne janar, pranimet fillojne vite me vonese sepse aq zgjasin pazaret.

Me poshte opinioni i Keshillit te Fakultetit te Gjuhes dhe Filologjise.

http://fhf.edu.al/mendime_per_draftin.html

Këshilli i Fakultetit të Historisë dhe të Filologjisë

 

Propozime për projektligjin“për Arsimin e Lartë dhe kërkimin shkencor në Republikën e Shqipërisë

Këshilli i Fakultetit të Historisë dhe Filologjisë, i mbledhur në dt. 29.01.2015, me gjithë kohën e shkurtër të patur në dispozicion,  pasi diskutoi e mori parasysh mendimet e sjella me shkrim nga  departamentet, vlerësoi disa aspekte të këtij drafti dhe, me  synimin e dëshirën për të kontribuar në përmirësimin e disa problematikave të tij, shprehet si më poshtë:

Në këtë draft ka një cënim të autonomisë akademike, organizative, dhe financiare, të garantuara nga Kushtetuta, neni 57/7, e kryesisht në këto nene:

 

• Neni 3 pika 2,
• neni 7/2, e, 3, a, b,e
• neni 8/3
• neni 14.2
• neni 15/3
• neni 17/6
• neni 18/3,6
• neni 20/3,5
• neni 32/3
• neni 63/1.d dhe 63/3
• neni 64
• neni 68/3
• neni 72/2 dhe 72/5
• neni 78/2
• neni 100/1
• neni 101/1.b dhe 101/3
• neni 112/2

Në mënyrë të përmbledhur Këshilli shprehet se:

 

• Pranimet duhet të bëhen nga universitetet. QSHA  nuk mund dhe nuk duhet të merret me çështjen e aplikimeve. Universitetet duhet ta kenë si detyrë të tyre të bëjnë publike kriteret  e pranimeve  dhe nxënësit apo studentët e masterit aplikojnë për t’u pranuar  në ciklet e shkollimit.  Nga ana e saj QSHA mund të ketë për funksion përpilimin e një database  kombëtar me të dhënat e nxënësve që përfundojnë arsimin parauniversitar.
• Autonomia akademike dhe organizative cënohet përmes këtij modeli të parashikuar për konstituimin e Bordit të Administrimit, i cili përcaktohet si institucioni më i lartë “administrativ” dhe përgjegjës për përmbushjen e misionit të arsimit të lartë në universitet dhe ku në drejtimin e tij, në kushtet e sotme,  ka në përbërje një shumicë anëtarësh nga qeveria (4 +3). Ndërkohë që qeveria nuk cakton asnjë anëtar bordi në universitetet private edhe për to destinohen fondet të buxhetit në projektet shkencore. Universitetet kanë lindur dhe  funksionuar për shkak dhe falë vizionit akademik  dhe jo për shkak të menaxhimit, që do të thotë se organi dhe autoritetit më i lartë në universitet është Senati  dhe Rektori. Ky cënim shkon deri aty, kur ky bord  propozohet të miratojë edhe statutin e universitetit. Propozojmë që bordi  të jetë me shumicë anëtarësh nga universiteti. Gjithashtu, ai duhet të cilësohet vetëm si organi më i lartë administrativ, kurse përgjegjësinë për përmbushjen e misionit të universitetit në arsimin e lartë e ka Senati.
• Në draft thuhet se shteti vlerëson cilësinë, ndërkohë që cilësia vlerësohet nga agjenca e akreditimit dhe bordi i akreditimit. Agjencia e Akreditimit dhe Këshilli i Akreditimit, si  emërtesë dhe funksion janë nën juridiksionin e qeverisë, pra, nuk janë të pavarura sikundër funksionon kudo në botën e sotme universitare. Mund të merret shembull modeli i Kosovës.
• Cënimi i autonomisë duket edhe në kompetencat që merr Ministri për ta konsideruar Rektorin si vartës të tij, ndërkohë që Rektori është i zgjedhur  dhe institucioni i tij është autonom me Kushtetutë. Këtë mbrojtje ia jep kushtetuta nga njëra anë, por është shprehur edhe me vendim të  Gjykatës   Kushtetuese,  e cila në 2007 sanksionoi se Ministri  nuk mund të gjykojë veprimtarinë e Rektorit dhe i vetmi ndërmjetës në marrëdhëniet vendimore  është gjykata. Pra, Rektori sipas ligjit mund të dekretohet dhe po ashtu të  shkarkohet vetëm nga Presidenti i Republikës.
• Këto dy pushtete midis Senatit dhe Bordit, Rektorit dhe Kryetarit të Bordit, bëhen krejt të paqarta dhe gati janë paralele në njësitë  kryesore dhe në njësitë bazë.

2. Ka një  burokraci agjencish e strukturash, gati një Ministri e Arsimit të Lartë, të cilat  jo vetëm  nuk do t’i sjellin të ardhura universitetit, por  do t’i marrin edhe të ardhurat që sot ai realizon nëpërmjet shërbimeve që ai  kryen vetë.  Këto struktura ndërtojnë një sistem burokratik  që i zë frymën aspektit akademik dhe ku liria akademike nuk promovohet dhe nuk del e shprehur të mbrohet në këtë draft. Kjo duket qartë se në të gjithë draftin, në qendër janë më shumë këto struktura burokratike sesa studenti dhe profesori, pa të cilët nuk mund të kuptohet funksionimi i sistemit të Arsimit të Lartë.   Ky numër i madh agjencish nuk përligjet me shumën e subvencioneve që jep Qeveria  nga fondi i pakushtëzuar. Ky fond sot nuk shkon më shumë se 10 muaj paga për  pedagogët  dhe aspak financim për kërkimin bazë dhe shumë pak  financime për projektet. Qeveria  duhet domosdoshmërisht të rrisë buxhetin  për arsimin e lartë, i cili, edhe këtë vit nuk shkon më shumë se afërsisht 0.6 % e PBB. Atëherë si do të funksionojnë financiarisht këto agjenci, të cilat konvertohen në punonjës, struktura etj?
Shembulli  më tipik është megastruktura që quhet  QSHA, e cila do të  krijojë  patjetër konfuzion të pashembullt  si edhe mund të kthehet në një burim korrupsioni, pasi i janë lënë  4 funksione  shumë të rëndësishme si:

• aplikimet për të gjitha ciklet e  studimit, ( bachelor, master, master ekzekutiv) përveç  doktoraturave dhe specializimeve.
• imatrikullimi dhe database  kombëtar i dokumentacionit
• provimet e profesioneve të rregulluara
• rrjeti kombëtar i internetit.

Kjo strukturë e propozuar është e pangjashme me modelet më të njohura të universiteteve homologe  evropiane e më gjerë.
Vetëm  i sistemi i masterave të  cilët marrin diploma nga pikëpamja e kohës në korrik –vjeshtë ( koha e mbrojtjes së provimeve ) do të hapë shumë probleme në komunikimin  Universitet – QSHA. Mendojmë se QSHA  duhet të ketë si funksion :

• imatrikullimin dhe database  kombëtar i dokumentacionit si dhe database për rezultatet e shkollave të mesme.
• provimet e profesioneve të rregulluara

Aplikimet për të gjitha ciklet e  studimit të kryhen pranë  universiteteve sipas modelit që  aplikohet sot gjithandej.  Rrjeti telematik mund  t`i kalojë AKKSH-së. Propozojmë gjithashtu që shteti të garantojë me ligj pagën bazë te stafit akademik dhe atij ndihmës të brendshëm.

• Në draft thuhet se shteti merr përsipër  të subvencionojë vetëm ciklin e parë. Por ky kufizim  do të sjellë uljen e të ardhurave të universitetit publik si dhe në pamundësinë e familjeve shqiptare për të përballuar kostot e shkollimit.  Mendojmë se shteti  duhet të ushtrojë  funksionin e vet mbi arsimin e lartë publik, sepse edhe masteri është një e mirë publike dhe nuk duhet parë thjesht si një e mirë private.  Gjithashtu,  shteti  përcakton një tavan  për tarifat e universiteteve publike dhe nuk bën  të njëjtën gjë për universitetet private. Mendojmë se qeveria duhet të përcaktojë një dysheme,  në funksion të të ardhurave të familjeve shqiptare.
• Nëse ky draft-ligj do të bëhet ligj, atëherë ai do të  cënojë gati 40% të profesoriatit të ri, i cili nuk ndihet i promovuar nëpërmjet këtij ligji dhe nga ana tjetër, ai do të kthehej nga një e drejtë e fituar nëpërmjet një kontrate me punëdhënësin me afat të pacaktuar, në një kontratë me afat të caktuar. Të gjithë  asistentët  në proces doktorate dhe doktorët që kanë më pak se 3 vite punë  do të cënoheshin në marrëdhënien që kanë  vendosur aktualisht me punëdhënësin. Pra, kemi cënim të parimit se “asnjëherë fuqia prapavepruese e ligjit s’duhet të jetë në dëm të personit”. Propozojmë që ky përcaktim të hyjë në fuqi  vetëm për personelin që vjen pas miratimit të tij, dhe të mos cënojë stafin akademik pjesë aktuale e organikës së universitetit.
• Cikli i 3-të i studimeve përfshin, masterin ekzekutiv, doktoraturën specializimin.  Ky nuk është kuptimi që ka  cikli i 3-të sipas Kartës së Bolonjës ku, siç dihet, në të përfshihet Shkolla Doktorale. Në ligj duhet të thuhet qartë se arsimi i lartë  mbështetet mbi Kartën e Bolonjës,  sepse Shqipëria është nënshkruese e saj. Propozojmë që  Masteri ekzekutiv,  i cili përplaset me  masterat e tjerë  të ciklit të 2-të të titullohet “ Diplomë postmaster”,  duke ruajtur siç thuhet në ligj, se  kush e ka të drejtën ta ndjekë këtë diplomë.
• Lidhur me menaxhimin e fondeve, në zbatim të parimit  të autonomisë financiare duhet:
• Të bëhet një ndryshim në ligjin e buxhetit, ku universitetet te trajtohet si qeverisja vendore. Pra ato duhet të dalin nga skema e buxhetit me destinacione te përcaktuara.
• Në skemën e buxhetit të futet zëri i kërkimit shkencor dhe projekte shkencore sepse, nga pikëpamja financiare  shpenzimet e fondeve duhet te rakordohen me zërat e buxhetit.
• Nuk e kuptojmë pse nuk është vënë në draft marrja e kredisë nga IAL, ndërkohë që ka qenë si propozim në draft reformën e AL. Universitetet, sikundër  qeverisja vendore  duhet të kenë të drejtë të marrin kredi  nga bankat për të siguruar një infrastrukturë më të shpejtë dhe ta shlyejnë  këtë kredi pak e  nga pak me të ardhurat që marrin nga studentët. Sigurisht, si edhe qeverisja vendore, marrja e kredisë do të kryhet në rakordim me Qeverinë.
• Lidhur me komisionet e kualifikimit shkencor ligji duhet të shprehet qartë se KKSH që ngrihen brenda universiteteve të jenë me ekspertë të fushave të ndryshme dhe se në universitetet e mëdha si ky i Tiranës një komision i vetëm, për shkak të përbërjes heterogjene të strukturave të njësive kryesore, nuk mund të përmbushë misionin e përgjegjshëm akademik për dhënien e titullit.
• Në fillim të draftit, ku përcaktohet  misioni krahas formulimeve të bëra, është harruar një formulim që lidhet me vetë misionin e shkollës, ku duhet të jenë të përcaktuara  vlerat, si: ato të edukimit, atdhedashurisë kombëtare, qytetarisë, demokracisë,  humanizmit etj, gjë që mungon në këtë draft.
• Në nenin 101, pikat 1, 2  thuhet: “Baza kombëtare e të dhënave për kërkimin shkencor administrohet dhe përditësohet prej AKKSh-së dhe përfshin: temat kërkimore të ciklit të tretë në një nga pesë gjuhët e Bashkimit Evropian: anglisht, frëngjisht, gjermanisht, spanjisht, italisht”. Kjo pikë e nenit bie në kundërshtim me parimet kushtetuese mbi gjuhën zyrtare në vend dhe me nenin 89 të po këtij projektligji, ku thuhet se “Programet e studimeve në institucionet e arsimit të lartë në vend ofrohen në gjuhën shqipe”..

Gjithashtu, krijimi i një baze të dhënash, duhet parë nëse bie ndesh me   ligjin për  të drejtën e autorit, ku thuhet për grumbullimin e të gjithë kontributit shkencor të personelit akademik.

• Sintagma “letra e prioriteteve” është një kalkim që i rri keq gjuhës shqipe. Duhet thënë thjesht “prioritetet” ose “përparësitë” sikundër në mjaft raste  drafti i reformës së AL ka nevojë për redaktim gjuhësor e në ndonjë rast  edhe për spostim të neneve përkatëse, ( neni 7 pika 3), ku brenda kompetencave të  ministrit flitet edhe për kompetencat e Rektorit.
• Si përfundim, drafti duhet të çlirohet nga “Vënia në kontroll” e universiteteve  prej shtetit nëpërmjet strukturave  të fryra, të cilat i zënë frymën aspektit akademik dhe ndërkohë, përsa i përket anës financiare duket haptazi se shteti nuk tregon kujdesin dhe përgjegjësinë e duhur. Ky këshill propozon që  shteti të marrë seriozisht përgjegjësinë e financimit të universiteteve publike duke garantuar me ligj përqindjen e PPB  - arsimin në tërësi dhe brenda kësaj PPB përqindjen e AL. Gjithashtu, ky Këshill sugjeron që drafti të mos kalojë në parlament pa marrë  parasysh sugjerimet e dhëna nga profesorati ynë. 

http://fhf.edu.al/mendime_per_draftin.html

Read More

Komente mbi projekt-ligjin e arsimit të lartë, 2015

 

Marrë nga http://peizazhe.com/2015/01/26/projekt-ligji-i-arsimit-te-larte-2015

Arjan Shahini, 26 Janar 2015

Dokumenti: Projekt-ligji ne format pdf.

[përditësuar 8 Janar, 2014]

Sot shtiva në dorë projekt-ligjin e arsimit të lartë. Besoj se është një dokument paraprak, edhe pse gazeta Panorama ka komentuar përciptazi mbi të si të ishte një draft formal. Madje gazeta pretendon se ky projekt-ligj do ti paraqitet Këshillit të Ministrave për miratim. Dyshoj në vërtetësinë e këtij lajmi. Megjithëse Prof. Dr. Myqerem Tafaj, ish-ministri i arsimit, është shprehur se ky draft i ka shkuar institucioneve për mendim në afat 48 orë për përgjigje.

Ligji kërkon një redaktim të mirë (p.sh. qëllimi është në nenin 1, objekti i ligjit nuk figuron kurrkund, ndërsa përkufizimet janë në nenin 6). Shumë aspekte janë të vagullta, sidomos sa i përket ndarjes së përgjegjësive ndërmjet autoriteteve drejtuese dhe shtetit.

Në dallim nga ligji i mëparshëm (2007) projekt-ligji përmban rreth 50 nene më shumë. Risitë më të rëndësishme janë: ndryshimi i formës së financimit nëpërmjet tre granteve (për zhvillimin, mësimdhënien dhe shkencën) dhe prezantimi i kredisë studentore; shteti heq dorë nga financimi i arsimit të lartë për të gjithë; forcimi i strukturave administrative në institucionet publike; krijimi i institucioneve me status të veçantë në bazë të programit apo në bazë të pronësisë e administrimit (institucionet e pavarura publike); autorizimi i institucioneve publike për të marrë kredi; dhe heqja e provimit të maturës si kriter për pranimin në arsimin e lartë.

Projekt-ligji në tërësinë e vetë ka një frymë etatiste. Roli i shtetit në qeverisjen e arsimit të lartë mbizotëron ende. Megjithëse ky rol nuk është i përligjur nga premtimi për financim. Ligji ka reduktuar aspekte të përfaqësimit të studentëve në qeverisjen e institucioneve të arsimit të lartë, ka kufizuar autoritetin e rektorit vetëm në drejtimin akademik dhe ka rritur autoritetin e administratorit (ish-kancelarit).

Më poshtë paraqiten përshtypjet e para mbi disa aspekte kryesore: mbi parimin e autonomisë, raportet me studentët, qeverisja e arsimit të lartë, institucionale, qeverisja akademike dhe institucionet me status te veçantë.

Mbi autonominë

Së pari që në fillim neni 1 (mbi qëllimin) në pikën a. dhe b., si dhe neni 3, bien në kundërshtim me parimet e autonomisë së shprehura në nenin 4; ku shteti duhet të “krijojë një sistem të unifikuar dhe të standardizuar të mësimdhënies”. Ideja e sistemit të unifikuar, shprehur edhe në planin e reformës, është konkretizuar më tej me një matematikë të çuditshme që i detyron institucionet të njësojnë programet me 80% për profesionet e rregulluara (neni 85 për mësuesinë, neni 87 për profesionet e rregulluara) apo me 70% për të tjera programe me emërim të njëjtë (neni 87). Ligji nuk thotë gjëkundi se në bazë të cilit kriter e program unifikues do të realizohet kjo. Gjithashtu, ky unifikim cenon autonominë akademike, dhe synimin e institucioneve për tu dalluar në tregun e arsimit të lartë nëpërmjet misionit të tyre. Kjo bie në kundërshtim dhe me parimin e nenit 1, pika b. “mbi parimin e konkurrencës së lirë mes institucioneve të arsimit të lartë, personelit akademik dhe studentëve.” Mbi cilat baza zhvillohet konkurrenca, në mos në cilësinë e produktit (studentë dhe programe studimi)?

Përveç se institucionit të arsimit të lartë i është vendosur edhe një mision tjetër, “të mbrojë dijet”[?, neni 1], tanimë shteti zotohet të vlerësojë “cilësinë e veprimtarisë mësimore dhe [atë] kërkimore-shkencore” (neni 3). Pasi ligji sqaron se përfshin aspekte organizative (neni 1), në nenin 4, institucioneve i premtohet autonomi organizative dhe akademike. Por në aspektin operacional këto premtime kundërshtohen më tej: P.sh. fillimisht pretendohet që institucionet i vendosin vetë kriteret e pranimit (neni 4 & 5), pastaj është qeveria që vendos pragun e rezultateve të pranueshme (neni 14/2) apo në fushën e sporteve e arteve (neni 72/4) dhe sipas kapaciteteve që vlerëson ministria për fushat e tjera (neni 72/5). Ndërsa në këtë mish-mash është përfshirë edhe ministria e arsimit që “i propozon Këshillit të Ministrave kriteret për aplikim për vijimin e studimeve të ciklit të parë, apo atyre të integruara të ciklit të dytë” (neni 7/e). Institucionet duhet të ofrojnë programe vetëm në gjuhën shqipe (neni 89). Përkundër trendeve botërore ku personeli me kohë të plotë po kalon në pakicë si pasojë e lidhjes së universiteteve me bizneset, në Shqipëri institucionet duhet të mbulojnë 2/3 e ngarkesës me personel me kohë të plotë dhe ngarkesa minimale për personelin përcaktohet me Këshill të Ministrave (neni 65).

Ka edhe paqartësi në organizimin e programeve të studimit. P.sh. në nenin 72 janë parashikuar vetëm tre lloje studimesh (me kohë të plotë, të zgjatur dhe të vazhduar), më pas diku në nenin 82/2, kemi edhe doktoratë me kohë të pjesshme, ndërsa në përkufizime kemi edukim me distancë (neni 6) përmendur shkarazi edhe në nenin 88/4. Por forma e organizimit të studimeve është e pamundur ti lihet institucioneve.

Institucionit i përcaktohet se si duhet të organizojë vlerësimin e studentëve, me provim apo punim diplome. Në ligj! (Neni 76/2) “1. Studentët në programet e ciklit të parë të studimeve diplomohen me provim të përgjithshëm përfundimtar[H1] . Studentët me rezultate të larta kanë të drejtë të zgjedhin të përgatisin një punim diplome. Institucionet e arsimit të lartë përcaktojnë në rregulloren e tyre pragun e notës mesatare, që i jep të drejtë studentit të ciklit të parë të diplomohet duke përgatitur dhe mbrojtur një punim diplome.” Po ashtu për programet master (Neni 78/4) dhe programet e Dr. (Neni 80/4).

Më tej edhe marrëveshjet ndërkombëtare për ofrimin e programeve në bashkëpunim me shtetet e tjera kufizohen. “Në rastin kur institucione të huaja të arsimit të lartë të njërit prej shteteve anëtare të Bashkimit Evropian, Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Kanadasë ose Australisë dëshirojnë të ofrojnë programe studimi ose formime profesionale, të akredituara në ato shtete, pranë institucioneve shqiptare të licensuara të arsimit të lartë, këtyre të fundit u njihet e drejta e ofrimit të atyre programeve të studimit." (Neni 38/7).  Edhe pse në renditjen e Universitetit të Shanghati 8 nga vendet e përfshira në 17 vendet e para të 100 universiteteve më të mira në botë janë Zvicra, Izraeli, Kina apo Rusia, pa përfshirë këtu vendet që tradicionalisht kanë pasur marrëdhënie me Shqipërinë në fushën e arsimi si Turqia.

Mbi studentët

Shteti tanimë financon vetëm nëpërmjet bursave dhe vetëm për studentët në nevojë (neni 5 dhe neni 117). Studentët, nga cilido institucion publik apo privat, kanë të drejtë të marrin kredi studentore. Raportet që ligji koncepton ndërmjet institucionit dhe studentëve janë aspak demokratike. Së pari, në aspektin e përfaqësimit në organet vendimmarrëse, studenti është pjesëmarrës vetëm në senatin akademik (neni 40), por peshën e përfaqësimit ligji ja lë statutit të institucionit. Në çështje të administrimit studentët nuk kanë zë. Të drejtat e tyre janë kufizuar më tej: P.sh. në vendosjen e një kufiri 5 vjeçar për përfundimet e programet e doktoratës, neni 80/4 (ndërkohë që në botë periudha mesatare është mbi 7 vjet, e në SHBA edhe 10 vjet); për programet e ciklit të parë koha maksimale është dyfishi i kohës normale (edhe pse mund të paguhen nga shteti), neni 91, por studentit i lejohet të ndërrojë institucionin nëse nuk përfundon në kohë studimet(?); studentit i ndalohet, edhe pse anti-kushtetuese, të studiojë njëkohësisht dy programe studimi, neni 102/3.

Mbi qeverisjen e arsimit të lartë në vend

Projekt-ligji parashikon disa ndryshime në qeverisjen dhe autoritetet e arsimit të lartë dhe ka decentralizuar procedurat administrative nga ministria në agjencitë përkatëse. Por ka ngatërresa jo vetëm në kompetencat ndërmjet tyre por edhe në prezantimin e tyre.

Inspektoriati Shtetëror i Arsimi të Lartë del tërthorazi në nenin 72, por nuk përmendet përndryshe gjëkundi. Këshilli i Arsimi të Lartë dhe Konferenca e Rektorëve nuk kanë asnjë kompetencë të shprehur në ligj (neni 19/3 parashikon që konferenca jep mendime, po jo se ku i çon ato).

Agjencia Kombëtare e Financimi të Arsimit të Lartë merr përsipër shpërndarjen e fondeve publike (neni 15, pika 4 është bosh) dhe garanton kreditë studentore, por është Ministria që ndërmjetëson kredinë (?, neni 121). Nëse kjo agjenci është institucion publik, ç’ne ministria që ndërmjetëson? Në nenin 15 flitet për një letër prioritetesh të kësaj agjencie, por vetëm kur renditen përkufizimet (neni 6) nënkuptohet se ç’është, por jo se për çfarë shërben. Më sipër kemi përmendur mungesën e koherencës sa i përket autonomisë së institucioneve në përcaktimin e formës së programit të studimit apo kritereve të pranimit.

Mbi qeverisjen institucionale

Në këtë ligj është dobësuar autoriteti i rektorit, i cili tanimë vetëm firmos vendimet e senatit dhe të njësive më të ulëta. Problemi është se ka paqartësi në lidhje me kompetencat e emërimit dhe të shkarkimit apo anëtarësimin e organeve drejtuese. P.sh. ministri urdhëron shkarkimin e rektorit (neni 7/c, ndërkohë që emërohet nga presidenti, neni 42/8); ministri mund të shkarkojë një autoritet drejtues, por këtë e emëron rektori (neni 45/3). Rektori nënshkruan kontratat e punës për personelin akademik (neni 42/5) edhe pse nuk i emëron apo zgjedh ai. Rektorit në institucionet e arsimit publik nuk i lejohet të jetë anëtar i bordit të administrimit (neni 51/6), por i lejohet të jetë në institucionet a pavarura publike (neni 127).

Mbi qeverisjen akademike

Në politikat e personelit akademik ka disa ndryshime thelbësore. Në dallim nga sa u planifikua në dokumentin e reformës, agjencia e kërkimit shkencor nuk do të angazhohet në procedurat e promovimit, por ministria administron regjistrin e titujve akademikë. Por ka disa paqartësi mbi promovimin. Procedurat i janë lënë institucionit, por standardet si për institucionin dhe për titujt i vendos Këshilli i Ministrave (neni 63/3, dhe pse nuk përmenden në nenet 3 & 7, që liston kompetencat e shtetit dhe të ministrisë). Pastaj ka ndërhyrje të çuditshme që përligjin faktet në institucionet publike. P.sh. neni 69 heq kufirin e moshës së pensionit, duke u mbyllur derën të rinjve në institucionet publike dhe ligjëruar një brez 80-vjeçarësh tru mykur që pleqërojnë në universitetet publike. Ndërsa ka dallime ndërmjet personelit akademik, i cili gëzon trajtim të veçantë me vendim qeverie (neni 61), dhe administratorëve që mund ta caktojnë rrogën vetë (neni 70).

Standardet mbi numrin e pedagogëve të punësuar pranë institucionit janë sërish 7 për departament nga ku 3 me tituj, por kur vendosen kritere për institucionet që kanë të drejtë promovimi, numri i përgjithshëm duhet të jetë 18 profesorë (neni 63/c).

Mbi institucionet e arsimit me status të veçantë

Për herë të parë qeveria krijon stimuj për krijimin e institucioneve jofitimprurëse, në formën e institucioneve të pavarura publike. Origjina e tyre mund të jetë publike ose private, por administrimi është ndryshe. Kur qeveria dërgoi në parlament një ligj që do të jepte truall për ndërtimin e shkollave, pati disa zëra nga PS-ja që e vlerësonin, ndoshta me të drejtë, si një nismë klienteliste e radhës. E njëjta nismë vjen në këtë ligj me institucionet e pavarura publike, ku qeveria mund të japë prona të paluajtshme dhe të paluajtshme në formë financimi për këto institucione (neni 130, i shkruar me ngut). Shpresojmë që këtë radhë kjo nismë të mos paragjykohet, sidomos nëse bëhet fjalë për ish-reparte ushtarake që deri dje kanë funksionuar për të tjera biznese më pak fisnike.

Mbi organizimin e kërkimit shkencor

 

Ligji parashikon hollësi mbi organizimin e kërkimit shkencor në një ligj që për nga qëllimi i përket te rregulloje arsimin e lartë. Ose kjo duhet të bëhet ligj më vete, ose duhet që ligji të ruaj natyrën e kornizës dhe të mos hyj në hollësi.

Neni 1/1: 1. Ky ligj ka për qëllim: a) të përcaktojë misionin, objektivat kryesorë të arsimit të lartë, rregullat e krijimit, organizimit, drejtimit, administrimit dhe financimit të institucioneve të arsimit të lartë;

P.sh. Neni 99/1 mbi institutet e kërkim-zhvillimit të ministrive.

1. Institutet e kërkim-zhvillimit pranë ministrive janë persona juridikë publikë, që ushtrojnë veprimtari kërkimore-shkencore, kryesisht të zbatuar, sipas përcaktimeve në aktin e themelimit. Ato funksionojnë në varësi të ministrisë të linjës, sipas fushës së veprimtarisë së institutit.

Pyetje & Vërejtje mbi AKKSH:

1. Si parashikohet të jetë varësia institucionale e AKKSH ndaj qeverisë në aspektin e llogaridhënies dhe menaxhimit? Ndaj kryeministrisë apo ministrisë përgjegjëse për arsimin?

Deri tani këto kompetenca janë përzierë dhe kryeministria kufizohet vetëm në aspektin normativ apo zgjedhjes së kryetarit. Në ligj shprehet se AKSH është institucion publik, por struktura organizative dhe funksionet rregullohen me vendim qeverie. Institucionet e arsimit të lartë mbështesin pavarësinë totale të AKSH ndaj qeverisë në aspektin administrativ dhe njohin varësinë e saj të pjesshme për fondet dhe llogaridhënien në përdorimin e tyre.

A mund të parashikohen në ligj hollësi të mëtejshme mbi autonominë e bordit dhe ndoshta një organizim i ngjashëm si ai i Akademisë së Shkencave? P.sh. me bord të vetëzgjedhur pas vendimit fillestar për krijimin.

2. Cili është vizioni i qeverisë për të ardhmen e AKKSH? A ka mundësi që agjencia të kthehet në një fondacion qeveritar me pavarësi institucionale dhe përgjegjësi për koordinimin e kërkimit shkencor dhe këshillimit shkencor në rrafsh kombëtar e ndërkombëtar? Si do të kufizohet puna e saj nga ajo e Akademisë së Shkencave? Cili është vizioni i qeverisë për Akademinë e Shkencave?

3. Sa hapësirë ka agjencia për të autorizuar e mbështetur krijimin e qendrave të ekselencës për disiplina të caktuara? Apo të projekteve individuale?

Përse duhet të angazhohet qeveria në krijimin e qendrave ndëruniversitare, kur kjo mund të jetë funksion i AKSH?

Neni 98/2: Struktura, organizimi, fushat e kërkimit dhe objekti i veprimtarisë së tyre përcaktohen me vendim të Këshillit të Ministrave. Funksionimi i tyre përcaktohet në rregulloren e tyre, në përputhje me statutet e universiteteve themeluese.

4. Si mund të lidhet puna e agjencisë dhe rezultatet e kërkimit shkencor me vendim-marrjen politike? P.sh. të prokurojë në emër të qeverisë shërbime që kërkojnë këshillim shkencor, në mënyrë që fondet publike për këto shërbime të kalojnë në institucionet e arsimit të lartë.

5. Përse është përfshirë agjencia e akreditimit në vlerësimin e kërkimit shkencor?

Neni 16/1: Agjencia e Sigurimit të Cilësisë në Arsimin e Lartë (ASCAL) është institucion publik, përgjegjës për sigurimin e cilësisë në arsimin të lartë. ASCAL, përmes mekanizmave të sigurimit të cilësisë, akreditimit dhe proceseve të tjera, monitoron dhe vlerëson cilësinë e mësimdhënies si dhe verifikon procesin e realizimit të cilësisë në kërkimin shkencor.

Mbi financimin e kërkimit shkencor

a. Si do të rregullohet shpërndarja e fondeve dhe ndahet përgjegjësia kur jane dy agjenci te perfshira?

b. Cila metodologji do të përdoret? – Letra e Prioriteteve (prioritetet e zhvillimit ekonomik të qeverisë) apo vendimi i Këshillit të Ministrave që mund të jetë një kornizë e përgjithshme me kritere vlerësimi të cilësisë së kërkimit? Fondet konkorruese nuk përmenden gjëkundi.

c. Si mund të parashikohet në ligj një mekanizëm që nxit kërkimin shkencor në fusha ku nevoja është e madhe por kapacitetet janë të vogla? Pra që vlerëson jo vetëm në bazë të performancës, cfarë mund të sjellë përqëndrim të fondeve në disa qendra (Ligji i Mateusit), por edhe në saj të nevojës për përmirësim në një disiplinë apo institucion të caktuar. Letra e Prioriteteve duhet operacionalizuar më tej (pasi nuk përmendet vetëm se në përkufizimet) që të parashikojë këtë aspekt. Neni 18/2

Vërejtje

Neni 15/1 nuk përfshin shkencën në përgjëgjesitë e AKFAL.

1. Agjencia Kombëtare e Financimit të Arsimit të Lartë (AKFAL) është institucion publik që ka për detyrë kryesore shpërndarjen e fondeve publike për:

a) mbështetjen e veprimtarisë së institucioneve publike të arsimit të lartë;

b) mbështetjen me bursa studimi për studentë të shkëlqyer, studentë në programet e studimit në fusha prioritare dhe studentë nga shtresa sociale në nevojë;

c) garantimin e skemës së kredive studentore.

2. Këshilli i Ministrave miraton çdo vit Letrën e Prioriteteve sipas propozimit të Ministrit përgjegjës për arsimin

Neni 18/1 & 3

1. Agjencia Kombëtare e Kërkimit Shkencor (AKKSh) është institucion publik që ka për detyrë kryesore shpërndarjen e fondeve për programet kombëtare dhe bilaterale të kërkimit shkencor mbi bazën e projekteve të paraqitura prej institucioneve të arsimit të lartë dhe institucioneve të kërkimit shkencor në fushat e shkencave natyrore, inxhinierike dhe teknologjike, mjekësore, bujqësore, sociale dhe humane.

3. AKKSh i komunikon vlerësimin Agjencisë Kombëtare të Financimit të Arsimit të Lartë. Metodologjia e procesit të vlerësimit rregullohet me vendim të Këshillit të Ministrave.

Neni 100/2

2. Vlerësimi i cilësisë së kërkimit shkencor përbën kriterin bazë të renditjes së institucioneve të kërkimit shkencor prej AKKSh-së dhe përcaktimit të masës së financimit të përfituar prej AKF-së. Institucionet e kërkimit shkencor marrin masa për vlerësimin dhe sigurimin e brendshëm të cilësisë. Përbërja dhe funksionimi i tyre përcaktohen në statutin ose rregulloren e institucionit përkatës.

Në aspektin teknik nuk ka nevojë të vendoset në ligj se burimet e agjencisë do të jenë të ligjshme (Neni 100/4).

4. AKKSh miraton, mbi bazën e konkurrencës së lirë midis aplikantëve, fonde për projektet e studimeve të doktoratës. Agjencia administron edhe fonde të tjera nga burime të ligjshme, të cilat i shpërndan bazuar në aplikimet e institucioneve.

Mbi dispozitat kalimtare

Nenet 142-143 janë shumë të cekëta, pasi nuk parashikojnë dispozita kalimtare për ata që janë të punësuar, por i detyrojnë institucionet të zbatojnë kriteret e ligjit të ri.

 

http://peizazhe.com/2015/01/26/projekt-ligji-i-arsimit-te-larte-2015/

Read More